dravyapadārthaḥ
6.1: 58.5- ākāśakāladiśām ekaikatvād parajātyabhāve 21 pāribhāṣikyastisraḥ saṃjñā bhavanti / ākāśaḥ 22kālo dig iti / tatrākāśasya guṇāḥ śabdasaṃkhyāparimāṇapṛthaktvasamyogavibhāgāḥ /
6.1: 58 śabdaḥ 23 pratyakṣatve satyakāraṇaguṇapūrvakatvād ayāvad dravyabhāvitvād āśrayād anyatropalabdheś ca na sparśavad viśeṣaguṇaḥ/ bāhyendriyapratyakṣatvād ātmāntaragrāhyatvād ātmany asamavāyād ahaṅkāreṇa vibhaktagrahaṇāc ca nātmaguṇaḥ /
6.1: 58 śrotragrāhyatvād vaiśeṣikaguṇabhāvāc ca na dikkālamanasām/ pariśeṣād 24guṇo bhūtvā ākāśasyādhigame liṅgam/ śabdaliṅgāviśeṣād 25ekatvam siddham /
6.1: 58 tad anuvidhānād ekapṛthaktvam 26/ vibhavavacanāt paramamahatparimāṇam 27/ śabdakāraṇatvavacanāt 28samyogavibhāgāv iti /
6.1: 58 ato guṇavattvād 29anāśritatvāc ca dravyam / samānāsamānajātoyakāraṇābhāvāc ca nityam / sarvaprāṇinām ca śabdopalabdhau nimittam 30 śrotrabhāvena /
6.1: 58 śrotram punaḥ śravaṇavivarasaṃjñako nabhodeśaḥ 31śabdanimittopabhogaprāpakadharmādharmopanibaddhas tasya ca nityatve saty upanibandhakavaikalyād bādhiryam iti //
6.2: 63.15- kālaḥ parāparavyatikarayaugapadyāyaugapadyacirakṣiprapratyayaliṅgam / teṣām viṣayeṣu pūrvapratyayavilakṣaṇānām 32utpattāv anyanimittābhāvād yad 33atra nimittam sa kālaḥ /
6.2: 63 sarvakāryāṇām 34 cotpattisthitivināśahetus tadvyapadeśāt/ kṣaṇalavanimeṣakāṣṭhākalāmuhūrtayāmāhorātrārdhamāsamāsartvayanasaṃvatsarayugakalapamanvantarapralayamahāpralayavyavahārahetuḥ 35/
6.2: 63 tasya guṇāḥ saṃkhyāparimāṇapṛthaktvasamyogavibhāgāḥ/ kālaliṅgāviśeṣād ekatvam siddham / tad anuvidhānāt pṛthaktvam / kāraṇe kāla itivacanāt paramamahatparimāṇam/ kāraṇaparatvādivacanāt 36samyogaḥ /
6.2: 64 tadvināśakatvād vibhāga iti/ tasyākāśavad dravyatvanityatve siddhe 37kālaliṅgāviśeṣād aṃjasaikatve[m']pi sarvakāryāṇām 38ārambhakriyābhinirvṛttisthitinirodhopapādhibhedān maṇivat pācakavad vā nānātvopacāra iti //
6.3: 66.20- dik pūrvāparādipratyayaliṅgā / mūrtadravyam avadhim kṛtvā mūrteṣv eva dravyeṣv etasmād idam 39 pūrveṇa dakṣiṇena paścimenottareṇa pūrvadakṣiṇena dakṣiṇāpareṇa aparottareṇa 40 uttarapūrveṇa cādhastād upariṣṭāc ceti 41 daśa pratyayā yato bhavanti 42 sā dig iti /
6.3: 66 anyanimittāsambhavāt /
