pañcaṣaṣṭitamo+adhyāyaḥ/
Su.6.65.1 athātastantrayuktimadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ//
Su.6.65.2 yathovāca bhagavān dhanvantariḥ//
Su.6.65.3 dvātriṃśattatantrayuktayo bhavanti śāstre/
tadyathā adhikaraṇaṃ, yogaḥ, padārthaḥ, hetvarthaḥ, uddeśaḥ, nirdeśaḥ,
upadeśaḥ, apadeśaḥ, pradeśaḥ, atideśaḥ, apavarjaḥ, vākyaśeṣaḥ,
arthāpattiḥ, viparyayaḥ, prasaṅgaḥ, ekāntaḥ, anekāntaḥ, pūrvapakṣaḥ,
nirṇayaḥ, anumataṃ, vidhānam, anāgatāvekṣaṇam, atikrāntāvekṣaṇaṃ,
saṃśayaḥ, vyākhyānaṃ, svasaṃjñā, nirvacanaṃ, nidarśanaṃ, niyogaḥ,
vikalpaḥ, samuccayaḥ, ūhyam, iti//
Su.6.65.4 atrāsāṃ tantrayuktīnāṃ kiṃ prayojanam ucyate
vākyayojanamarthayojanaṃ ca//
Su.6.65.5 bhavanti cātra ślokāḥ asadvādiprayuktānāṃ
vākyānāṃ pratiṣedhanam/
svavākyasiddhirapi ca kriyate tantrayuktitaḥ†//
Su.6.65.6
†vyāktā noktāstu ye
hyarthā līnā ye cāpyanirmalāḥ/
leśoktā ye ca†
kecitsyusteṣāṃ cāpi prasādhanam//
Su.6.65.7 yathā+ambujavanasyārkaḥ pradīpo veśmano
yathā/
†prabodhasya
prakāśārthaṃ tathā tantrasya yuktayaḥ//
Su.6.65.8 tatra yamarthamadhikṛtyocyate tadadhikaraṇaṃ;
yathā rasaṃ doṣaṃ vā//
Su.6.65.9 yena vākyaṃ yujyate sa yogaḥ/
yathā tailaṃ pibeccāmṛtavallinimbahiṃsrābhayāvṛkṣakapippalībhiḥ/
siddhaṃ balābhyāṃ ca sadevadāru hitāya nityaṃ galagaṇḍaroge/
ityatra tailaṃ siddhaṃ pibediti prathamaṃ vaktavye tṛtīyapāde siddhamiti
prayuktaṃ, evaṃ dūrasthānāmapi padānāmekīkaraṇaṃ yogaḥ//
Su.6.65.10 yo+artho+abhihitaḥ sūtre pade †vā sa padārthaḥ;
padasya padayoḥ padānāṃ vā+arthaḥ padārthaḥ; aparimitāśca padārthāḥ/
yathā snehasvedāñjaneṣu nirdiṣṭeṣu dvayostrayāṇāṃ
vā+arthānāmupapattirdṛśyate, tatra yo+arthaḥ pūrvāparayogasiddho bhavati
sa grahītavyaḥ; yathā devotpattimadhyāyaṃ vyākhyāsyāma ityukte
sandihyate buddhiḥ katamasya †vedasyotpattiṃ vakṣyatīti, yataḥ ṛgvedādayastu vedāḥ;
vida vicāraṇe, vidḷ lābhe, ityetayośca dhātvoranekārthayoḥ
prayogāt,tatra pūrvāparayogamupalabhya pratipattirbhavati
āyurvedotpattimayaṃ vivakṣuriti; eṣa padārthaḥ//
Su.6.65.11
†yadanyaduktamanyārthasādhakaṃ bhavati sa hetvarthaḥ/
yathā mṛtpiṇḍo+adbhiḥ praklidyate tathā māṣadugdhaprabhṛtibhirvraṇaḥ
praklidyata iti//
