Chapter 5
- 5.1
- nābheradhastādūrdhvaṃ hṛdi sthitavātapittakaphadoṣāssamastā asamastā asamagrā anyonyaṃ te āmayotpādakāḥ
- 5.2
- yatrasthā ye rasāstattadudbhūtajātāste dhātupoṣakāḥ
- 5.3
- dvirasārtharasahīnārthahīnarasavānanilanivārakaḥ
- 5.4
- madhurātimadhuraṃ kramādvātapittaghnau kaphaṃ kurutaḥ
- 5.5
- āmlātyāmlau ca tathā
- 5.6
- lavaṇaṃ pavanaṃ hanti | kaphapittakaraṇam
- 5.7
- hīnādhikalavaṇarasaḥ kaphapavanaṃ hanti pittaṃ kurute
- 5.8
- tiktaḥ kaphapittaṃ hanti mārutaṃ kurute
- 5.9
- kaṭu kaphaṃ hanti | vātapittahetukam
- 5.10
- kaṭukātikaṭukaḥ kaphānilaṃ hanti | pittaṃ kurute
- 5.11
- kaṣāyaḥ kaphapittaṃ hanti | mārutaṃ kurute | hīnādhikakaṣāyaḥ kaphamārutaṃ hanti | pittaṃ kurute
- 5.12
- doṣe tridoṣahetvanyahetukavikāraviruddhayāvadrasaikabhāvātmakaikarasādiḥ nivartakaḥ
- 5.13
- rasādidravyasārajāssakalāmayanivartakāḥ
- 5.14
- adoṣadhātupoṣakasārakam
- 5.15
- pakvāmāśayagāḥ pavanādyāḥ svādukaṣāyakaṭukaistiktāmlalavaṇaiḥ kālapākajayogyaiḥ dhāraṇarecakātmakadravyairvividhaiḥ dvividhāmayāḥ pravardhante
- 5.16
- bhūguṇau gurumandau | snigdhahimāvāpaḥ | ślakṣṇasāndratarāgneḥ | mṛdusthitā gurumārutaḥ | sukṣmaviśadā viyataḥ | viruddhaviṣayakāḥ pratikārakāḥ | deśadehakāladravyakarmaṇāṃ yathāyogo yāvadrogapātakaḥ
- 5.17
- svasthāsvasthāssāmajāmayāssadoṣagā vidoṣagāḥ
- 5.19
- dehadeśakāladravyakarmaṇāṃ yathāyogakaraṇaṃ yāvadrogaghātakam
- 5.20
- virasaviṣamapacanajātadvidoṣaikavidhadhātumārgagā dvidoṣagāḥ
- 5.21
- caramarasapacatarogastridoṣagaḥ
- 5.22
- yāvadādoṣapacanaṃ nirvitarkaṃ
- 5.23
- yāvaddhātuprasādādhīno doṣapacanakālaḥ
- 5.24
- viruddharasajātayāvaddhātvadhirohaṇādekadhātukaḥ
- 5.25
- rasājīrṇavirasādhikaviruddharasajadoṣādhikaikavaśābhibhūtassvasthānacyuto bahirujjvalayan jvarassāmajātaḥ
- 5.26
- viṣamarasapacanarasavirasādiyāvaddhātuprasādādhīno doṣapacanakālaḥ
- 5.27
- ekamekaadhātugatāssusādhyāḥ
- 5.28
- dvirasadvidoṣapracāramāṃsamedonugatarasapradhānaikadoṣapacanadvidoṣajā dussādhyāḥ
- 5.29
- evamanyonyadoṣajātāśca
- 5.30
- dvirasādhikaikajātatridoṣarasarūpānuguṇarogā asādhyāḥ
- 5.31
- evamekadhātugatāścāsādhyāḥ
- 5.32
- adoṣāssadoṣāssamadoṣāssarujā rujaḥ
- 5.33
- te trayo doṣahetubhūtāssaptadhātava iti
- 5.34
- sānilānanilādhikānilarūkṣalaghubhāvito rasāsṛggataḥ
- 5.35
