atha caturtho 'dhyāyaḥ |
AS.ni.4.1 athātaḥ śvāsahidhmānidānaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.ni.4.2 kāsavṛdhyā bhavecchrūvāsaḥ pūrvairvā doṣakopanaiḥ |
āmātisāravamathuviṣapāṇḍujvarairapi ||
AS.ni.4.3 rajodhūmānilairmarmaghātādatihimāmbunā |
kṣudrakastamakaśchinno mahānūrdhvaśca pañcamaḥ ||
AS.ni.4.4 kaphoparuddhagamanaḥ pavano viṣvagāsthitaḥ |
prāṇodakānnavāhīni duṣṭaḥ srotāṃsi dūṣayan ||
AS.ni.4.5 urasthaḥ kurute śvāsamāmāśayasamudbhavam ||
AS.ni.4.6 prāgrūpaṃ tasya hṛtpārśvaśūlaṃ prāṇavilomatā |
ānāhaḥ śaṅkhabhedaśca tatrāyāsātibhojanaiḥ ||
AS.ni.4.7 preritaḥ prerayet kṣudraṃ svayaṃsaṃśamanaṃ marut ||
AS.ni.4.8 pratilomaṃ sirā gacchannudīrya pavanaḥ kapham |
parigṛhya śirogrīvamuraḥpārśve ca pīḍayan ||
AS.ni.4.9 kāsaṃ ghurghurakaṃ mohamaruciṃ pīnasaṃ tṛṣam |
karoti tīvravegaṃ ca śvāsaṃ prāṇopatāpinam ||
AS.ni.4.10 pratāmyettasya vegena niṣṭhyūtānte kṣaṇaṃ sukhī |
kṛcchrācchayānaḥ śvasiti niṣṇṇaḥ svāsthyamṛcchati ||
AS.ni.4.11 ucchritākṣo lalāṭena svidyatā bhṛśamartimān |
viśuṣkāsyo muhuḥ śvāsī kāṅkṣatyuṣṇaṃ savepathuḥ ||
AS.ni.4.12 meghāmbuśītaprāgvātaiḥ śleṣmalaiśca vivardhate |
sa yāpyastamakaḥ sādhyo navo vā balino bhavet ||
AS.ni.4.13 jvaramūrchāyutaḥ śītaiḥ śāmyet pratamakastu saḥ ||
AS.ni.4.14 chinnācchvasiti vicchinnaṃ marmacchedarujārditaḥ |
sasvedamūrchaḥ sānāho bastidāhanirodhavān ||
AS.ni.4.15 adhodṛgviplutākṣaśca muhyan raktaikalocanaḥ |
śuṣkāsyaḥ pralapandīno naṣṭacchāyo vicetanaḥ ||
AS.ni.4.16 mahatā mahatā dīno nādena śvasiti krathan |
uddhūyamānaḥ saṃrabdho mattarṣabha ivāniśam ||
AS.ni.4.17 praṇaṣṭajñānavijñāno vibhrāntanayanānanaḥ |
vakṣaḥ samākṣipan baddhamūtravarcā viśīrṇavāk ||
AS.ni.4.18 śuṣkakaṇṭho muhurmuhyan karṇaśaṅkhaśiro 'tiruk ||
AS.ni.4.19 dīrghamūrdhvaṃ śvasityūrdhvānna ca pratyāharatyadhaḥ |
śleṣmāvṛtamukhasrotāḥ kruddhagandhavahārditaḥ ||
AS.ni.4.20 marmasu chidyamāneṣu paridevī niruddhavāk ||
AS.ni.4.21 ete sidhyeyuravyaktā vyaktāḥ prāṇaharā dhruvam ||
AS.ni.4.22 śvāsaikahetuprāgrūpasaṅkhyāgrakṛtisaṃśrayāḥ |
hidhmā bhaktodbhavā kṣudrā yamalā mahatīti ca ||
AS.ni.4.23 gambhīrā ca maruttatra tvarayāyuktisevitaiḥ |
rūkṣatīkṣṇakharāsātmyairannapānaiḥ prapīḍitaḥ ||
AS.ni.4.24 karoti hidhmāmarujāṃ mandaśabdāṃ kṣavānugām |
śamaṃ sātmyānnapānena yā prayāti ca sānnajā ||
AS.ni.4.25 āyāsāt pavanaḥ kruddhaḥ kṣudrāṃ hidhmāṃ pravartayet |
jatrumūlapravisṛtāmalpavegāṃ mṛduṃ ca sā ||
AS.ni.4.26 vṛddhimāyāsyato yāti bhuktamātre ca mārdavam ||
AS.ni.4.27 cireṇa yamalairvegairāhāre yā pravartate |
pariṇāmonmukhe vṛddhiṃ pariṇāme ca gacchati ||
AS.ni.4.28 kampayantī śirogrīvāmādhmātasyātitṛṣyataḥ |
pralāpacchardyatīsāranetraviplutijṛmbhiṇaḥ ||
AS.ni.4.29 yamalā veginī hidhmā pariṇāmavatī ca sā ||
AS.ni.4.30 dhvastabhrūśaṅkhayugmasya sāsraviplutacakṣuṣaḥ |
stambhayantī tanuṃ vācaṃ smṛtiṃ saṃjñāṃ ca muṣṇatī ||
AS.ni.4.31 rundhatī mārgamannasya kurvatī marmaghaṭṭanam |
pṛṣṭhato namanaṃ śoṣaṃ mahāhidhmā pravartate ||
AS.ni.4.32 mahāmūlā mahāśabdā mahāvegā mahābalā |
ṣakvāśayādvā nābhervā pūrvavadyā pravartate ||
AS.ni.4.33 tadrūpā sā muhuḥ kuryāt jṛmbhāmaṅgaprasāraṇam |
gambhīreṇānunādane gambhīrā tāsu sādhayet |
ādye dve varjayedantye sarvaliṅgāṃ ca veginīm ||
AS.ni.4.34 sarvāśca sañcitāmasya sthavirasya vyavāyinaḥ |
vyādhibhiḥ kṣīṇadehasya bhaktacchedakṣatasya vā ||
AS.ni.4.35 sarve 'pi rogā nāśāya natvevaṃ śīghrakāriṇaḥ |
hidhmāśvāsau yathā tau hi mṛtyukāle kṛtālayau ||