atha dvāviṃśo 'dhyāyaḥ |
AS.Ci.22.1 athātaḥ śvitrakṛmicikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Ci.22.2 kuṣṭhādapi bībhatsaṃ yacchīghrataraṃ ca yātyasādhyatvam |
śvitramatastaśchāntyai yateta dīpte yathā bhavane ||
AS.Ci.22.3 madayantyāḥ savāyasyāḥ surabhyāragvadhasya ca |
śataṃ palānāṃ pratyekaṃ varāyāstvāḍhakatrayam ||
AS.Ci.22.4 vyāghrīvahnikapotāvatsakakhadirārkamūladantyaindryaḥ |
saniśādvayā daśapalā kvāthe 'mīṣāṃ kṣipet piṣṭvā ||
AS.Ci.22.5 bījaṃ karañjeṅgudaśigrunimbānnīlīṃ sanīlotpalacandralekhām |
śyāmāṃ kirātaṃ kaṭukatrayaṃ ca pañcāḍhakaṃ tatra ca pañcagavyāt ||
AS.Ci.22.6 śamayatyacireṇa ghṛtaṃ mṛduhutavahasādhitaṃ mahānīlam |
na kilāsameva kevalamapacīkṛmikāsakuṣṭhamabhyastam ||
AS.Ci.22.7 unmādāpasmārāvarśovidradhiśirorogān |
galagaṇḍagulmagaṇḍānarbudaśophapramehagalarogān ||
AS.Ci.22.8 savisarpaśoṣapavanavyādhīnviṣamajvarān hanyāt ||
AS.Ci.22.9 saṃśodhanaṃ viśeṣāt pītasnehasya yojayedanu ca |
śvitre sraṃsanamagryaṃ malayūrasa iṣyate saguḍaḥ ||
AS.Ci.22.10 taṃ pītvābhyaktatanuryathābalaṃ sūryapādasantāpam |
seveta viriktaśca tryahaṃ pipāsuḥ pibet peyām ||
AS.Ci.22.11 śvitre 'ṅge ye sphoṭā jāyante kaṇṭakena tān bhindyāt |
sphoṭeṣu nissṛteṣu prātaḥ prātaḥ pibet pakṣam ||
AS.Ci.22.12 malayūmasanaṃ priyaṅguṃ śatapuṣpāṃ cāmbhasā samutkvāthya |
pālāśaṃ vā kṣāraṃ yathābalaṃ phāṇitopetam ||
AS.Ci.22.13 vituṣāvalgujabajāccūrṇaṃ govāribhāvitādvahuśaḥ |
mūlakvāhena pibet kalitarukṛtamālamadanaphalgūnām ||
AS.Ci.22.14 pīte kilāsī tilatailadigdho dine dine syādravipādasevī |
jīrṇe ca takrāplutakodravāśī sphoṭodbhavāyaiṣa vidhistrirātram ||
AS.Ci.22.15 vidhvānyedyuḥ sphoṭakān kaṇṭakaistān bastāmbhobhirghṛṣṭayā śuktavartyā |
limpet kāmaṃ lepanādvedanāyāṃ lepo yojyaḥ śaṅkhanābhirjalena ||
AS.Ci.22.16 vyoṣasarṣapaniśāgṛhadhūmairyāvaśūkapaṭucitrakayuktaiḥ |
kolatulyaguṭikārdhaviṣāṃśā śvitrakuṣṭhaśamano varalepaḥ ||
AS.Ci.22.17 gavyaṃ mūtraṃ citrakavyoṣayuktaṃ sarpiḥkumbhe saṃsthitaṃ kṣaudramiśram |
pakṣādūrdhvaṃ śvitraṇā peyametat kāryaṃ cāsmai kuṣṭhadṛṣṭaṃ vidhānam ||
AS.Ci.22.18 mārkavamathavā khāded bhṛṣṭaṃ tailena lohapātrastham |
bījakaśṛtaṃ ca dugdhaṃ tadanupibecśvitranāśāya ||
AS.Ci.22.19 pūtīkārkavyādhighātasnuhīnā mūtraiḥ piṣṭāḥ pallavā jātijāśca |
ghnantyālepācśvitradurnāmadadrūn pāmākoṭhān duṣṭanāḍīvraṇāṃśca ||
