atha navamo 'dhyāyaḥ |
AS.ni.9.1 athāto mūtraghātanidānaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.ni.9.2 viṃśatirmūtrāghātā bhavanti |
tadyathā |
vātapittakaphasannipātakṛcchrāṇi |
vātapittaśleṣmaśukrāśmaryaḥ |
vātabastyaṣṭhīlākuṇḍalikāmūtrātītajaṭharotsaṅgagranthiśukraviḍvighātoṣṇavātamūtrakṣayāvasādāśceti ||
AS.ni.9.3 tatra vātabastyādayo nava vātolbaṇāḥ |
tato dvau vātapittolbaṇau |
antyaḥ kaphapittolbaṇaḥ ||
AS.ni.9.4 sarveṣāṃ punarmūtrarogāṇāmadhiṣṭhānaṃ bastiḥ |
sa marmasvabhihitaḥ prāk |
sa cādhomukho 'pi mūtravahāsu nāḍiṣu sūkṣmamukhasahasraniṣyandena mūtrākhyenāvirataṃ navo ghaṭa ivāpsu nimagnamukhopi pārśvebhyo 'mbhasāpūryate taireva ca srotobhirvātādayo 'pi duṣṭāḥ praviśya bastiṃ yathāsvamāghātān pramehāṃśca janayanti ||
AS.ni.9.5 tatrālpaśo muhurmuhurbastimeḍhravaṅkṣaṇeṣu tīvraśūlaḥ kṛcchrānmūtrayati vātakṛcchre |
sadāhaṃ sarujaṃ raktaṃ pītaṃ kṛṣṇaṃ vā pittakṛcchre |
bastimeḍhrayorgauravaṃ śopho mūtraṃ ca sapicchaṃ mehati kaphakṛcchre |
sarvalakṣaṇasannipātena sannipātakṛcchre |
sa ca kṛcchratamaḥ ||
AS.ni.9.6 yadā tu vāyurbastimukhamāvṛtya sapittaṃ sakaphaṃ saśukraṃ vā mūtraṃ pariśoṣayati tadā krameṇa goriva pittādrocanā maṇikasyeva svacchādapi jalāt paṅkastadvadaśmaryabhinirvartate |
sarvā ca sā śleṣmāśrayā |
athāsyāḥ pūrvarūpāṇi jvaro bastyādhmānamarucirmūtrakṛcchraṃ bastiśiromuṣkaśephasāṃ devanā bastagandhitvaṃ mūtrasyeti ||
AS.ni.9.7 sāmānyaliṅgāni tu nābhibastimevanīṣu mehatastayā mārganirodhane vedanā mūtradhārāsaṅgastadvyapāye ca gomedakaprakāśamanāvilamasitaṃ susukhaṃ mūtraṃ visṛjati |
tatsaṅkṣobhaṇācca sarudhiram |
dhāvanalaṅghanādibhiścāsya vividhā vedanā bhavanti |
yathaiva ca pakvāśayāt srastena śakṛtādhiṣṭhite bastau mūtraṃ na pravartate tahāśmaryāpi ||
AS.ni.9.8 tatra vāyunā bastisevanīmehaneṣu tīvravedanārdito dantān khādati nābhiṃ prapīḍayati meḍhraṃ mṛdnāti |
muhurmuhurvepathumān kṛcchrātsavātaṃ śakṛdvimuñcati |
viśīrṇadhāraṃ ca mūtrayatyaśmarī cāsya śyāvā paruṣā viṣamā kadambapuṣpavat kaṇṭakācitā bhavati |
pittena pacyamāna iva dahyate bastiḥ |
aśmarī ca raktā pītāvabhāsā kṛṣṇā bhallātakāsthisaṃsthānā |
śleṣmaṇā bhidyate nistudyata iva guruḥ śītaśca bastiraśmarī ca śvetā mahatī kukkuṭāṇḍapratimā madhuvarṇā vā bhavati |
prāyeṇaitāstisro 'śmaryo bālānāṃ jāyante |
teṣāmeva cālpabastitvādalpamāṃsopacayatvācca sukhagrahaṇāharaṇā bhavanti ||
AS.ni.9.9 mahatāṃ tu śukrāśmarī śukranimittā bhavati |
