aṣṭādaśo+adhyāyaḥ/
Ca.6.18.1 athātaḥ kāsacikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ//
Ca.6.18.2 iti ha smāha bhagavānātreyaḥ//
Ca.6.18.3 tapasā yaśasā dhṛtyā dhiyā ca
parayā+anvitaḥ/
ātreyaḥ kāsaśāntyarthaṃ prāha siddhaṃ cikitsitam//
Ca.6.18.4 vātādijāstrayo ye ca kṣatajaḥ
kṣayajastathā/
pañcaite syurnṛṇāṃ kāsā vardhamānāḥ kṣayapradāḥ//
Ca.6.18.5 pūrvarūpaṃ bhavetteṣāṃ
śūkapūrṇagalāsyatā/
kaṇṭhe kaṇḍūśca bhojyānāmavarodhaśca jāyate//
Ca.6.18.6 adhaḥpratihato
vāyurūrdhvasrotaḥsamāśritaḥ/
udānabhāvamāpannaḥ kaṇṭhe saktastathorasi//
Ca.6.18.7 āviśya śirasaḥ khāni sarvāṇi
pratipūrayan/
ābhañjannākṣipan dehaṃ hanumanye tathā+akṣiṇī//
Ca.6.18.8 netre pṛṣṭhamuraḥpārśve
nirbhujya stambhayaṃstataḥ/
śuṣko vā sakapho vā+api kasanātkāsa ucyate//
Ca.6.18.9 pratighātaviśeṣeṇa tasya
vāyoḥ saraṃhasaḥ/
&vedanāśabdavaiśiṣṭyaṃ kāsānāmupajāyate//
Ca.6.18.10
rūkṣaśītakaṣāyālpapramitānaśanaṃ striyaḥ/
vegadhāraṇamāyāso vātakāsapravartakāḥ//
Ca.6.18.11
hṛtpārśvoraḥśūlasvarobhedakaro bhṛśam/
śuṣkoraśkaṇṭhavaktrasya hṛṣṭalomnaḥ pratāmyataḥ//
Ca.6.18.12
nirghoṣadainyastananadaurbalyakṣobhamohakṛt/
śuṣkakāsaḥ kaphaṃ śuṣkaṃ kṛcchrānmuktvā+alpatāṃ vrajet//
Ca.6.18.13 snigdhāmlalavaṇoṣṇaiśca
bhuktapītaiḥ praśāmyati/
ūrdhvavātasya jīrṇe+anne vegavānmāruto bhavet//
Ca.6.18.14
kaṭukoṣṇavidāhyamlakṣārāṇāmatisevanam/
pittakāsakaraṃ krodhaḥ saṃtāpaścāgnisūryajaḥ//
Ca.6.18.15 pītaniṣṭhīvanākṣitvaṃ
tiktāsyatvaṃ svarāmayaḥ/
urodhūmāyanaṃ tṛṣṇā dāho moho+arucirbhramaḥ//
Ca.6.18.16 pratataṃ kāsamānaśca
jyotīṃṣīva ca paśyati/
śleṣmāṇaṃ pittasaṃsṛṣṭaṃ niṣṭhīvati ca paittike//
Ca.6.18.17
gurvabhiṣyandimadhurasnigdhasvapnāviceṣṭanaiḥ/
vṛddhaḥ śleṣmā+anilaṃ ruddhvā &kaphakāsaṃ karoti hi//
Ca.6.18.18
mandāgnitvārucicchardipīnasotkleśagauravaiḥ/
lomaharṣāsyamādhuryakledasaṃsadanairyutam//
Ca.6.18.19 bahulaṃ madhuraṃ snigdhaṃ
niṣṭhīvati ghanaṃ kapham/
kāsamāno hyarug vakṣaḥ saṃpūrṇamiva manyate//
Ca.6.18.20
ativyavāyabhārādhvayuddhāśvagajavigrahaiḥ/
rūkṣasyoraḥ kṣataṃ vāyurgṛhītvā kāsamāvahet//
Ca.6.18.21 sa pūrvaṃ kāsate śuṣkaṃ
tataḥ ṣṭhīvet saśoṇitam/
kaṇṭhena rujatā+atyarthaṃ virugṇeneva corasā//
Ca.6.18.22 sūcībhiriva
tīkṣṇābhistudyamānena śūlinā/
duḥkhasparśona śūlena bhedapīḍābhitāpinā//
Ca.6.18.23
parvabhedajvaraśvāsatṛṣṇāvaisvaryapīḍitaḥ/
pārāvata ivākūjan kāsavegātkṣatodbhavāt//
Ca.6.18.24
viṣamāsātmyabhojyātivyavāyādveganigrahāt/
ghṛṇināṃ śocatāṃ nṝṇāṃ vyāpanne+agnau trayo malāḥ//
Ca.6.18.25 kupitāḥ kṣayajaṃ kāsaṃ
kuryurdehakṣayapradam/
kurgandhaṃ haritaṃ raktaṃ ṣṭhīvet pūyopamaṃ kapham//
Ca.6.18.26 sthānādutkāsamānaśca