Su.6.65.12 samāsavacanamuddeśaḥ/
yathā śalyamiti//
Su.6.65.13 vistaravacanaṃ nirdeśaḥ/
yathā śārīramāgantukaṃ ceti//
Su.6.65.14 evamityupadeśaḥ/
yathā tathā na jāgṛyādrātrau divāsvapnaṃ ca varjayet iti//
Su.6.65.15 anena kāraṇenetyapadeśaḥ, yathā+apadiśyate
madhuraḥ śleṣmāṇamabhivardhayatīti//
Su.6.65.16 prakṛtasyātikrāntena sādhanaṃ pradeśaḥ/
yathā devadattasyānena śalyamuddhṛtaṃ †tathā
yajñadattasyāpyayamuddhariṣyatīti//
Su.6.65.17
†prakṛtasyānāgatasya sāghanamatideśaḥ/
yathā yato+asya vāyurūrdhvamuttiṣṭhate tenodāvartī syāditi//
Su.6.65.18 abhivyāpyāpakarṣaṇamapavargaḥ/
yathā asvedyā viṣopasṛṣṭāḥ, anyatra kīṭaviṣāditi//
Su.6.65.19 yena padenānuktena vākyaṃ samāpyeta sa
vākyaśeṣaḥ/
yathā śiraḥpāṇipādapārśvapṛṣṭhodarorasāmityukte puruṣagrahaṇaṃ vinā+api
gamyate puruṣasyeti//
Su.6.65.20 yadakīrtitamarthādāpadyate sā+arthāpattiḥ/
yathā odanaṃ bhokṣye ityukte+arthādāpannaṃ bhavati nāyaṃ
pipāsuryavāgūmiti//
Su.6.65.21
†yadyatrābhihitaṃ
tasya prātilomyaṃ viparyayaḥ/
yathā kṛśālpaprāṇabhīravo duścikitsyā ityukte viparītaṃ gṛhyate
dṛḍhādayaḥ sucikitsyā iti//
Su.6.65.22 prakaraṇāntareṇa †samāpanaṃ
prasaṅgaḥ, yadvā prakaraṇāntarito yo+artho+†asakṛduktaḥ
samāpyate sa prasaṅgaḥ/
yathā pañcamahābhūtaśarīrisamavāyaḥ puruṣastasmin kriyā so+adhiṣṭhānamiti
vedotpattāvabhidhāya, bhūtacintāyāṃ punaruktaṃ yato+abhihitaṃ
pañcamahābhūtaśarīrisamavāyaḥ puruṣa iti, sa khalveṣa
karmapuruṣaścikitsādhikṛta iti//
Su.6.65.23 (†sarvatra) yadavadhāraṇenocyate sa ekāntaḥ/
yathā trivṛdvirecayati, madanaphalaṃ vāmayati (eva)//
Su.6.65.24 kvacittathā kvacidanyatheti yaḥ
so+anekāntaḥ/
yathā kecidācāryā bruvate dravyaṃ pradhānaṃ, kecidrasaṃ, kecidvīryaṃ
kecidvipākamiti//
Su.6.65.25 ākṣepapūrvakaḥ praśnaḥ pūrvapakṣaḥ/
yathā kathaṃ vātanimittāścatvāraḥ pramehā asādhyā bhavantīti//
Su.6.65.26 tasyottaraṃ nirṇayaḥ/
yathā śarīraṃ prapīḍya paścādadho gatvā vasāmedomajjānuviddhaṃ mūtraṃ
visṛjati vātaḥ, evamasādhyā vātajā iti//
Su.6.65.27 tathā coktam kṛtsnaṃ śarīraṃ niṣpīḍya
medomajjāvasāyutaḥ/
adhaḥ prakupyate vāyustenāsādhyāstu vātajāḥ//
Su.6.65.28 paramatamapratiṣiddhamanumatam/
yathā anyo brūyāt sapta rasā iti, taccāpratiṣedhādanumanyate
