atha prathamo 'dhyāyaḥ |
AS.Ka.1.1 athāto vamanakalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Ka.1.2 vamanadravyāṇāṃ madanajīmūtakekṣvākudvikośātakīkuṭajaphalāni śreṣṭhāni teṣvapi madanaphalam ||
AS.Ka.1.3 doṣadūṣyādivaśāccaiṣāmetatkalpanānāṃ ca prādhānyam ||
AS.Ka.1.4 doṣādīnāmeva cātibahvavasthābhedādvamanādiṣu kalpanānāṃ vyāpadāṃ sādhanānāṃ ca yadasaṅkhyeyatvamato buddhimatāṃ vikalpamārgapradarśanārthamudāharaṇamātraṃ kalpasiddhisthānamupadekṣyate ||
AS.Ka.1.5 atha vasantagrīṣmayorantare praśaste 'hani muhūrte ca nātiharitapāṇḍūni madanaphalānyādāya tāni pramṛjya kuśamūṭake badhvā gomayenālipya yavabusamāṣaśālivrīhikulatthamudgānyatamarāśāvaṣṭarātramuṣitānyuddhṛtyātape śoṣayet |
suśuṣkāṇāṃ pippalīrud vṛtya dadhighṛtamadhupalalamṛditāḥ punaḥ śoṣayitvā navaṃ kalaśamarajaskamākaṇṭhaṃ pūrayitvā suguptaṃ nidhāpayet ||
AS.Ka.1.6 tataḥ prayogakāle tāsāṃ phalapippalīnāmantarnakhamuṣṭiṃ yāvadvā sādhu manyeta tāvajjarjarīkṛtya yaṣṭīmadhukakaṣāye kovidārakacchudāranīpavidulabimbīśaṇapuṣpīsadāpuṣpīpratyakpuṣpyanyatamakaṣāye vā rātrimuṣitaṃ vimṛditaṃ pūtaṃ sūtroktavidhinā pāyayet |
śleṣmajvaragulmapratiśyāyāntarvidradhiṣu viśeṣeṇa punaḥ punarāpittāgamanāt |
tena sādhu vamati ||
AS.Ka.1.7 phalapippalīnāṃ cūrṇaṃ vā svakvāthabhāvitaṃ tribhāgatriphalācūrṇaṃ kovidārādiniryūheṇa balavatkaphaprasekāpacyarbudagranthijvarodarārocakeṣu pibet ||
AS.Ka.1.8 phalamajjacūrṇaṃ vā jīmūtādiniryūheṇa pitte kaphasthānagate ||
AS.Ka.1.9 phalamajjasiddhaṃ vā payastasminneva vā yavāgūmadhobhāge raktapitte hṛddāhe ca ||
AS.Ka.1.10 tasya vā payasaḥ śītasya santānikāñjaliṃ pitte prakupite urasi kaṇṭhe hṛdaye ca tanukaphopadigdhe ||
AS.Ka.1.11 tajjaṃ vā dadhi dadhyuttaraṃ vā kaphacchardiprasekatamakeṣu |
tasmādvā payaso navanītamutpannaṃ phalādiṣaṭkakvāthasiddhaṃ kaphābhibhūte 'gnau śuṣyaccharīre ca ||
AS.Ka.1.12 phalamajjacūrṇamiśreṇa vāragvadhādi dravyāṇāṃ ghoṇṭanimbabāṇavarjānāṃ sasomavalkapañcakolakānāmanyatamasya niryūheṇa sādhitaṃ lehamupayuñjīta ||
AS.Ka.1.13 phalamajjacūrṇamiśreṇa vā reṇukailāśatāhvākustumburutagarakṛṣṭhatvakcorakamarubakāgarugugguluvālakaśrīveṣṭakaparipelavamāṃsīśaileyasthauṇeyakasurasārevatapūtyaśokarohiṇīnāṃ dvāviṃśateranyatamasya kaṣāyeṇa sādhitāmutkārikāṃ modakaṃ vā bhakṣayet ||
AS.Ka.1.14 phalapippalīsvarasakaṣāyaparipītairvā tilaśālitaṇḍulapiṣṭaistatkaṣāyopasṛṣṭaiḥ surasādidravyānyatamaniryūhopasṛṣṭairvā śaṣkulīrapūpānanyān vā bhakṣyān sādhayitvā bhakṣayet ||
AS.Ka.1.15 phalapippalīnāṃ vā bhallātakavidhisrutaṃ svarasamādarvīpralepāt paktvā lehayet |
annapāneṣu vā taṃ lehamavacārayet |
tatkaṣāyaireva cānnapānāni kalpayet ||
AS.Ka.1.16 phalamajjakvāthaṃ vā vatsakādiprativāpaṃ nimbarūpikānyatarakaṣāyopasarjanaṃ santarpaṇotthasarvaśleṣmavyādhiharam ||
AS.Ka.1.17 phalapippalīnāṃ vā phalādiniryūheṇaikaviṃśatikṛtvaḥ subhāvitānāṃ kusumarajaḥsadṛśena cūrṇenāvacūrṇayet sarasi saroruhaṃ bṛhatsāyāhne tadrātrimuṣitaṃ prabhāte punaravacūrṇitamud vṛtya haridrākṛsarākṣariyavāgūnāmanya tamaṃ saindhavaguḍaphāṇitopetamākaṇṭhaṃ pītavānupajighret |
