ṣoḍaśo+adhyāyaḥ/
Su.4.16.1 athāto vidradhītāṃ cikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ//
Su.4.16.2 yathovāca bhagavān dhanvantariḥ//
Su.4.16.3 ukta vidradhayaḥ ṣaḍye teṣvasādhyastu sarvajaḥ/ śeṣeṣvāmeṣu kartavyā tvaritaṃ śophavat kriyā//
Su.4.16.4 vātaghnamūlakalkaistu ghṛtatailavasāyutaiḥ/ sukhoṣṇo bahalo lepaḥ prayojyo vātavidradhau//
Su.4.16.5 sānūpaudakamāṃsastu kākolyādiḥ satarpaṇaḥ/ snehāmlasiddho lavaṇaḥ prayojyaścopanāhane//
Su.4.16.6 veśavāraiḥ sakṛśaraiḥ payobhiḥ pāyasaistathā/ svedayet satataṃ cāpi nirhareccāpi śoṇitam//
Su.4.16.7 sa cedevamupakrāntaḥ pākāyābhimukho yadi/ taṃ pācayitvā śastreṇa bhindyādbhinnaṃ ca śodhayet†//
Su.4.16.8 pañcamūlakaṣāyeṇa prakṣālya lavaṇottaraiḥ/ tailairbhadrādimadhukasaṃyuktaiḥ pratipūrayet//
Su.4.16.9 vairecanikayuktena traivṛtena viśodhya ca/ pṛthakparṇyādisiddhena traivṛtena ca ropayet//
Su.4.16.10 paittikaṃ śarkarālājāmadhukaiḥ sārivāyutaiḥ/ pradihyāt kṣīrapiṣṭairvā payasyośīracandanaiḥ//
Su.4.16.11 pākyaiḥ śītakaṣāyairvā kṣīrairikṣurasaistathā/ jīvanīyaghṛtairvā+api secayeccharkarāyutaiḥ//
Su.4.16.12 trivṛddharītakīnāṃ ca cūrṇaṃ lihyānmadhudravam/ jalaukobhirhareccāsṛk pakvaṃ cāpaṭhya buddhimān//
Su.4.16.13 kṣīravṛkṣakaṣāyeṇa prakṣālyaudakajena vā/ tilaiḥ sayaṣṭīmadhukaiḥ sakṣaudraiḥ sarpiṣā yutaiḥ//
Su.4.16.14 upadihya pratanunā vāsasā veṣṭayedvraṇam/ prapauṇḍarīkamañjiṣṭhāmadhukośīrapadmakaiḥ//
Su.4.16.15 saharidraiḥ kṛtaṃ sarpiḥ sakṣīraṃ vraṇaropaṇam/ kṣīraśuklāpṛthakparṇīsamaṅgārodhracandanaiḥ//
Su.4.16.16 nyagrodhādipravāleṣu teṣāṃ tvakṣvathavā kṛtam/ naktamālasya patrāṇi taruṇāni phalāni ca//
Su.4.16.17 sumanāyāśca patrāṇi paṭolāriṣṭayostathā/ dve haridre madhūcchiṣṭaṃ madhukaṃ tiktarohiṇī//
Su.4.16.18 priyaṅguḥ kuśamūlaṃ ca niculasya tvageva ca/ mañjiṣṭhācandanośīramutpalaṃ sārive trivṛt//
Su.4.16.19 eteṣāṃ kārṣikairbhāgairghṛtaprasthaṃ vipācayet/ duṣṭavraṇapraśamanaṃ nāḍīvraṇaviśodhanam//
Su.4.16.20 sadyaśchinnavraṇānāṃ ca karañjādyamidaṃ śubham/ duṣṭavraṇāśca ye kecidye cotsṛṣṭakriyā vraṇāḥ//
Su.4.16.21 nāḍyo gambhīrikā yāśca sadyaścchinnāstathaiva ca/ agnikṣārakṛtāścaiva ye vraṇā dāruṇā api//
Su.4.16.22 karañjādyena haviṣā †praśāmyanti na saṃśayaḥ/ iṣṭakāsikatāloṣṭagośakṛttuṣapāṃśubhiḥ//