hṛdayaṃ manyate &cyutam/
akasmāduṣṇaśītārto bahvāśī durbalaḥ kṛśaḥ//
Ca.6.18.27 snigdhācchamukhavarṇatva
&śrīmaddarśanalocanaḥ/
pāṇipādatalaiḥ ślakṣṇaiḥ &satatāsūyako ghṛṇī//
Ca.6.18.28 jvaro miśrākṛtistasya
pārśvaruk pīnaso+aruciḥ/
&bhinnasaṃhatavarcastvaṃ svarabhedo+animittataḥ//
Ca.6.18.29 ityeṣa kṣayajaḥ kāsaḥ
kṣīṇānāṃ dehanāśanaḥ/
sādhyo balavatāṃ vā syādyāpyastvevaṃ kṣatotthitaḥ//
Ca.6.18.30 navau kadācit sidhyetāmetau
pādaguṇānvitau/
sthavirāṇāṃ jarākāsaḥ sarvo yāpyaḥ prakīrtitaḥ//
Ca.6.18.31 trīnsādhyānsādhayetpūrvān
pathyairyāpyāṃśca yāpayet/
cikitsāmata ūrdhvaṃ tu śṛṇu kāsanibarhiṇīm//
Ca.6.18.32 rūkṣasyānilajaṃ kāsamādau
snehairupācaret/
sarpirbhirbastibhiḥ peyāyūṣakṣīrarasādibhiḥ//
Ca.6.18.33 vātaghnasiddhaiḥ
snehādyairdhūmairlehaiśca yuktitaḥ/
abhyaṅgaiḥ pariṣekaiśca snigdhaiḥ svedaiśca buddhimān//
Ca.6.18.34 bastibhirbaddhaviḍvātaṃ
śuṣkordhṛvaṃ cordhvabhaktikaiḥ/
ghṛtaiḥ sapittaṃ sakaphaṃ jayet snehavirecanaiḥ//
Ca.6.18.35 kaṇṭakārīguḍūcībhyāṃ pṛthak
triṃśatpalādrase/
prasthaḥ siddho ghṛtādvātakāsanudvahnidīpanaḥ//
iti kaṇṭakārīghṛtam/
Ca.6.18.36
pippalīpippalīmūlacavyacitrakanāgaraiḥ/
dhānyapāṭhāvacārāsnāyaṣṭyāhvakṣārahiṅgubhiḥ//
Ca.6.18.37
kolamātrairghṛtaprasthāddaśamūlīrasāḍhake/
siddhāccaturthikāṃ pītvā peyāmaṇḍaṃ pibedanu//
Ca.6.18.38
tacchvāsakāsahṛtpārśvagrahaṇīdoṣagulmanut/
pippalyādyaṃ ghṛtaṃ caitadātreyeṇa prakīrtitam//
iti pippalyādighṛtam/
Ca.6.18.39 tryūṣaṇaṃ triphalāṃ drākṣāṃ
kāśmaryāṇi parūṣakam/
dve pāṭhe devadārvṛddhiṃ svaguptāṃ citrakaṃ śaṭīm//
Ca.6.18.40 &brāhmīṃ tāmalakīṃ
medāṃ kākanāsāṃ śatāvarīm/
trikaṇṭakaṃ vidārīṃ ca piṣṭvā karṣasamaṃ ghṛtāt//
Ca.6.18.41 prasthaṃ caturguṇe kṣīre
siddhaṃ kāsaharaṃ pibet/
jvaragulmāruciplīhaśirohṛtpārśvaśūlanut//
Ca.6.18.42
kāmalārśo+anilāṣṭhīlākṣataśoṣakṣayāpaham/
tryūṣaṇaṃ nāma vikhyātametadghṛtamanuttamam//
iti tryūṣaṇādyaṃ ghṛtam/
Ca.6.18.43 droṇe+apāṃ sādhayedrāsnāṃ
daśamūlīṃ śatāvarīm/
palikāṃ māṇikāṃśāṃstu kulatthānbadarānyavān//
Ca.6.18.44 tulārdhaṃ cājamāṃsasya
pādaśeṣeṇa tena ca/
ghṛtāḍhakaṃ samakṣīraṃ jīvanīyaiḥ palonmitaiḥ//
Ca.6.18.45 siddhaṃ taddaśabhiḥ
kalkairnasyapānānuvāsanaiḥ/
samīkṣya vātarogeṣu yathāvasthaṃ prayojayet//
Ca.6.18.46 pañcakāsān śiraḥkampaṃ
śūlaṃ vaṅkṣaṇayonijam/
sarvāṅgaikāṅgarogāṃśca saplīhordhvānilāñjayet//
iti rāsnāghṛtam/
Ca.6.18.47 viḍaṅgaṃ nāgaraṃ rāsnā
pippalī hiṅgu saindhavam/
bhārgī kṣāraśca taccūrṇaṃ pibedvā ghṛtamātrayā//
Ca.6.18.48 sakaphe+anilaje kāse
śvāsahikkāhatāgniṣu/
dvau kṣārau pañcakolāni pañcava lavaṇāni ca//
Ca.6.18.49 śaṭīnāgarakodīcyakalkaṃ vā
vastragālitam/
pāyayeta ghṛtonmiśraṃ vātakāsanibarhaṇam//