sukumāraḥ samucitasurabhirgandhasampadutkliṣṭakaphapitto bheṣajadveṣī ca tathā hi sukhena chardayati ||
AS.Ka.1.18 etena sarvamālyagandhaprāvaraṇapaṭā vyākhyātāḥ |
evameva ca phalābhāve madanapuṣpāṇi śalaṭūni ca kalpayet |
iti phalavidhānamuktam ||
AS.Ka.1.19 evaṃ ca jīmūtādīnapi kalpayet |
viśeṣatastu jvaraśvāsahidhmādiṣu jīmūtakam ||
AS.Ka.1.20 tatra puṣpeṣu kṣīram |
phaleṣu kṣīrapeyām |
lomaśeṣu santānikām |
nirlomakeṣu dadhi dadhyuttaraṃ vā |
haritapāṇḍuṣu kṣīraṃ dadhyamlaṃ vā |
tatkaṣāyasaṃsṛṣṭāṃ paryāgatānāṃ jīrṇānāṃ jīmūtakaphalānāṃ śuṣkāṇāṃ cūrṇaṃ payasā vātapitte pibet ||
AS.Ka.1.21 dvitrāṇi vāpothyāragvadhādīnāṃ navānāmanyatamasya paṭolyā vā niryūheṇāsutāni mathitvā pittaśleṣmaje jvare |
jīmūtacūrṇaṃ kalkaṃ vā śītāmbunā pittaje |
tadevoṣṇena vātakaphaje kaphaje vā ||
AS.Ka.1.22 jīvakarṣabhakekṣuśatāvarīṇāmanyatamasya svarasena vātapittaje |
athavā pūrvavat siddhaṃ ghṛtam ||
AS.Ka.1.23 ikṣvākustu viśeṣeṇa kāsaśvāsajvaracchardiviṣaśleṣmarogeṣūpayojyaḥ |
tasyāpuṣpaphalasya pravālaiḥ śṛtaṃ kṣīramudriktapitte kaphajvare ||
AS.Ka.1.24 puṣpādiṣu ca sutarāṃ jīmūtavat prayogāḥ |
ikṣvākuphalasvarasaṃ vā triguṇakṣīrasādhitamurasthite kaphe pīnase svarasāde vā vamanārthī pibet |
jīrṇe vā samudvṛtabīje kṣīraṃ prakṣipet |
tatra jātaṃ dadhi śleṣmakāsaśvāsacchardiṣu ||
AS.Ka.1.25 ikṣvākubījāni vā chāgakṣīrabhāvitāni viṣagulmodaragaragaṇḍagranthyarbudaślīpadeṣu ikṣvākuphalamadhyaṃ vā mastunā kuṣṭhaviṣapāṇḍvāmayeṣu |
tadvipakvaṃ vā takraṃ samadhusaindhavam |
tadeva vā madhyaṃ saguḍapalalaṃ bhakṣayet ||
AS.Ka.1.26 ikṣvākuphalatailaṃ vā pibet |
tatphalasvarasabhāvitairvā saktubhirmanthaṃ śleṣmajvarakāsakaṇṭharogārocakeṣu |
ikṣvākukalkaṃ vā māṃsarasena vātakaphagulmaprasaktajvareṣu ||
AS.Ka.1.27 bilvamūladviprasthakvāthena vā tumbībījāni kvāthayet tatastasmin tribhāgena ghṛtam |
ghṛtasamāni ca piṣṭvā tumbībījāni |
tadardhāṃśāni ca pratyekaṃ jīmūtamahājālinīvatsakakṛtavedhanāni |
kvāthatulyamāvapet trikaṭukam |
punaradhiśritya lehaṃ sādhayettamavalihya pramathyāmanupibet ||
AS.Ka.1.28 ayameva ca kalpaḥ kāśmaryādiṣu caturṣu mahāpañcamūlāṅgeṣu pṛthak pṛthagukto veditavyaḥ ||
AS.Ka.1.29 dhāmārgavo viśeṣeṇa garagulmodarakāsakaphasañcayottharogeṣu sthireṣu guruṣu ca śleṣmāśayasthe vātaśleṣmaṇi ca kaṇṭhāśraye prakalpyaḥ |
jīvanīyānyatamacūrṇasaṃyuktān samadhuśarkarāṃstatkaṣāyairlehān pittopasarjane śleṣmaṇi vidadhyāt ||
AS.Ka.1.30 sumanaḥsaumanasyāyanīharidrācorakahaimavatīmahāsahākṣudrasahāvṛścīvabimbīpunarnavakāsamardānyatamakaṣāyeṇa vā dhāmārgavaphalamekaṃ dve vā manovikāreṣu ||
AS.Ka.1.31 kṛtavedhanamatyarthakaṭutīkṣṇoṣṇaṃ sutarāṃ garodaragulmaplīhapāṇḍurogaśvayathuṣu kalpayet ||
AS.Ka.1.32 kuṭajaphalaṃ punaḥ sukumāreṣūlbaṇāsrapittakapheṣu vātaśoṇitavisarpajvarakuṣṭhādiṣu ca yojayet |
kuṭajaphalacūrṇānyarkakṣīreṇa saptāhaṃ bhāvayitvā jīvakakaṣāyeṇa pibet |
phalajīmūtakekṣvākujīvantīmūlānyatamakaṣāyeṇa vā sarṣapamadhūkalavaṇānyatamāmbhasā vā kuṭajaphalacūrṇaṃ kṛsarayā vā vamanāya kalpayediti |
bhavati cātra ||
AS.Ka.1.33 vamanānāṃ digityeṣā sutarāmupayoginām |
bījenānena matimānanyānapi ca kalpayediti ||