AS.Ci.22.20 dvaipyaṃ dagdhaṃ carma mātaṅgajaṃ vā śvitre lepastailayukto variṣṭhaḥ |
pūtīkīṭo rājavṛkṣodbhavena kṣāreṇāktaḥ śvitrameko 'pi hanti ||
AS.Ci.22.21 rātrau gomūtre vāsitān jarjarāṅgānahnicchāyāyāṃ śoṣayet sphoṭahetūn |
evaṃ vārāṃstrīn bhāvayecślakṣṇapiṣṭaiḥ snuhyāḥ kṣīreṇa śvitranāśāya lepaḥ ||
AS.Ci.22.22 akṣatailadrutālepaḥ kṛṣṇasarpodbhavāmaṣī |
śikhipittaṃ tathā dagdhaṃ drīberaṃ vā tadāplutam ||
AS.Ci.22.23 upoṣitāyānnakālāṃstrīn śvetakṛkavākave |
yaṣṭyāhvakuṣṭhaiḍagajabījacūrṇaṃ ghṛtānvitam ||
AS.Ci.22.24 dadyāttasya purīṣeṇa śvitramuddālya lepayet |
māsaṃ hantyāśu tacśvitraṃ viśeṣādguhyasaṃśrayam ||
AS.Ci.22.25 lepaḥ paṭuvellaśilā kāsīsaṃ rocanā kanakapuṣpī |
gopittayuktamathavā capalāñjanayugmaloharajaḥ ||
AS.Ci.22.26 kākodumbarikā vā sāvalgujacitrakā sagomūtrā |
kadalīkṣārayutaṃ vā kharāsthi dagdhaṃ sagorudhiram ||
AS.Ci.22.27 nīlotpalaṃ sakuṣṭhaṃ sasaindhavaṃ hastimūtrapiṣṭaṃ vā |
hastimadādhyuṣito vā mālatyāḥ kṣārakakṣāraḥ ||
AS.Ci.22.28 siddhārthakābṛhatyau karañjakośātakīphalaṃ guñjā |
śukanāsā sagavākṣī svarṇakṣīrīnikumbhaśca ||
AS.Ci.22.29 lāṅgalikī hayamārastilvakabhallātakāśvamūtrī ca |
mustā snuhī sahiṃsrā suvarṇaśakalā phalopetā ||
AS.Ci.22.30 mūlakabījaṃ vyoṣaṃ pīluviḍaṅgāni karṇikāraśca |
picumandajātīkisalayabākucikātutthakuṣṭhāni ||
AS.Ci.22.31 kaṭurohiṇīmanohvātriphalā ca sukalkitā gavāṃ mṛtre |
gajahayakharamūtrāṇāṃ pātratritayaṃ snugarkadugdhābhyām ||
AS.Ci.22.32 dvau kuḍavāviha dadyāt sarṣapatailācca cāturthīm |
darvīlepaṃ siddhā rasakriyā mūtrikā nāma ||
AS.Ci.22.33 śvitraṃ ghṛṣṭaṃ liptaṃ trīnālepāṃstayā na laṅghayati |
maśatilakacarmakīlagranthyarbudasarvakuṣṭhaghnī ||
AS.Ci.22.34 kuḍavo 'valgujabījāddharitālacaturthabhāgasammiśraḥ |
mūtreṇa gavāṃ piṣṭaḥ savarṇakaraṇaḥ paraṃ śvitre ||
AS.Ci.22.35 kṣāre sudagdhe gajaliṇḍaje vā gajasya mūtreṇa parisrute ca |
droṇapramāṇe daśabhāgayuktaṃ datvā pacedbījamavalgujānām ||
AS.Ci.22.36 śvitraṃ jayeccikkaṇatāṃ gatena tena praliptaṃ bahuśaḥ praghṛṣṭam |
kuṣṭhaṃ maśaṃ vā tilakālakaṃ vā yadvā vraṇe syādadhimāṃsajātam ||
AS.Ci.22.37 bhallātakadvīpisudhārkamūlaguñjāphalatryūṣaṇaśaṅkhacūrṇam |
tutthaṃ sakuṣṭhaṃ lavaṇāni pañca kṣāradvayaṃ lāṅgalikāṃ ca paktvā ||
AS.Ci.22.38 snugarkadugdhe tadvidadhīta lepam |
kuṣṭhe kilāse tilakālakeṣu maśeṣu durnāmasu carmakīle ||
