atha tṛtīyo 'dhyāyaḥ |
AS.Utt.3.1 athāto bālagrahavijñānīyaṃ nāmādhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Utt.3.2 purā guhasya rakṣārthaṃ nirmitāḥ śūlapāṇinā |
manuṣyavigrahāḥ pañca sapta strīvigrahā grahāḥ ||
AS.Utt.3.3 skando viśākho meṣāsyaḥ śvagrahaḥ pitṛsaṃjñitaḥ |
śakuniḥ pūtanā śītapūtanādṛṣṭipūtanā |
mukhamaṇḍitikā tadvadrevatī śuṣkarevatī ||
AS.Utt.3.4 te kāmarūpiṇaḥ skandamupaceruḥ samāhitāḥ |
skandasya bāladhāratvātteṣāṃ skando 'graṇīrabhūt ||
AS.Utt.3.5 skande 'tha yauvanaṃ prāpte senāpatyaṃ ca tān grahān |
raudrān rudro 'nujagrāha prahvān vṛttyabhilāṣiṇaḥ ||
AS.Utt.3.6 na tithiṣvapyatithayo devatāḥ pitaro 'pi vā |
yeṣu veśmasu pūjyante nivṛttācāravartmasu ||
AS.Utt.3.7 utsannabalihomeṣu bhinnakāṃsyopabhojiṣu |
haradhvaṃ teṣu bālānāmārogyaṃ dhāri śarma ca ||
AS.Utt.3.8 śūlineti niyuktāste balipūjābhikāṅkṣiṇaḥ |
kruddhān bhītān vimanasaḥ śūnyasthānaikacāriṇaḥ ||
AS.Utt.3.9 paropabhuktakusumavastrābharaṇadhāriṇaḥ |
bālānkaśmaladhātrīkānsandhyāsu rudato 'śucīn ||
AS.Utt.3.10 ṛkṣolūkabiḍālādirūpairanyaistathādbhutaiḥ |
santrāsayantaḥśayitānkadācijjāgrato 'pi vā |
prāyaḥ parvasu gṛhṇanti grahāśchidraprahāriṇaḥ ||
AS.Utt.3.11 āviśantaśca lakṣyante kevalaṃ śāstracakṣuṣā |
śuddhena dehaṃ bālānāṃ gandharvā iva yoṣitām ||
AS.Utt.3.12 teṣāṃ grahiṣyatāṃ rūpaṃ pratataṃ rodanaṃ jvaraḥ ||
AS.Utt.3.13 sāmānyaṃ rūpamutrāsajṛmbhābhrūkṣepadīnatāḥ |
phenasrāvordhvadṣṭyoṣṭhadantadaṃśaprajāgarāḥ ||
AS.Utt.3.14 rodanaṃ kūjanaṃ stanyavidveṣaḥ svaravaikṛtam |
nakhairakasmāt paritaḥ svadhātryaṅgavilekhanam ||
AS.Utt.3.15 tatraikanayanasrāvī śiro vikṣipate muhuḥ |
hataikapakṣaḥ stabdhāṅgaḥ sasvedo natakandharaḥ ||
AS.Utt.3.16 dantakhādī stanadveṣī trasyanroditi visvaram |
vakravaktro vamanlālāṃ bhṛśamūrdhvaṃ nirīkṣate ||
AS.Utt.3.17 vasāsragandhirudvigro baddhamuṣṭiśakṛcchiśuḥ |
calitaikākṣigaṇḍabhrūḥ saṃraktobhayalocanaḥ |
skandārtastena vaikalyaṃ maraṇaṃ vā bhaveddhruvam ||
AS.Utt.3.18 saṃjñānāśo muhuḥ keśaluñcanaṃ kandharānatiḥ |
vinamya jṛmbhamāṇasya śakṛnmūtrapravartanam ||
AS.Utt.3.19 phenodvamanamūrdhvekṣā hastabhrūpādanartanam |
stanasvajihvāsandaṃśasaṃrambhajvarajāgarāḥ |
pūyaśoṇitagandhaśca skandāpasmāralakṣaṇam ||
AS.Utt.3.20 ādhmānaṃ pāṇipādasya spandana phenanirvamiḥ |
tṛṇmuṣṭibandhātīsārasvaradainyavivarṇatāḥ ||
AS.Utt.3.21 kūjanaṃ stananaṃ chardiḥ kāsahidhmāprajāgarāḥ |
auṣṭhadaṃśāṃsasaṅkocastambhabastābhagandhatāḥ ||
AS.Utt.3.22 ūrdhvaṃ nirīkṣya hasanaṃ madhye vinamanaṃ jvaraḥ |
mūrchaikanetraśophaśca naigameṣagrahākṛtiḥ ||
AS.Utt.3.23 kampo hṛṣitaromatvaṃ svedaścakṣurnimīlanam |
bahirāyāmanaṃ jihvādaṃśo 'ntaḥkaṇṭhakūjanam |
dhāvanaṃ viṭsagandhatvaṃ krośanaṃ ca śvavacchuni ||