Ca.6.18.50 durālabhāṃ śaṭīṃ drākṣāṃ
śṛṅgaveraṃ sitopalām/
lihyāt karkaṭaśṛṅgīṃ ca kāse tailena vātaje//
Ca.6.18.51 duḥsparśāṃ pippalīṃ mustaṃ
bhārgīṃ karkaṭakīṃ śaṭīm/
purāṇaguḍatailābhyāṃ cūrṇitaṃ vā+api lehayet//
Ca.6.18.52 viḍaṅgaṃ saindhavaṃ kuṣṭhaṃ
vyoṣaṃ hiṅgu manaḥśilām/
&madhusarpiryutaṃ kāsahikkāśvāsaṃ jayellihan//
Ca.6.18.53 citrakaṃ pippalīmūlaṃ
vyoṣaṃ hiṅgu durālabhām/
śaṭīṃ puṣkaramūlaṃ ca śreyasīṃ surasāṃ vacām//
Ca.6.18.54 bhārgīṃ chinnaruhāṃ rāsnāṃ
śṛṅgīṃ drākṣāṃ ca kārṣikān/
&kalkānardhatulākvāthe nidigdhyāḥ palaviṃśatim//
Ca.6.18.55 dattvā matsyaṇḍikāyāśca
ghṛtācca kuḍavaṃ pacet/
siddhaṃ śītaṃ pṛthak kṣaudrapippalīkuḍavānvitam//
Ca.6.18.56 catuṣpalaṃ
tugākṣīryāścūrṇitaṃ tatra dāpayet/
lehayet kāsahṛdrogaśvāsagulmanivāraṇam//
iti citrakādilehaḥ/
Ca.6.18.57 daśamūlīṃ svayaṅguptāṃ
śaṅkhapuṣpīṃ śaṭīṃ balām/
hastipippalyapāmārgapippalīmūlacitrakān//
Ca.6.18.58 bhārgīṃ puṣkaramūlaṃ ca
dvipalāṃśaṃ yavāḍhakam/
harītakīśataṃ caikaṃ jale pañcāḍhake pacet//
Ca.6.18.59 yavaiḥ svinnaiḥ kaṣāyaṃ taṃ
pūtaṃ taccābhayāśatam/
pacedguḍatulāṃ dattvā kuḍavaṃ ca pṛthagghṛtāt//
Ca.6.18.60 tailāt sapippalīcūrṇāt
siddhaśīte ca mākṣikāt/
lihyāddve cābhaye nityamataḥ khādedrasāyanāt//
Ca.6.18.61 tadvalīpalitaṃ hanti
varṇāyurbalavardhanam/
pañcakāsān kṣayaṃ śvāsaṃ hikkāṃ ca viṣamajvaram//
Ca.6.18.62
hanyāttathā+arśograhaṇīhṛdrogārucipīnasān/
agastyavihitaṃ śreṣṭhaṃ rasāyanamidaṃ śubham//
ityagastyaharītakī/
Ca.6.18.63 saindhavaṃ pippalīṃ bhārgīṃ
śṛṅgaveraṃ durālabhām/
dāḍimāmlena koṣṇena bhārgīnāgaramambunā//
Ca.6.18.64 &pibet khadirasāraṃ vā
madirādadhimastubhiḥ/
athavā pippalīkalkaṃ ghṛtabhṛṣṭaṃ sasaindhavam//
Ca.6.18.65 śirasaḥ pīḍane srāve nāsāyā
hṛdi tāmyati/
kāsapratiśyāyavatāṃ dhūmaṃ vaidyaḥ prayojayet//
Ca.6.18.66 daśāṅgulonmitāṃ
nāḍīmathavā+aṣṭāṅgulonmitām/
śarāvasaṃpuṭacchidre kṛtvā jihmāṃ vicakṣaṇaḥ//
Ca.6.18.67 vairecanaṃ mukhenaiva
kāsavān dhūmamāpibet/
tamuraḥ kevalaṃ prāptaṃ mukhenaivodvamet punaḥ//
Ca.6.18.68 sa hyasya
taikṣṇyādvicchidya śleṣmāṇamurasi sthitam/
niṣkṛṣya śamayet kāsaṃ vātaśleṣmasamudbhavam//
Ca.6.18.69
manaḥśilālamadhukamāṃsīmusteṅgudaiḥ pibet/
dhūmaṃ tasyānu ca kṣīraṃ sukhoṣṇaṃ saguḍaṃ pibet//
Ca.6.18.70 eṣa kāsān
pṛthagdoṣasannipātasamudbhavān/
dhūmo hanyādasaṃsiddhānanyairyogaśatairapi//
Ca.6.18.71 prapauṇḍarīkaṃ madhukaṃ
śārṅgeṣṭāṃ samanaḥśilām/
maricaṃ pippalīṃ drākṣāmelāṃ surasamañjarīm//
Ca.6.18.72 kṛtvā vartīṃ pibeddhūmaṃ
kṣaumacelānuvartitām/
ghṛtāktāmanu ca kṣīraṃ guḍodakamathāpi vā//
Ca.6.18.73
manaḥśilailāmaricakṣārāñjanakuṭannaṭaiḥ/
&vaṃśalekhanasevyālakṣaumalaktakarohiṣaiḥ//