- pittāśrayāttadadhīnapittamāṃsamedonusarannasthimṛdukārakaḥ
- 5.36
- mandoṣṇādisamadoṣādhikākṣīṇavṛddhiguṇakāsthimajjāmedo ‘dhiṣṭhitāḥ
- 5.37
- adoṣadhāturasānusārānusarāsthirasapacanacaramadhātupracārakāḥ
- 5.38
- bhūtapūrvapadārthajātadhātuhetubhūtānalasamarasapacanaviruddhārtharasapākayogād-viparyaya
- 5.39
- ṣaṭkamalānāmādibhūtaṃ mūlādhārakam
- 5.40
- iḍāpiṅgalāpūritānilatatsarāgatāmṛtaṃ siñcati
- 5.41
- pṛṣṭhorūdarajaṅghāśiśnopasthadeśādyairabhivardhate
- 5.42
- nābheradhassthitaṃ kuṇḍalyādhibhūtaṃ śatadalapadmaṃ pañcasahasrasirāvṛtaṃ saroruhamajāyate
- 5.43
- jaṭarāgnerālavālakatayā bhāti
- 5.44
- madhurarasaṃ pracālayan śukladhātusthāne svatejasā bhāti
- 5.45
- āmlarasaṃ vipācayan mahhādhātusthāne svatejasā bhāti
- 5.46
- lavaṇarasaṃ vipācayan asthidhātusthāne svatejasā bhāti
- 5.47
- tiktarasaṃ vipācayan medodhātusthāne svatejasā bhāti
- 5.48
- ūṣaṇarasaṃ vipācayan māṃsadhātusthāne svatejasā bhāti
- 5.49
- kaṣāyarasaṃ vipācayan rasāsṛgdhātusthāne svatejasā bhāti
- 5.50
- sakalarasādhārādibhūtamaṅguṣṭhadalaṃ nābhipadmādhiṣṭhitaṃ trikoṇaṃ nāma saroruhamajāyata
- 5.51
- tasmāttanurajāyata | tasmācchākhāśśarīre bhānti
- 5.52
- tajjanyāmṛtaṃ tapoṣakam
- 5.53
- acalo ‘jo manoviṣayakaḥ
- 5.54
- tadjñānaṃ tatpuruṣārthakam
- 5.55
- sātvikadravyādanaṃ tadbodhakam
- 5.56
- itarārthādanāttanna bhāti
- 5.57
- rajastamoguṇau ātmajñānapratibandhakau
- 5.58
- sarvārthānāṃ hetubhūtaṃ śarīram
- 5.59
- so ‘jassamaṃ paśyati
- 5.60
- sa sarvānnamatti
- 5.61
- tatpoṣakocitarasāstacchākhāphalakāṇḍatatpoṣakāḥ
- 5.62
- prātaḥpūrvāhṇādanai rasavikāraṃ nirīkṣayet
- 5.63
- visṛṣṭaviṇmūtrādvimalāśayaḥ
- 5.64
- arogasyāśayāssarvaśarīrasādhakāh
- 5.65
- rasāśayassāśayassarvāśayo vā śarīrī
- 5.66
- ṣaṭpañcāśadvasumatīkalā hṛddeśā bhānti
- 5.67
- nābhyāmudbhūtajātāḥ pañcāśatprabhāḥ pravibhānti
- 5.68
- tadūrdhvānale dvāṣaṣṭimayūkhāḥ pratibhānti
- 5.69
- catuḥpañcāśatkukṣau pavananiṣṭhāḥ prabhāḥ prapadyante
- 5.70
- tadūrdhvaṃ viyadgatā dvāṣaṣṭiprabhāḥ prakāśante
- 5.71
- śrotranetranāsikāmadhyagatamanassu mayūkhā vikasanti
- 5.72
- tadūrdhvakāyāntassthitasahasrāre padme śuklarūpadvayaṃ yatra pratibhāti
- 5.73
- kṣityādimano ‘ntāḥ ṣaḍṛtava iti
- 5.74
- ṣaḍrasāssamarasāstāḥ kalārūpāḥ kalākhyāḥ pratyahaṃ pradṛśyante