6.3: 67 tasyās tu guṇāḥ saṃkhyāyaparimāṇapṛthaktvasamyogavibhāgāḥ kālavad ete siddhāḥ/ dig liṅgāviśeṣād aṃjasaikatve 'pi diśaḥ paramamaharṣibhiḥ 43 śrutismṛtilokasaṃvyavahārārtham 44merum pradakṣiṇam āvartamānasya bhagavataḥ savitur ye samyogaviśeṣāḥ lokapālaparigṛhītadikpradeśānām 45 anvarthāḥ prācyādibhedena daśavidhāḥ saṃjñāḥ kṛtāḥ ato 46 bhaktyā daśa diśaḥ siddhāḥ /
6.3: 67 tāsām eva devatāparigrahāt 47 punar daśa saṃjñā bhavanti/ 48 māhendrī vaiśvānarī yāmyā 49nairṛtī vāruṇī vāyavyā kauverī 50 aiśānī brāhmī nāgī ceti /
6.4: 69.6- ātmatvābhisambandhād ātmā / tasya saukṣmyād apratyakṣatve sati 51 karaṇaiḥ śabdādyupalabdhyanumitaiḥ śrotrādibhiḥ samadhigamaḥ kriyate / vāsyādīnām 52karaṇānām kartṛprayojyatvadarśanāt 53 śabdādiṣu prasiddhyā ca prasādhako'numīyate /
6.4: 69 na śarīrendriyamanasām ajñatvāt 54/ na śarīrasya caitanyam ghaṭādivad bhūtakāryatvāt mṛte cāsambhavāt / nendriyāṇām karaṇatvāt upahateṣu viṣayāsānnidhye cānusmṛtidarśanāt 55/
6.4: 69 nāpi manasaḥ karaṇāntarānapekṣitve yugapadālocanasmṛtiprasaṅgāt 56 svayam karaṇabhāvāc ca / pariśeṣād 57ātmakāryatvāt 58tenātmā samadhigamyate śarīrasamavāyinībhyām ca hitāhitaprāptiparihārayogyābhyām pravṛttinivṛttibhyām 59 rathakarmaṇā sārathivat prayatnavān vigrahasyādhiṣṭhātānumīyate prāṇādibhiś ceti /
6.4: 69 katham śarīraparigṛhīte 60vāyau vikṛtakarmadarśanād bhastrādhmāpayiteva nimeṣonmeṣakarmaṇā niyatena dāruyantraprayokteva dehasya vṛddhikṣatabhagnasaṃrohaṇādinimittatvāt 61
6.4: 70 gṛhapatir iva abhimataviṣayagrāhakakaraṇasambandhanimittena manahkarmaṇā gṛhakoṇeṣu pelakapreraka iva 62 dārakaḥ nayanaviṣayālocanānantaram rasānusmṛtikrameṇa rasanavikriyādarśanād anekagavākṣāntargataprekṣakavad 63ubhayadarśī kaścid eko vijñāyate /
6.4: 70 sukhaduhkhecchādveṣaprayatnaiś ca guṇair guṇyanumīyate te ca na śarīrendriyaguṇāḥ 64kasmād ahaṅkāreṇaikavākyatābhāvāt pradeśavṛttitvād ayāvaddravyabhāvitvād bāhyendriyāpratyakṣatvāc 65ca tathāhaṃśabdenāpi pṛthśśdivyādiśabdavyatirekād iti /
6.4: 70 tasya guṇāḥ buddhisukhaduhkhecchādveṣaprayatnadharmādharmasaṃskārasaṃkhyāparimāṇapṛthaktvasamyogavibhāgāḥ/ ātmaliṅgādhikāre buddhyādayaḥ prayatnāntāḥ siddhāḥ 66/
6.4: 70 dharmādharmāv ātmāntaraguṇānām akāraṇatvavacanāt saṃskāraḥ smṛtyutpattau kāraṇavacanāt / vyavasthāvacanāt 67saṃkhyā pṛthaktvam apy ata eva 68 tathā cātmetivacanāt paramamahat parimāṇam /