AS.Ci.22.39 śudhyā śoṇitamokṣairvirūkṣaṇairbhakṣaṇaiśca saktūnām |
śvitraṃ kasyacideva praśāmyati kṣīṇapāpasya ||
AS.Ci.22.40 kṛmicikitsitam |
snigdhasvinne guḍakṣīramatsyādyaiḥ kṛmiṇodare |
utkleśitakrimikaphe śarbarīṃ tāṃ sukhoṣite ||
AS.Ci.22.41 surasādigaṇaṃ mūtre kvāthayitvārdhavāriṇi |
taṃ kaṣāyaṃ kaṇāgālākṛmijitkalkayojitam |
satailasvarjikākṣāraṃ yuñjyādbastiṃ tato 'hani ||
AS.Ci.22.42 tasminneva nirūḍhaṃ taṃ pāyayeta virecanam |
trivṛtkalkaṃ phalakaṇākaṣāyāloḍitaṃ tataḥ |
ūrdhvādhaḥśodhite kuryāt pañcakolayutaṃ kramam ||
AS.Ci.22.43 kaṭutiktakaṣāyāṇāṃ kaṣāyaiḥ pariṣecanam |
kāle viḍaṅgatailena tatastamanuvāsayet ||
AS.Ci.22.44 śiroroganiṣedhoktamācarenmūrdhageṣvanu |
udriktatiktakaṭukamalpasnehaṃ ca bhojanam ||
AS.Ci.22.45 viḍaṅgakṛṣṇāmaricapippalīmūlaśigrubhiḥ |
pibet sasvarjikākṣārairyavāgūṃ takrasādhitām ||
AS.Ci.22.46 rasaṃ śirīṣakiṇihīpāribhadrakakembukāt |
palāśabījapattūrapūtīkādvā pṛthak pibet |
sakṣaudraṃ surasādīn vā lihyāt kṣaudrayutān pṛthak ||
AS.Ci.22.47 śatakṛtvo 'śvaviṭcūrṇaṃ viḍaṅgakvāthabhāvitam |
kṛmimānmadhunā lihyāt bhāvitaṃ vā varārasaiḥ |
śirogateṣu krimiṣu cūrṇaṃ pradhamanaṃ ca tat ||
AS.Ci.22.48 ākhukarṇīkisalayaiḥ supiṣṭaiḥ piṣṭamiśritaiḥ |
paktvā pūpalikāṃ khādet dhānyāmlaṃ ca pibedanu ||
AS.Ci.22.49 sapañcakolalavaṇamasāndraṃ takrameva vā |
nīpamārkavanirguṇḍīpallaveṣvapyayaṃ vidhiḥ ||
AS.Ci.22.50 viḍaṅgacūrṇamiśrairvā piṣṭairbhakṣyān prakalpayet |
viḍaṅgataṇḍulairyuktamardhāṃśairātape sthitam ||
AS.Ci.22.51 dinamāruṣkaraṃ tailaṃ pāne bastau ca yojayet |
surāhvasaralasnehaṃ pṛthagevaṃ ca kalpayet ||
AS.Ci.22.52 tilvakoddālakapale trivṛcchyāme tadardhataḥ |
dantīdravantyāvardhena tadardhe cavyacitrakau ||
AS.Ci.22.53 piṣṭvā viḍaṅgayūṣeṇa tena bhāvitapīḍitāt |
tailaprasthaṃ tilātsādhyaṃ krimighnadviguṇe rase |
tacchodhanaṃ pibet kāle vidadhyāccānuvāsanam ||
AS.Ci.22.54 kośātakīkarañjomāsarṣapasnehakalpanam |
kṛtvā tenaiva vidhinā pāyayedudarakrimim ||
AS.Ci.22.55 purīṣajeṣu sutarāṃ dadyādbastivirecane |
śirovirekaṃ vamanaṃ śamanaṃ kaphajanmasu ||
AS.Ci.22.56 raktajānāṃ pratīkāraṃ kuryāt kuṣṭhacikitsitam |
indraluptavidhiścātra vidheyo romabhojiṣu ||
AS.Ci.22.57 kṣīrāṇi māṃsāni ghṛtaṃ guḍaṃ ca dadhīni śākāni ca parṇavanti |
samāsato 'mlānmadhurānrasāṃśca krimīn jighāṃsuḥ parivarjayecca ||