- 5.75
- kṣitimabbhaktakalāḥ puṣṇanti
- 5.76
- āpo ‘nalapoṣitāḥ
- 5.77
- anilādanalaḥ
- 5.78
- analādākāśaḥ
- 5.79
- anantaraṃ manaḥ
- 5.80
- mano yugātmetyabhidhīyate
- 5.81
- ebhirāvṛttaṃ śarīram
- 5.82
- ṣaṭpadārthajātāṣṣaḍrasātmakāstattaddravyādeśā ityupadeśaḥ
- 5.83
- tattadrasānāsvādya viraktamanojaḥ anyonyamanyonyamanubhūyate
- 5.84
- svatassvayamevaṃvit
- 5.85
- tattallokātpretya etamānandamayamātmānamupasaṅkrāmati
- 5.86
- etaṃ vijñānamayamātmānamuppasaṅkrāmati
- 5.87
- etaṃ manomayamātmānamupasaṅkrāmati
- 5.88
- imānlokānkāmarūpyanusaṃcarannetatsāma gāyannāste
- 5.89
- ūrdhvādhastiryaṅmayūkhānalo bhavati
- 5.90
- tacchākhāgravirāṭpuruṣassarvamaśnute
- 5.91
- anāmapālanamanāmayahetukam
- 5.92
- dhātupoṣakamānandahetukam
- 5.93
- rasadravyavijñānamānandahetukam
- 5.94
- tadanyonyasaṃyogajñānapūrvakamātmasvarūpavijñānamānandahetukam
- 5.95
- vijñānasāmagrī ātmamanoviṣayapūrvakaṃ tattadviṣayavijñānasyāśrayavān bhavati
- 5.96
- rogapāpavisarjanaṃ sāśrayasthitasthāpakam
- 5.97
- tābhyāmadhibhūtaṃ abhayadaṃ sarvaśarīradhārakaṃ dhātulakṣaṇam
- 5.98
- ivartyanivartakaviṣayavidhiṃ jñātvā viṣaye napramattaṃ sādhyāsādhyavidhiniṣedhajñānapūrvikā kāryā cikitsā
- 5.99
- ekaikaśarīradravyabhedamekaikabheṣajam
- 5.100
- pṛthivyudbhavaguṇo ‘mlarasavannirasadravyayośśoṣakapoṣakaḥ
- 5.101
- abbhūtaguṇo gatarasavannirasadravyayośśoṣakapoṣakaḥ
- 5.102
- tejobhūtodbhavāvūṣaṇarasāntarhitalavaṇoṣaṇarasau ambupavanayośśoṣakapoṣakau
- 5.103
- pavanabhūtodbhavaḥ sakalarasāvagatasparśayogyadravyarasāpahṛtarasādikīrṇarakta-rasassakaladoṣanivartakaḥ
- 5.104
- gaganabhūtodbhavatacchāyātmabhūniṣṭhatiktarasādhīnānilānaloṣmaruja ākāśādhīnakaṣāyarasā yāvatsarvadoṣasthāmayāpahāḥ
- 5.105
- yāvaddhātupoṣakadravyādanāttattadroganivartakāḥ
- 5.106
- viṣayaviṣayāṇāmātmābhidhātānmārutodrekahetukam
- 5.107
- adanābhidhātajarujo ‘danābhidhātahetoradanajāmanivartakanivṛttiḥ
- 5.108
- dussādhyā abhidhātajāḥ
- 5.109
- sirānivartakāśśarīranāśakāh
- 5.110
- antyakālavyasanādabhidhātaja iti
- 5.111
- kṣayārśogulmanetrarukpravacanahetukam
- 5.112
- dehaśoṣāddehapākāddehasāro ‘tisarati
- 5.113
- svādurasaśśuklapoṣakaḥ
- 5.114
- svādurasavirasaśśuklaśoṣakaḥ
- 5.115
- amlaraso majjāpravardhakaḥ
- 5.116
- amlarasaviraso majjāhīnatāpradaḥ