Ca.6.18.74 pūrvakalpena dhūmo+ayaṃ
sānupāno vidhīyate/
manaḥśilāle tadvacca pippalīnāgaraiḥ saha//
Ca.6.18.75 tvagaiṅgudī bṛhatyau dve
tālamūlī manaḥśilā/
kārpāsāsthyaśvagandhā ca dhūmaḥ kāsavināśanaḥ//
Ca.6.18.76 grāmyānūpaudakaiḥ
śāliyavagodhūmaṣaṣṭikān/
rasairmāṣātmaguptānāṃ yūṣairvā bhojayeddhitān//
Ca.6.18.77
yavānīpippalībilvamadhyanāgaracitrakaiḥ/
rāsnājājīpṛthakparṇīpalāśaśaṭipauṣkaraiḥ//
Ca.6.18.78 snigdhāmlalavaṇāṃ siddhāṃ
peyāmanilaje pibet/
kaṭīhṛtpārśvakoṣṭhārtiśvāsahikkāpraṇāśinīm//
Ca.6.18.79 daśamūlarase
tadvatpañcakolaguḍānvitām/
siddhāṃ samatilāṃ dadyātkṣīre vā+api sasaindhavām//
Ca.6.18.80
mātsyakaukkuṭavārāhairāmiṣairvā ghṛtānvitām/
&siddhāṃ sasaindhavāṃ peyāṃ vātakāsī pibennaraḥ//
Ca.6.18.81 vāstuko vāyasīśākaṃ mūlakaṃ
suniṣaṇṇakam/
snehāstailādayo bhakṣyāḥ kṣīrekṣurasagauḍikāḥ//
Ca.6.18.82
dadhyāranālāmlaphalaprasannāpānameva ca/
śasyate vātakāse tu svādvamlalavaṇāni ca//
iti vātakāsacikitsā/
Ca.6.18.83 paittike sakaphe kāse
vamanaṃ sarpiṣā hitam/
tathā madanakāśmaryamadhukakkathitairjalaiḥ//
Ca.6.18.84 yaṣṭyāhvaphalakalkairvā
vidārīkṣurasāyutaiḥ/
hṛtadoṣastataḥ śītaṃ madhuraṃ ca kramaṃ bhajet//
Ca.6.18.85 paitte tanukaphe kāse
trivṛtāṃ madhurairyutām/
dadyādghanakaphe tiktairvirekārthe yutāṃ bhiṣak//
Ca.6.18.86 snigdhaśītastanukaphe
rūkṣaśītaḥ kaphe ghane/
kramaḥ kāryaḥ paraṃ bhojyaiḥ snehairlehaiśca śasyate//
Ca.6.18.87 śṛṅgāṭakaṃ padmabījaṃ
nīlīsārāṇi pippalī/
pippalīmustayaṣṭyāhvadrākṣāmūrvāmahauṣadham//
Ca.6.18.88 lājā+amṛtaphalā drākṣā
tvakkṣīrī pippalī sitā/
pippalīpadmakadrākṣā bṛhatyāśca phalādrasaḥ//
Ca.6.18.89 kharjūraṃ pippalī vāṃśī
śvadaṃṣṭrā ceti pañca te/
ghṛtakṣaudrayutā lehāḥ ślokārdhaiḥ pittakāsinām//
Ca.6.18.90
śarkarācandanadrākṣāmadhudhātrīphalotpalaiḥ/
paitte, samustamaricaḥ sakaphe, saghṛto+anile//
Ca.6.18.91 mṛdvīkārdhaśataṃ
triṃśatpippalīḥ śarkarāpalam/
lehayenmadhunā gorvā &kṣīrapaṃ ca śakṛdrasam//
Ca.6.18.92
tvagelāvyoṣamṛdvīkāpippalīmūlapauṣkaraiḥ/
lājāmustaśaṭīrāsnādhātrīphalabibhītakaiḥ//
Ca.6.18.93
śarkarākṣaudrasarpirbhirlehaḥ kāsavināśanaḥ/
śvāsaṃ hikkāṃ kṣayaṃ caiva hṛdrogaṃ ca praṇāśayet//
Ca.6.18.94 pippalyāmalakaṃ drākṣāṃ
lākṣāṃ lājāṃ sitopalām/
kṣīre paktvā ghanaṃ śītaṃ lihyāt kṣaudrāṣṭabhāgikam//
Ca.6.18.95 vidārīkṣumṛṇālānāṃ rasān
kṣīraṃ sitopalām/
pibedvā madhusaṃyuktaṃ pittakāsaharaṃ param//
Ca.6.18.96 madhurairjāṅgalarasaiḥ
śyāmākayavakodravāḥ/
mudgādiyūṣaiḥ śākaiśca tiktakairmātrayā hitāḥ//
Ca.6.18.97 ghanaśleṣmaṇi lehāstu
tiktakā madhusaṃyutāḥ/
śālayaḥ syustanukaphe ṣaṣṭikāśca rasādibhiḥ//
Ca.6.18.98 śarkarāmbho+anupānārthaṃ