Su.4.16.23 mūtrairuṣṇaiśca satataṃ svedayecchlaṣmavidradhim/ kaṣāyapānairvamanairālepairupanāhanaiḥ//
Su.4.16.24 hareddoṣānabhīkṣṇaṃ cāpyalābvā+asṛk tathaiva ca/ āragvadhakaṣāyeṇa pakvaṃ cāpāṭhya dhāvayet//
Su.4.16.25 haridrātrivṛtāśaktutilairmadhusamāyutaiḥ/ pūrayitvā vraṇaṃ samyagbadhnīyāt kīrtitaṃ yathā//
Su.4.16.26 tataḥ kulatthikādantītrivṛcchyāmārkatilvakaiḥ/ kuryāttailaṃ sagomūtraṃ hitaṃ tatra sasaindhavam//
Su.4.16.27 pittavidradhivat sarvāḥ kriyā niravaśeṣataḥ/ vidradhyoḥ kuśalaḥ kuryādraktāgantunimittayoḥ//
Su.4.16.28 varuṇādigaṇakvāthamapakve+abhyantarotthite/ ūṣakādipratīvāpaṃ pibet sukhakaraṃ naraḥ//
Su.4.16.29 anayorvargayoḥ siddhaṃ sarpirvairecanena ca/ acirādvidradhiṃ hanti prātaḥ prātarniṣevitam//
Su.4.16.30 ebhireva gaṇaiścāpi saṃsiddhaṃ snehasaṃyutam/ kāryamāsthāpanaṃ kṣipraṃ tathaivāpyanuvāsanam//
Su.4.16.31 pānālepanabhojyeṣu madhuśigrudrumo+api vā/ dattāvāpo yathādoṣamapakvaṃ hanti vidradhim//
Su.4.16.32 toyadhānyāmlamūtraistu peyo vā+api surādibhiḥ/ yathādoṣagaṇakvāthaiḥ pibedvā+api śilājatu//
Su.4.16.33 pradhānaṃ guggulaṃ cāpi śuṇṭhīṃ ca suradāru ca/ snehopanāhau kuryācca sadā cāpyanulomanam//
Su.4.16.34 yathoddiṣṭāṃ sirāṃ vidhyet kaphaje vidradhau bhiṣak/ raktapittānilottheṣu kecidbāhau vadanti tu//
Su.4.16.35 pakvaṃ vā bahirunnaddhaṃ bhittvā vraṇavadācaret/ sruteṣūrdhvamadho vā+api maireyāmlasurāsavaiḥ//
Su.4.16.36 peyo varuṇakādistu madhuśigrudrumo+api vā/ śigrumūlajale siddhaṃ sasiddhārthakamodanam//
Su.4.16.37 yavakolakulatthānāṃ yūṣairbhuñjīta mānavaḥ/ prātaḥ prātaśca seveta mātrayā tailvakaṃ ghṛtam//
Su.4.16.38 trivṛtādigaṇakvāthasiddhaṃ vā+apyupaśāntaye/ nopagacchedyathāpākaṃ prayateta tathā bhiṣak//
Su.4.16.39 paryāgate vidradhau tu siddhirnaikāntikī smṛtā/ pratyākhyāya tu kurvīta majjajāte tu vidradhau//
Su.4.16.40 snehasvedopapannānāṃ kuryādraktāvasecana/ vidradhyuktāṃ kriyāṃ kuryāt pakve vā+asthi tu bhedayet//
Su.4.16.41 niḥśalyamatha vijñāya kartavyaṃ vraṇaśodhanam/ dhāvettiktakaṣāyeṇa tiktaṃ sarpistathā hitam//
Su.4.16.42 yadi majjaparisrāvo na nivarteta dehinaḥ/ kuryāt saṃśodhanīyāni kaṣāyādīni buddhimān//
Su.4.16.43 priyaṅgudhātakīrodhrakaṭphalaṃ tinisaindhavam/ etaistailaṃ vipaktavyaṃ vidradhivraṇaropaṇam//