6.4: 70 sannikarṣajatvāt sukhādīnām samyogaḥ / tadvināśakatvād vibhāga iti //
6.5: 89.8- manastvayogān manaḥ / saty apy ātmendriyārthasānnidhye jñānasukhādīnām abhūtvotpattidarśanāt karaṇāntaram anumīyate / śrotrādyavyāpāre smṛtyutpattidarśanāt bāhyendriyair agṛhītasukhādigrāhyāntarabhāvāc cāntahkaraṇam /
6.5: 89 tasya guṇāḥ saṃkhyāparimāṇapṛthaktvasamyogavibhāgaparatvāparatvasaṃskārāḥ/ prayatnajñānāyaugapadyavacanāt pratiśarīram ekatvam siddham/ pṛthaktvam apy ata eva/ tadabhāvavacanād aṇuparimāṇam /
6.5: 89 apasarpaṇopasarpaṇavacanāt samyogavibhāgau / mūrtatvāt paratvāparatve saṃskāraś ca/ asparśavattvād dravyānārambhakatvam/ kriyāvattvān mūrtatvam/ sādhāraṇavigrahavattvaprasaṅgād ajñatvam /
6.5: 89 karaṇabhāvāt parārtham / guṇavattvād dravyam/ prayatnādṛṣṭaparigrahavaśād āśusañcāri ceti //
6.0: 89 iti praśastapādabhāṣye dravyapadārthaḥ// **********************************************************************
- 6.sājātyabhāve ↩
- 5.ākāśam ↩
- 5 tatra ityadhikam ↩
- 6;4.pāriśeṣyāt ↩
- 1.śabdaliṅgāvisṣatvā ↩
- 5.vidhānāt pṛthaktvam;.2 vidhānād eva pṛthaktvam ↩
- 1.mahatparimāṇam ↩
- 5.śabdakāraṇavacanāt ↩
- 6.guṇavacanavatvā ↩
- 5.śabdopalambhekanimittam; 1.śabdopalabdhinimittam ↩
- 6.nabhahpradeśaḥ ↩
- 6 pratyayānām ityadhikam ↩
- 6.nimittāsambhavād ↩
- 5;6 sarvakāryāṇām utpatti ↩
- 5.hetuś ca ↩
- 5.kāraṇamahattvā ↩
- not seen in 1 ↩
- 5.pūrvabhūtakāryāṇām ↩
- 5 dravyeṣu tasmādidam ↩
- 5 dakṣiṇapaścimena paścamottareṇa ↩
- 5 upariṣṭād iti ↩
- 5 pratyayān nā?bhavati;.6 pratyayā bhavantiyataḥ ↩
- 6.paramarṣibhiḥ ↩
- 5.lokavyavahārārtham ↩
- 5 samyogās teṣāmlokapāla- ↩
- 5.tato ↩
- 6.parigṛhītatvāt;.5.parigrahavaśāt ↩
- 6.tadyathā ↩
- 5.yāmo ↩
- 5 vāyavo cāndramasī ↩
- 5.'pi ↩
- 6;7 vāsyādīnām iva ↩
- 1.prayojyatva ↩
- 5.ajñānatvāt;.1 na śarīrendriyamanasām caitanyam ajñatvāt ↩
- 1 cātra smṛti ↩
- 5.yugapadālocanānusmṛti ↩
- 5;6.pāriśeṣyād ↩
- 6. ātmakāryam jñānam ↩
- 1 pravṛttinivṛttibhyām notseen ↩
- 5.vigṛhīte ↩
- 6.saṃrauhaṇābhyām ↩
- 5.gṛha?koṇavyavasthitapelaka iva prerakaiva ↩
- 5.preraka ↩
- 5.viśeṣaguṇāḥ ↩
- 5.grāhyatvā ↩
- 6 prayatnāntāś caprasiddhāḥ ↩
- 5.vacanābhisambandhāt ↩
- 1 mata eva ↩