drākṣekṣūṇāṃ rasāḥ payaḥ/
sarvaṃ ca madhuraṃ śītamavidāhi praśasyate//
Ca.6.18.99 kākolībṛhatīmedāyugmaiḥ
savṛṣanāgaraiḥ/
pittakāse rasān kṣīraṃ yūṣāṃścāpyupakalpayet//
Ca.6.18.100 śarādipañcamūlasya
pippalīdrākṣayostathā/
kaṣāyeṇa śṛtaṃ kṣīraṃ pibet samadhuśarkaram//
Ca.6.18.101
sthirāsitāpṛśniparṇīśrāvaṇībṛhatīyugaiḥ/
jīvakarṣabhakākolītāmalakyṛddhijīvakaiḥ//
Ca.6.18.102 śṛtaṃ payaḥ pibet kāsī
jvarī dāhī kṣatakṣayī/
tajjaṃ vā sādhayet sarpiḥ sakṣīrekṣurasaṃ bhiṣak//
Ca.6.18.103 jīvakādyairmadhurakaiḥ
phalaiścābhiṣukādibhiḥ/
kalkaistrikārṣikaiḥ siddhe pūtaśīte pradāpayet//
Ca.6.18.104 śarkarāpippalīcūrṇaṃ
tvakkṣīryā maricasya ca/
śṛṅgāṭakasya cāvāpya kṣaudragarbhānpalonmitān//
Ca.6.18.105 guḍān godhūmacūrṇena
kṛtvā khādeddhitāśanaḥ/
śukrāsṛgdoṣaśoṣeṣu kāse kṣīṇakṣateṣu ca//
Ca.6.18.106 śarkarānāgarodīcyaṃ
kaṇṭakārīṃ śaṭīṃ samam/
piṣṭvā rasaṃ pibetpūtaṃ vastreṇa ghṛtamūrcchitam//
Ca.6.18.107
mahiṣyajāvigokṣīradhātrīphalarasaiḥ samaiḥ/
sarpiḥ siddhaṃ pibedyuktyā pittakāsanibarhaṇam//
iti pittakāsacikitsā/
Ca.6.18.108 balinaṃ vamanairādau
śodhitaṃ kaphakāsinam/
yavānnaiḥ kaṭurūkṣoṣṇaiḥ kaphaghnaiścāpyupācaret//
Ca.6.18.109 pippalīkṣārikairyūṣaiḥ
kaulatthairmūlakasya ca/
laghūnyannāni bhuñjīta rasairvā kaṭukānvitaiḥ//
Ca.6.18.110 dhānvabailarasaiḥ
snehaistilasarṣapabilvajaiḥ/
madhvamloṣṇāmbutakraṃ vā madyaṃ vā nigadaṃ pibet//
Ca.6.18.111 pauṣkarāragvadhaṃ mūlaṃ
paṭolaṃ tairniśāsthitam/
jalaṃ madhuyutaṃ peyaṃ kāleṣvannasya vā triṣu//
Ca.6.18.112 kaṭphalaṃ kattṛṇaṃ
bhārgīṃ mustaṃ dhānyaṃ vacābhaye/
śuṇṭhīṃ parpaṭakaṃ śṛṅgīṃ surāhvaṃ ca śṛtaṃ jale//
Ca.6.18.113 madhuhiṅguyutaṃ peyaṃ
kāse vātakaphātmake/
kaṇṭharoge mukhe śūne śvāsahikkājvareṣu ca//
Ca.6.18.114 pāṭhāṃ śuṇṭhīṃ mūrvāṃ
gavākṣīṃ mustapippalīm/
piṣṭvā gharmāmbunā hiṅgusaindhavābhyāṃ yutāṃ pibet//
Ca.6.18.115 nāgarātiviṣe mustaṃ
śṛṅgīṃ karkaṭakasya ca/
harītakīṃ śaṭīṃ caiva tenaiva vidhinā pibet//
Ca.6.18.116 tailabhṛṣṭaṃ ca pippalyāḥ
kalkākṣaṃ sasitopalam/
pibedvā śleṣmakāsaghnaṃ kulattharasasaṃyutam//
Ca.6.18.117
kāsamardāśvaviṭbhṛṅgarājavārtākajo rasaḥ/
sakṣaudraḥ kaphakāsaghnaḥ surasasyāsitasya ca//
Ca.6.18.118 devadāru śaṭī rāsnā
karkaṭākhyā durālabhā/
pippalī nāgaraṃ mustaṃ pathyādhātrīsitopalāḥ//
Ca.6.18.119 madhutailayutāvetau lehau
vātānuge kaphe/
pippalī pippalīmūlaṃ citrako hastipippalī//
Ca.6.18.120 pathyā tāmalakī dhātrī
bhadramustā ca pippalī/
devadārvabhayā mustaṃ pippalī viśvabheṣajam//
Ca.6.18.121 viśālā pippalī mustaṃ
trivṛtā ceti lehayet/
caturo madhunā lehān kaphakāsaharān bhiṣak//
Ca.6.18.122
sauvarcalābhayādhātrīpippalīkṣāranāgaram/