kathaṃciditi//
Su.6.65.29 prakaraṇānupūrvyā+abhihitaṃ vidhānam/
yathā sakthimarmāṇyekādaśa prakaraṇānupūrvyā+abhihitāni//
Su.6.65.30 evaṃ vakṣyatītyanāgatāvekṣaṇam/
yathā ślokasthāne brūyāt cikitsiteṣu vakṣyāmīti//
Su.6.65.31 yatpūrvamuktaṃ tadatikrāntāvekṣaṇam/
yathā cikitsiteṣu brūyāt ślokasthāne yadīritamiti//
Su.6.65.32 ubhayahetudarśanaṃ saṃśayaḥ/
†yathā
talahṛdayābhighātaḥ prāṇaharaḥ, pāṇipādacchedanamaprāṇaharamiti//
Su.6.65.33 tantre+atiśayopavarṇanaṃ vyākhyānam/
yathā iha pañcaviṃśatikaḥ puruṣo vyākhyāyate, anyeṣvāyurvedatantreṣu
bhūtādiprabhṛtyārabhya †cintā//
Su.6.65.34 anyaśāstrāsāmānyā svasaṃjñā/
yathā mithunamiti madhusarpiṣorgrahaṇaṃ; lokaprasiddhamudāharaṇaṃ †vā//
Su.6.65.35 niścitaṃ vacanaṃ nirvacanam/
yathā āyurvidyate+asminnanena vā āyurvindatītyāyurvedaḥ//
Su.6.65.36
†dṛṣṭāntavyaktirnidarśanam/
yathā agnirvāyunā sahitaḥ †kakṣe vṛddhiṃ gacchati tathā vātapittakaphaduṣṭo
vraṇa iti//
Su.6.65.37 idameva kartavyamiti niyogaḥ/
yathā pathyameva bhoktavyamiti//
Su.6.65.38 idaṃ cedaṃ ceti samuccayaḥ/
yathā māṃsavarge eṇahariṇādayo lāvatittiriśāraṅgāśca pradhānānīti//
Su.6.65.39 idaṃ vedaṃ ceti vikalpaḥ/
yathā rasaudanaḥ saghṛtā yavāgūrvā (bhavatviti)//
Su.6.65.40 yadanirdiṣṭaṃ buddhyā†+avagamyate
tadūhyam/
yathā abhihitamannapānavidhau caturvidhaṃ cānnamupadiśyate bhakṣyaṃ
bhojyaṃ lehyaṃ peyamiti, evaṃ caturvidhe vaktavye dvividhamabhihitam;
idamatrohyam annapāne viśiṣṭayordvayorgrahaṇe kṛte caturṇāmapi grahaṇaṃ
bhavatīti; †caturvidhaścāhāraḥ praviralaḥ, prāyeṇa dvividha eva; ato
dvitvaṃ prasiddhamiti/
kiñcānyat annena bhakṣyamavaruddhaṃ, ghanasādharmyāt; peyena lehyaṃ,
dravasādhamyāt†//
Su.6.65.41 bhavanti cātra †sāmānyadarśanenāsāṃ
vyavasthā saṃpradarśitā/
viśeṣastu yathāyogamupadhāryo vipaścitā//
Su.6.65.42 dvātriṃśadyuktayo hyetāstantrasāragaveṣaṇe/
mayā samyagvinihitāḥ śabdārthanyāyasaṃyutāḥ†//
Su.6.65.43 yo hyetā vidhivadvetti dīpībhūtāstu
buddhimān/
sa pūjārho bhiṣakśreṣṭha iti dhanvantarermatam//
iti suśrutasaṃhitāyāmuttaratantre tantrabhūṣaṇādhyāyeṣu
tantrayuktirnāma (tṛtīyo+adhyāyaḥ, āditaḥ) pañcaṣaṣṭitamo+adhyāyaḥ
//65//