AS.Utt.3.24 romaharṣo muhustrāsaḥ sahasā rodanaṃ jvaraḥ |
kāsātisāravamathujṛmbhātṛṭcchavagandhitāḥ ||
AS.Utt.3.25 aṅgeṣvākṣepavikṣepaśoṣastambhavivarṇatāḥ |
muṣṭibandhaḥ srutiścākṣṇorbālasya syuḥ pitṛgrahe ||
AS.Utt.3.26 srastāggatvamatīsāro jihvātālugale vraṇāḥ |
sphoṭāḥsadāharukpākāḥsandhiṣu syuḥ punaḥpunaḥ ||
AS.Utt.3.27 niśyahni pravilīyante pāko vaktre gude 'pivā |
bhayaṃ śakunigandhatvaṃ jvaraśca śakunigrahe ||
AS.Utt.3.28 pūtanāyāṃ vamiḥ kampastandrā rātrau prajāgaraḥ |
hidhmādhmānaṃ śakṛdbhedaḥ pipāsā mūtranigrahaḥ |
srastahṛṣṭāṅgaromatvaṃ kākavat pūtigandhitā ||
AS.Utt.3.29 śītapūtanayā kampo rodanaṃ tiryagīkṣaṇam |
tṛṣṇāntrakūjo 'tīsāro vasāvadvisragandhitā |
pārśvasyaikasya śītatvamuṣṇatvamaparasya ca ||
AS.Utt.3.30 andhapūtanayā cchardirjvaraḥ kāso 'lpanidratā |
varcaso bhedavaivarṇyadaurgandhyānyaṅgaśoṣaṇam ||
AS.Utt.3.31 dṛṣṭisādo 'kṣirukkaṇḍūḥ pothakījanma śūnatā |
hidhmodvegaḥ stanadveṣavaivarṇyasvaratīkṣṇatāḥ |
vepathurmatsyagandhitvamathavā sāmlagandhitā ||
AS.Utt.3.32 mukhamaṇḍitayā pāṇipādāsyaramaṇīyatā |
sirābhirasitābhābhirācitodaratā jvaraḥ |
arocako 'ṅgaglapanaṃ gomūtrasamagandhitā ||
AS.Utt.3.33 revatyāṃ śyāvanīlatvaṃ karṇanāsākṣimardanam |
kāsahidhmākṣivikṣepavaktravakratvaraktatāḥ ||
AS.Utt.3.34 bastagandho jvaraḥ śoṣaḥ purīṣaṃ haritaṃ dravam |
jāyate śuṣkarevatyāṃ kramāt sarvāṅgasaṅkṣayaḥ ||
AS.Utt.3.35 keśaśāto 'nnavidveṣaḥ svaradainyaṃ vivarṇatā |
nānāvarṇapurīṣatvamudare granthayaḥ sirāḥ |
rodanaṃ gṛddhragandhitvaṃ dīrghakālānuvartanam ||
AS.Utt.3.36 udare granthayo vṛttā yasya nānāvidhaṃ śakṛt |
jihvāyā nimnatāmadhye śyāvaṃ tālu ca taṃ tyajet ||
AS.Utt.3.37 bhuñjāno 'nnaṃ bahuvidhaṃ yo bālaḥ parihīyate |
tṛṣṇāgṛhītaḥ kṣāmākṣo hanti taṃ śuṣkarevatī ||
AS.Utt.3.38 hiṃsāratyarcanākāṅkṣā grahagrahaṇakāraṇam ||
AS.Utt.3.39 tatra hiṃsātmake bālo mahān vā srutanāsikaḥ |
kṣatajihvaḥ kvaṇan bāḍhamasukhī sāsralocanaḥ ||
AS.Utt.3.40 durvarṇo hīnavacanaḥ pūtigandhiśca jāyate |
kṣāmo mūtrapurīṣaṃ svaṃ mṛdnāti na jugupsate ||
AS.Utt.3.41 hastau codyamya saṃrabdho hantyātmānaṃ tathāparam |
tadvacca śastrakāṣṭhādyairagniṃ vā dīptamāviśet ||
AS.Utt.3.42 apsu majjet patet kūpe kuryādanyacca tadvidham |
tṛṭdāhamohān pūyasya chardanaṃ ca pravartayet |
rakaṃ ca sarvamārgebhyo 'riṣṭotpattiṃ ca taṃ tyajet ||
AS.Utt.3.43 rahaḥstrīratisaṃllāpagandhasragbhūṣaṇapriyaḥ |
hṛṣṭaḥ śāntaśca duḥsādho ratikāmena pīḍitaḥ ||
AS.Utt.3.44 dīnaḥ parimṛśan vaktraṃ śuṣkauṣṭhagalatālukaḥ |
śaṅkitaṃ vīkṣate rauti dhyāyatyāyāti bhītatām ||
AS.Utt.3.45 annamannābhilāṣe 'pi dattaṃ nāti bubhukṣate |
gṛhītaṃ balikāmena taṃ vidyāt sukhasādhanam ||
AS.Utt.3.46 hantukāmaṃ jayeddhomaiḥ siddhamantrapravartitaiḥ |
itarau tu yathākāmaṃ ratibalyādidānataḥ ||