cūrṇitaṃ sarpiṣā vātakaphakāsaharaṃ pibet//
Ca.6.18.123 daśamūlāḍhake prasthaṃ
ghṛtasyākṣasamaiḥ pacet/
puṣkarāhvaśaṭībilvasurasavyoṣahiṅgubhiḥ//
Ca.6.18.124 peyānupānaṃ tat peyaṃ
kāse vātakaphātmake/
śvāsarogeṣu sarveṣu kaphavātātmakeṣu ca//
iti daśamūlādighṛtam/
Ca.6.18.125 samūlaphalapatrāyāḥ
kaṇṭakāryā rasāḍhake/
ghṛtaprasthaṃ balāvyoṣaviḍaṅgaśaṭicitrakaiḥ//
Ca.6.18.126
sauvarcalayavakṣārapippalīmūlapauṣkaraiḥ/
vṛścīrabṛhatīpathyāyavānīdāḍimardhibhiḥ//
Ca.6.18.127
drākṣāpunarnavācavyadurālambhāmlavetasaiḥ/
śṛṅgītāmalakībhārgīrāsnāgokṣurakaiḥ pacet//
Ca.6.18.128 kalkaistat sarvakāseṣu
hikkāśvāseṣu śasyate/
kaṇṭakārīghṛtaṃ hyetat kaphavyādhinisūdanam//
iti kaṇṭakārīghṛtam/
Ca.6.18.129 kulattharasayuktaṃ vā
pañcakolaśṛtaṃ ghṛtam/
pāyayet kaphaje kāse hikkāśvāse ca śasyate//
iti kulatthādighṛtam/
Ca.6.18.130 dhūmāṃstāneva dadyācca ye
proktā vātakāsinām/
kośātakīphalānmadhyaṃ pibedvā samanaḥśilam//
Ca.6.18.131 tamakaḥ kaphakāse tu
syāccet pittānubandhajaḥ/
pittakāsakriyāṃ tatra yathāvasthaṃ prayojayet//
Ca.6.18.132 vāte kaphānubandhe tu
kuryāt kaphaharīṃ kriyām/
pittānubandhayorvātakaphayoḥ pittanāśinīm//
Ca.6.18.133 ārdre virūkṣaṇaṃ, śuṣke
snigdhaṃ, vātakaphātmake/
kāse+annapānaṃ kaphaje sapitte tiktasaṃyutam//
iti kaphajakāsacikitsā/
Ca.6.18.134 kāsamātyayikaṃ matvā
kṣatajaṃ tvarayā jayet/
madhurairjīvanīyaiśca balamāṃsavivardhanaiḥ//
Ca.6.18.135 pippalī madhukaṃ piṣṭaṃ
kārṣikaṃ sasitopalam/
prāsthikaṃ gavyamājaṃ ca kṣīramikṣurasastathā//
Ca.6.18.136
yavagodhūmamṛdvīkācūrṇamāmalakādrasaḥ/
tailaṃ ca prasṛtāṃśāni tat sarvaṃ mṛdunā+agninā//
Ca.6.18.137 pacellehaṃ
ghṛtakṣaudrayuktaḥ sa kṣatakāsahā/
śvāsahṛdrogakārśyeṣu hito vṛddhe+alparetasi//
Ca.6.18.138 kṣatakāsābhibhūtānāṃ
vṛttiḥ syāt pittakāsikī/
kṣīrasarpirmadhuprāyā saṃsarge tu viśeṣaṇam//
Ca.6.18.139 vātapittārdite+abhyaṅgo
gātrabhede ghṛtairhitaḥ/
tailairmārutarogaghnaiḥ pīḍyamāne ca vāyunā//
Ca.6.18.140 hṛtpārśvārtiṣu pānaṃ
syājjīvanīyasya sarpiṣaḥ/
sadāhaṃ kāsino raktaṃ ṣṭhīvataḥ sabale+anale//
Ca.6.18.141 māṃsocitebhyaḥ kṣāmebhyo
lāvādīnāṃ rasā hitāḥ/
tṛṣṇārtānāṃ payaśchāgaṃ śaramūlādibhiḥ śṛtam//
Ca.6.18.142 rakte srotobhya
āsyādvā+apyāgate kṣīrajaṃ ghṛtam/
nasyaṃ pānaṃ yavāgūrvā śrānte kṣāme hatānale//
Ca.6.18.143 stambhāyāmeṣu mahatīṃ
mātrāṃ vā sarpiṣaḥ pibet/
kuryādvā vātarogaghnaṃ pittaraktāvirodhi yat//
Ca.6.18.144 nivṛtte kṣatadoṣe tu
kaphe vṛddha &uraḥ kṣate/
dālyate kāsino yasya sa dhūmānnā pibedimān//
Ca.6.18.145 dve mede madhukraṃ dve ca
bale taiḥ kṣaumalaktakaiḥ/
vartitairdhūmamāpīya jīvanīyaghṛtaṃ pibet//
Ca.6.18.146
