656
सप्तकं स्याद्वादः तत् सप्तक यस्यासौ स तथोक्तः7011 तमिति । किं पुनः त7012त्सप्तकेन7013
स्याद्वादस्य साधर्म्य येनैवमुच्यते इति चेत्; उपदेशाद्यनपेक्षाऽर्थज्ञानजनकत्वम् । यथैव
हि ईक्षणात् परोपदेशलिङ्गान्वयव्यतिरेकनिरपेक्ष रूपादिज्ञान जायते तथा स्याद्वादाद्
भगवत केवलज्ञानमिति । तमित्थम्भूतम् इष्टदेवताविशेष प्रणिपत्य वक्ष्यमाणलक्षण
लक्षितान् प्रमाणनयनिक्षेपान् अभिधास्ये । कथम् ? यथागमम्, आगमा
नतिक्रमेण । अ7014नेन तत्र आ7015त्मनः स्वातन्त्र्यं परिहृतम् ।
तत्र प्रमाणादीनां समासतो लक्षण प्रतिपादयन्नाह–
विवृतिः–ज्ञा7019नं प्रमाणं कारणस्याप्यचेतनस्य प्रामाण्यमनुपपन्नम् असन्निकृष्टे
न्द्रियार्थवत् । विषमोऽयमुपन्यासः असन्निकृष्टस्य तदकारणत्वादिति; नैतत्सारम्;
अर्थस्य तदकारणत्वात् तस्येन्द्रियानिन्द्रियनिमित्तत्वात् अर्थस्य विषयत्वात् । न7020 हि
तत्परिच्छेद्योऽर्थः तत्कारणतामात्मसात्कुर्यात् प्रदीपस्येव घटादिः ।
-
–क्तमिति ब॰ ।
↩ -
ईक्षणसप्तकेन ।
↩ -
–केन स्यासा– आ॰ ।
↩ -
अनेन आत्म– श्र॰ ।
↩ -
ग्रन्थकर्तु ।
↩ -
इष्यते अभ्युपगम्यते सकलविप्रतिपत्तीना
↩
प्रागेव निरस्तत्वात् । किम् ? प्रमाणम् । किविशिष्टम् ? ज्ञान जानाति ज्ञायतेऽनेन ज्ञप्तिमात्र
वा ज्ञानमित्युच्यते, द्रव्यपर्याययो भेदाभेदविवक्षाया कर्त्रादिसाधनोपपत्ते । कस्य ? आत्मादे
आत्मा स्वरूपमादिर्यस्य बाह्यार्थस्य स आत्मादि तस्य स्वार्थस्य ग्राहकमित्यर्थ । अथवा आत्मा
चिद्द्रव्यमादिशब्देन आवरणाना क्षयोपशम क्षयश्चान्तरङ्ग बहिरङ्ग पुनरिन्द्रियानिन्द्रिय गृह्यते,
तस्मादुपजायमानमित्यध्याहार । तथा इष्यते । क ? नय । किं रूप ? अभिप्राय विवक्षा । कस्य ?
ज्ञातु श्रुतज्ञानिन । तथा इष्यते । क ? न्यासो निक्षेप । किंविशिष्ट ? उपाय अधिगमहेतु नामा
दिरूप । अर्थस्य स्वत सिद्धत्वात् किमेतै प्रमाणादिभिरित्याशक्याह–युक्तीत्यादि । युक्तित प्रमाणन
यनिक्षेपैरेवार्थस्य जीवादे परिग्रह प्रमितिर्न स्वत इति । –लघी॰ ता॰ पृ॰ ७५ । तुलना–ज्ञान प्रमा
णमित्याहुर्नयो ज्ञातुर्मत मत । –सिद्धिवि॰, टी॰ पृ॰ ५१८A । प्रमाणस॰ पृ॰ १२७ । उद्धृतोयम्–
ज्ञान प्रमाणमित्याहु –घवलाटी॰ पृ॰ १७ । -
उच्यते ज॰ वि॰ ।
↩ -
तुलना–ज्ञातॄणामभिसन्धय खलु नयास्ते द्रव्य
↩
पर्यायत, तत्र द्रव्यमनन्तपर्ययपद भेदात्मका पर्यया । –सिद्धिवि॰, टी॰ ५१७A । -
तुलना–
↩
ज्ञान प्रमाण नाज्ञानमिन्द्रियार्थसन्निकर्षादि –प्रमाणवा॰ मनोरथ॰ पृ॰ ३ । लघी॰ टि॰ पृ॰ १३२ ।
ज्ञानमेवेत्यवधारणात् सन्निकर्षादेरसविदितात्मनो व्युदास । –सिद्धिवि॰, टी॰ पृ॰ ५१८A । -
तुलना–नार्थालोकौ कारण परिच्छद्यत्वात्तमोवत् । –परीक्षामु॰ २ । ६ । प्रमाणमी॰ १ । १ । २५ ।
↩ -
ज्ञानम् ।
↩ -
अर्थस्य ।
↩ -
–च्येतेति ब॰ ।
↩ -
तादात्म्यादिसम्बन्धाभावे ।
↩ -
विषयविषयिभावोऽपि ।
↩