Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā
sukhaśayyāṃ nātiseveta| āhārapariṇāmakarāḥ punarime bhāvāḥ|
tadyathā,-ūṣmā vāyuḥ kledaḥ snehaḥ kālaḥ samayogaśca| tatroṣmā
pacati, vāyurapakarṣati, kledaḥ śaithilyamāpādayati, sneho mārdavaṃ
janayati, kālaḥ sarvavapurvyātpimabhinirvartayati, samayogastveṣāṃ
pariṇamadhātusāmyakaraḥ sampadyate| samayogasya punaḥ kāraṇānyucito
hitaśca dehasaṃskāro+abhyavahāraśceṣṭā śayanaṃ saumanasyaṃ ca|
pariṇāmatastvāhāraguṇāḥ śarīrajaguṇabhāvamāpadyante
yathāsvamaviruddhāḥ| viruddhāstu vihitāśca virodhibhirvihanyuḥ
śarīramiti| bhavanti cātra| aukulābhyoṣapṛthukān
sipiṣṭakṛtatandulān| na jātu
bhuktavānadyanmātrayā+adyātsukāṅkṣitaḥ||
śākāvarānnakaṭvamlakaṣāyalavaṇotkaṭam| tyajedekarasāsātmyaṃ guru
śuṣkaṃ ca bhojanam|| vakṣyate yannidānādau sarvadoṣaprakopaṇam|
atyabhiṣyandi viṣṭambhi vidāhi hibharūkṣaṇam|| tyāgādviṣamahetūnāṃ
samānāṃ copasevanāt| viṣamā nānubadhnanti jāyante dhātavaḥ samāḥ||
mandānalabalārogyanṛpeśvarasukhātmasu| yojyaḥ kramo+ayaṃ satataṃ
nāvaśyamitareṣu tu|| karoti rūkṣaṃ balavarṇanāśaṃ tvagrūkṣatāṃ
vātaśakṛnnirodham| snigdhaṃ
tvatiśleṣmacayaprasekahṛdgauravālasyarucipraṇāśān|| atyuṣṇamannaṃ
madadāhatṛṣṇābalapraṇāśabhramaraktapittam| śītaṃ tu
kāsārucivahnināśahṛllāsaviṣṭambhanaromaharṣān| atisthiraṃ
mūtraśakṛdvibandhamatṛptimavyāptiśīghrapaktim| atidravaṃ
pīnasamehakāsasyandān karotyagnibalaṃ ca hanti||
atimadhuramanalaśamanaṃ bhuktamasātmyaṃ na piṣṭaye vapuṣaḥ|
atilavaṇamacakṣuṣyaṃ tīkṣṇātyamlaṃ jarā sākṣāt|| iti vidhimavalambya
yo+annapānaṃ balamivavigrahavatsadopayuṅkte| tanumapi rujāmanāpya
vrajati naraḥ sa samāśatasya pāram||" iti| iti
hemādriṭīkāyāmāyurvedarasāyane| mātrāśītiprakaraṇaṃ sāmastyena
nirūpitam|| 8||