manaḥśilāpalāśājagandhātvakkṣīrināgaraiḥ/
bhāvayitvā pibet kṣaumamanu cekṣuguḍodakam//
Ca.6.18.147 piṣṭvā manaḥśilāṃ
tulyāmārdrayā vaṭaśuṅgayā/
sasarpiṣkaṃ pibeddhūmaṃ tittiripratibhojanam//
Ca.6.18.148 bhāvitaṃ jīvanīyairvā
kuliṅgāṇḍarasāyutaiḥ/
kṣaumaṃ dhūmaṃ pibet kṣīraṃ śṛtaṃ cāyoguḍairanu//
iti kṣatajakāsacikitsā/
Ca.6.18.149 saṃpūrṇarūpaṃ kṣayajaṃ
durbalasya vivarjayet/
navotthitaṃ balavataḥ pratyākhyāyācaret kriyām//
Ca.6.18.150 tasmai bṛṃhaṇamevādau
kuryādagneśca dīpanam/
bahudoṣāya sasnehaṃ mṛdu dadyādvirecanam//
Ca.6.18.151 śampākena trivṛtayā
mṛdvīkārasayuktayā/
tilvakasya kaṣāyeṇa vidārīsvarasena ca//
Ca.6.18.152 sarpiḥ siddhaṃ
pibedyuktyā kṣīṇadeho viśodhanam/
(hitaṃ taddehabalayorasya saṃrakṣaṇaṃ &matam//)
Ca.6.18.153 pitte kaphe ca saṃkṣīṇe
parikṣīṇeṣu dhātuṣu/
ghṛtaṃ karkaṭakīkṣīradvibalāsādhitaṃ pibet//
Ca.6.18.154 vidārībhiḥ kadambairvā
tālasasyaistathā śṛtam/
ghṛtaṃ payaśca mūtrasya vaivarṇye kṛcchranirgame//
Ca.6.18.155 śūne savedane meḍhre
pāyau saśroṇivaṃkṣaṇe/
ghṛtamaṇḍena &madhunā+anuvāsyo miśrakeṇa vā//
Ca.6.18.156 jāṅgalaiḥ pratibhuktasya
vartakādyā bileśayāḥ/
kramaśaḥ prasahāścaiva prayojyāḥ piśitāśinaḥ//
Ca.6.18.157 auṣṇyāt pramāthibhāvācca
srotobhyaścyāvayanti te/
kaphaṃ, śuddhaiśca taiḥ puṣṭiṃ kuryātsamyagvahanrasaḥ//
Ca.6.18.158
dvipañcamūlītriphalācavikābhārgicitrakaiḥ/
kulatthapippalīmūlapāṭhakolayavairjale//
Ca.6.18.159
śṛtairnāgaraduḥsparśāpippalīśaṭipauṣkaraiḥ/
kalaiḥ karkaṭaśṛṅgyā ca samaiḥ sarpirvipācayet//
Ca.6.18.160 siddhe+asmiṃścūrṇitau
kṣārau dvau pañca lavaṇāni ca/
dattvā yuktyā pibenmātrāṃ kṣayakāsanipīḍitaḥ//
iti dvipañcamūlādighṛtam/
Ca.6.18.161 guḍūcīṃ pippalīṃ mūrvāṃ
haridrāṃ śreyasīṃ vacām/
nidigdhikāṃ kāsamardaṃ pāṭhāṃ citrakanāgaram//
Ca.6.18.162 jale caturguṇe paktvā
pādaśeṣeṇa tatsamam/
siddhaṃ sarpiḥ pibedgulmaśvāsārtikṣayakāsanut//
iti guḍūcyādighṛtam/
Ca.6.18.163
kāsamardābhayāmustapāṭhākaṭphalanāgaraiḥ/
pippalīkaṭukādrākṣākāśmaryasurasaistathā//
Ca.6.18.164 akṣamātrairghṛtaprasthaṃ
kṣīradrākṣārasāḍhake/
pacecchoṣajvaraplīhasarvakāsaharaṃ śivam//
Ca.6.18.165 dhātrīphalaiḥ
kṣīrasiddhaiḥ sarpirvā+apyavacūrṇitam/
dviguṇe dāḍimarase vipakvaṃ vyoṣasaṃyutam//
Ca.6.18.166 pibedupari bhaktasya
yavakṣāraghṛtaṃ naraḥ/
pippalīguḍasiddhaṃ vā cchāgakṣīrayutaṃ ghṛtam//
Ca.6.18.167 etānyagnivivṛddhyarthaṃ
sarpīṃṣi kṣayakāsinām/
syurdoṣabaddhakoṣṭhoraḥsrotasāṃ ca viśuddhaye//
Ca.6.18.168
harītakīryavakvāthadvyāḍhake viṃśatiṃ pacet/
svinnā mṛditvā tāstasmin purāṇaṃ guḍaṣaṭpalam//
Ca.6.18.169 dadyānmanaḥśilākarṣaṃ
karṣāṃrdhaṃ ca rasāñjanāt/
kuḍavārdhaṃ ca pipplyāḥ sa lehaḥ śvāsakāsanut//
