धमनी आदिकी गणना ।

नाभेः समंतादिह विंशतिश्च तिर्यक्चतस्त्रश्च धमन्य उक्ताः ।
नित्यं तथा षोडश कंदराणि रिक्तां च कूर्चानि षडेवमाहुः ॥ ३ ॥

भावार्थः--The Hindi commentary was not digitized.

8 9 31
  1. यहां तीनसौ हड्डी, और तीन सौ संधि बतलायी गयी हैं । लेकिन जितनी हड्डी हैं उतनी ही संधि कैसे हो सकती हैं ? क्योंकि दो हड्डियों के जुडने पर एक संधि होती है । इसलिये अस्थि संख्या से, संधियोंकी संख्या कम होना स्वाभाविक है । सुश्रुत में भी ३०० अस्थि २१० संधि बतलायी ग+ई हैं । यद्यपि हमें प्राप्त तीन प्रतियोंमे भी त्रि त्रि नवप्रतीतं यही पाठ मिलता है । तो भी यह पाठ अशुद्ध मालूम होता है । यह लिपिकारोंका दोष मालूम होता है ।

  2. --सुश्रुतसंहिता में नाभिप्रभवाणां धमनीनमूर्ध्वगा दश दश चाधोगामिन्यश्चत- स्रःस्तिर्यग्गाः इस प्रकार चव्वीस धमनियोंका वर्णन हैं । इसलिये समंतात् शब्द का अर्थ चारों तरफ, ऐसा होनेपर भी यहां ऊपर और नीचे इतना ही ग्रहण करना चाहिये । इसी आशय को आचार्य प्रवरने स्वयं, तिर्यक्चतस्त्रश्च धमन्य उक्ताः यह लिखकर व्यक्त किया है । अन्यथा समंतात् से तिर्यक् भी ग्रहण हो जाता है ।