maithunavighātācchukramupasthitamanirasyamānaṃ vimārgagamanilo vigṛhya vṛṣaṇayorantare saṃharati saṃhṛtyopaśoṣayati tataḥ śuṣkamaśmarī bhavati |
sā śukramārgamāvṛṇoti mūtrakṛcchraṃ bastivedanāṃ vṛṣaṇayośca śvayathumāpādayati |
utpannamātrāyāṃ ca śukraṃ nireti |
prapīḍitamātre ca tasminnevāvakāśe vilīyata iti ||
AS.ni.9.10 aśmaryeva tu vāyunāaṇuśo vibhinnā śarkaretyucyate |
anulome ca mārute sā sikateva mūtreṇa saha cyavate ||
AS.ni.9.11 vāyustu mūtravegarodhādbastimukhamāvṛṇoti |
tato mūtrasaṅgaṃ vedanāṃ kaṇḍūṃ ca karoti |
kadācicca bastiṃ svasthānāt pracyāvya garbhamivodvṛttaṃ sthūlaṃ pariplutaṃ ca kurute |
tatra śūlaspandanadāhodveṣṭanāni binduśaśca mūtrasravaṇam |
pīḍite ca bastau dhārayā pravṛttirayaṃ dvividho 'pi vātabastiḥ kṛcchrasādhyaḥ tayorapi dvitīyo 'nilaprabalaḥ kṛcchrasādhyataraḥ ||
AS.ni.9.12 bastiviṇmārgāntare vāyurghanonnataṃ tīvrarujamacalamaṣṭhīlābhaṃ granthiṃ karoti |
tenānilaviṇmūtrasaṅgo bhavatyādhmānaṃ ca |
sā vātāṣṭhīlā |
viguṇo vāyuḥ bastau kuṇḍalībhūtastīvraśūlastambhagauravānvito mūtramāvidhyālpaśo vā pravartayan bhramati sā vātakuṇḍalikā |
mūtramativelaṃ vidhārya vimucyamānaṃ na pravartate vāhamānasya tu kṛcchrādalpaṃ pravartate tanmūtrātītam ||
AS.ni.9.13 mūtrarodhādapāno vāyurnābheradhastāttīvrarujamādhmānaṃ malasaṅgaṃ ca kurvannudaramabhipūrayet tanmūtrajaṭharam |
mārutenākṣiptaṃ chidravaiguṇyena vā mūtrayato mūtramalpaṃ bastau nāle maṇau vā sthitvā taccheṣagurumeḍhrasya sarujamarujaṃ vā śanaiḥ sravet sa mūtrotsaṅgaḥ |
bastidvāre 'lpo vṛttaḥ śīghrasambhavo 'śmarītulyaliṅgo mūtragranthiḥ ||
AS.ni.9.14 mūtritasya vyavāyagamanādvātoddhataṃ svasthānāccyutaṃ śukraṃ mehato mūtrasya prāk paścādvā bhasmodakasaṅkāśaṃ pravartate tanmūtraśukram |
vāyunā pīḍitaṃ śakṛnmūtrasrotaḥ prapadyate tato viṭgandhi viṭsaṃsṛṣṭaṃ ca kṛcchānmūtrayati sa viḍvighātaḥ |
atyadhvātapoṣṇabhojanādibhiḥ pittaṃ pravṛddhamanileritaṃ bastimeḍhragudadāhaṃ kurvaddharitahāridraktaṃ saraktaṃ vā mūtraṃ kṛchrāt pravartayet sa tūṣṇavātaḥ |
vātapittaṃ bastimāśritya mūtraṃ saśūladāhaṃ kṣapayati sa mūtrakṣayaḥ |
pittaṃ śleṣmobhayamapi vā vātena bastau saṃhanyate tato mūtraṃ sadāhaṃ saraktaṃ pītaṃ śvetaṃ sāndraṃ kṛcchrapravṛtti śuṣkaṃ ca śaṅkharocanānyataracūrṇavarṇaṃ sarvavarṇayuktaṃ vā bhavati |
sa mūtrāvasādaḥ ||
AS.ni.9.15 iti vistarataḥ proktā rogā mūtrāpravṛttijāḥ |
nidānalakṣaṇairūrdhvaṃ vakṣyante 'tipravṛttijāḥ ||