iti harītakīlehaḥ/
Ca.6.18.170 śvāvidhaḥ sūcayo dagdhāḥ
saghṛtakṣaudraśarkarāḥ/
śvāsakāsaharā barhipādau vā kṣaudrasarpiṣā//
Ca.6.18.171 eraṇḍapatrakṣāraṃ vā
vyoṣatailaguḍānvitam/
lihyādetena vidhinā surasairaṇḍapatrajam//
Ca.6.18.172
drākṣāpadmakavārtākapippalīḥ kṣaudrasarpiṣā/
lihyāttryūṣaṇacūrṇaṃ vā purāṇaguḍasarpiṣā//
Ca.6.18.173 citrakaṃ triphalājājī
karkaṭākhyā kaṭutrikam/
drākṣāṃ ca kṣaudrasarpirbhyāṃ lihyādadyādguḍena vā//
Ca.6.18.174 padmakaṃ triphalāṃ vyoṣaṃ
viḍaṅgaṃ suradāru ca/
balāṃ rāsnāṃ ca tulyāni sūkṣmacūrṇāni kārayet//
Ca.6.18.175 sarvairebhiḥ samaṃ
cūrṇaiḥ pṛthak kṣaudraṃ ghṛtaṃ sitām/
vimathya lehayellehaṃ sarvakāsaharaṃ śivam//
Ca.6.18.176 jīvantīṃ madhukaṃ pāṭhāṃ
tvakkṣīrīṃ triphalāṃ śaṭīm/
mustaile padmakaṃ drākṣāṃ dve bṛhatyau vitunnakam//
Ca.6.18.177 sārivāṃ pauṣkaraṃ mūlaṃ
karkaṭākhyāṃ rasāñjanam/
punarnavāṃ loharajastrāyamāṇāṃ yavānikām//
Ca.6.18.178 bhārgīṃ tāmalakīmṛddhiṃ
viḍaṅgaṃ dhanvayāsakam/
kṣāracitrakacavyāmlavetasavyoṣadāru ca//
Ca.6.18.179 cūrṇīkṛtya samāṃśāni
lehayet kṣaudrasarpiṣā/
cūrṇātpāṇitalaṃ pañca kāsānetad vyapohati//
iti padmakādilehaḥ/
Ca.6.18.180 lihyānmaricacūrṇaṃ vā
saghṛtakṣaudraśarkaram/
badarīpatrakalkaṃ vā ghṛtabhṛṣṭaṃ sasaindhavam//
Ca.6.18.181 &svarabhede ca kāse
ca lehametaṃ prayojayet/
patrakalkaṃ ghṛtairbhṛṣṭaṃ tilvakasya saśarkaram//
Ca.6.18.182 peyā cotkārikā
ccharditṛṭkāsāmātisāranut/
gaurasarṣapagaṇḍīraviḍaṅgavyoṣacitrakān/
sābhayān sādhayettoye yavāgūṃ tena cāmbhasā//
Ca.6.18.183 sasarpirlavaṇāṃ kāse
hikkāśvāse sapīnase/
pāṇḍvāmaye kṣaye &śothe karṇaśūle ca dāpayet//
Ca.6.18.184 kaṇṭakārīrase siddho
mudgayūṣaḥ susaṃskṛtaḥ/
sagaurāmalakaḥ sāmlaḥ sarvakāsabhiṣagjitam//
Ca.6.18.185 vātaghnauṣadhaniṣkvāthaṃ
kṣīraṃ yūṣān rasānapi/
vaiṣkirapratudān bailān dāpayet kṣayakāsine//
Ca.6.18.186 kṣatakāse ca ye dhūmāḥ
sānupānā nidarśitāḥ/
kṣayakāse+api tāneva yathāvasthaṃ prayojayet//
Ca.6.18.187 dīpanaṃ bṛṃhaṇaṃ caiva
srotasāṃ ca viśodhanam/
vyatyāsātkṣayakāsibhyo balyaṃ sarvaṃ hitaṃ bhavet//
Ca.6.18.188 sannipātabhavo+apyeṣa
kṣayakāsaḥ sudāruṇaḥ/
sannipātahitaṃ tasmāt sadā kāryaṃ bhiṣagjitam//
Ca.6.18.189 doṣānubalayogācca
haredrogabalābalam/
kāseṣveṣu garīyāṃsaṃ jānīyāduttarottaram//
Ca.6.18.190 bhojyaṃ pānāni sarpīṃṣi
&lehāśca saha pānakaiḥ/
kṣīraṃ sarpirguḍā dhūmāḥ kāsabhaiṣajyasaṃgrahaḥ//
Ca.6.18.191 tatra ślokaḥ---
saṃkhyā nimittaṃ rūpāṇi sādhyāsādhyatvameva ca/
kāsānāṃ bheḍajaṃ proktaṃ garīyastvaṃ ca kāsinaḥ//
ityagniveśakṛte tantre carakapratisaṃskṛte+aprāpte dṛḍhabalasaṃpūrite
cikitsāsthāne kāsacikitsitaṃ nāmāṣṭādaśo+adhyāyaḥ//18//