578
शोकश्चित्तस्य वैधुर्यमभीष्टविरहादिभिः ॥ १३९ ॥
तद्रूपेण रसस्य निष्पत्तिर्यथा—
‘हृदयान्नापयातोऽसि दिक्षु सर्वासु 430दृश्यसे ।
वत्स राम गतोऽसीति संतापादनुमीयसे ॥ १८ ॥’
अत्र दशस्थस्य रामवियोगादुत्पन्नस्तद्गुणस्मरणादिभिरुद्दीपितश्चिन्तासंतापादिर्वागारम्भेण चानुषज्यमानः शोकरूपेण रसो निष्पद्यते ॥
प्रतिकूलेषु तैक्ष्ण्यस्य प्रबोधः क्रोध उच्यते ।
तद्रूपेण रसस्य निष्पत्तिर्यथा—
अत्र यद्यपि 433विभावानुभावव्यभिचारिसंयोगलक्षणाया रसनिष्पत्तेः 'अधिकमतिरुषातिलोहिताक्ष्या’ इति प्रकर्षनिमित्तमतिशब्दोपादानं विद्यते, तथाप्युत्तमनायिकाश्रयः प्रियविषये न रोषः प्रकर्षमासादयति ॥
कार्यारम्भेषु संरम्भः स्थेयानुत्साह इष्यते ॥ १४० ॥
तद्रूपेण रसस्य जन्म यथा—
‘मूर्ध्ना जाम्बवतोऽभिवाद्य चरणावापृच्छ्य सेनापती-
नाश्वास्याश्रुमुखान्मुहुः प्रियसखीन्प्रेष्यान्समादिश्य च ।
आरम्भं जगृहे महेन्द्रशिखरादम्भोनिधेर्लङ्घने
रंहस्वी रघुनाथपादरजसामुच्चैः स्मरन्मारुतिः ॥ २० ॥’
अत्राभिवादनप्रश्नाश्वासनसमादेशनाद्रिशिखरारोहणेष्टदेवता434स्मरणानां