caturtho+adhyāyaḥ/
Ca.5.4.1 athāta indriyānīkamindriyaṃ vyākhyāsyāmaḥ//
Ca.5.4.2 iti ha smāha bhagavānātreyaḥ//
Ca.5.4.3 indriyāṇi yathā jantoḥ
parīkṣeta viśeṣavit/
jñātumicchan bhiṣaṅnānam-&āyuṣastannibodhata//
Ca.5.4.4 anumānāt parīkṣeta darśanādīni
tattvataḥ/
addhā hi &viditaṃ jñānamindriyāṇāmatīndriyam//
Ca.5.4.5 svasthebhyo vikṛtaṃ yasya
&jñānamindriyasaṃśrayam/
ālakṣyetānimittena lakṣaṇaṃ maraṇasya tat//
Ca.5.4.6 ityuktaṃ lakṣaṇaṃ
samyagindriyeṣvaśubhodayam/
tadeva tu punarbhūyo vistareṇa vibodhata//
Ca.5.4.7 ghanībhūtamivākāśamākāśamiva
medinīm/
vigītamubhayaṃ hyetat paśyan maraṇamṛcchati//
Ca.5.4.8 yasya darśanamāyāti
māruto+ambaragocaraḥ/
agnirnāyāti cādīptastasyāyuḥkṣayamādiśet//
Ca.5.4.9 jale suvimale jālamajālāvatate
naraḥ/
sthite gacchati vā dṛṣṭvā jīvitāt parimucyate//
Ca.5.4.10 jāgrat paśyati yaḥ pretān
rakṣāṃsi vividhāni ca/
anyadvā+apyadbhutaṃ &kiñcinna sa jīvatumarhati//
Ca.5.4.11 yo+agniṃ prakṛtivarṇasthaṃ
nīlaṃ paśyati niṣprabham/
kṛṣṇaṃ vā yadi vā śuklaṃ niśāṃ vrajati saptamīm//
Ca.5.4.12 marīvcīnasato meghānmeghān
vā+apyasato+ambare/
vidyuto vā vinā meghaiḥ &paśyan maraṇamṛcchati//
Ca.5.4.13 mṛnmayīmiva yaḥ pātrīṃ
kṛṣṇāmbarasamāvṛtām/
ādityamīkṣate śuddhaṃ candraṃ vā na sa jīvati//
Ca.5.4.14 aparvaṇi yadā paśyet
sūryācandramasorgraham/
avyādhito vyādhito vā tadantaṃ tasya jīvitam//
Ca.5.4.15 naktaṃ
sūryamahaścandramanagnau dhūmamutthitam/ agniṃ vā niṣprabhaṃ rātrau
dṛṣṭvā maraṇamṛcchati//
Ca.5.4.16 prabhāvataḥ
prabhāhīnānniṣprabhāṃśca prabhāvataḥ/
narā viliṅgān paśyanti bhāvān &bhāvāñjihāsavaḥ//
Ca.5.4.17 vyākṛtīni vivarṇāni
visaṃkhyopagatāni ca/
vinimittāni paśyanti rūpāṇyāyuḥkṣaye narāḥ//
Ca.5.4.18 yaśca paśyatyadṛśyān vai
dṛśyān yaśca na paśyati/
&tāvubhau paśyataḥ kṣipraṃ yamakṣayamasaṃśayam//
Ca.5.4.19 aśabdasya ca yaḥ śrotā śabdān
yaśca na budhyate/
dvāvapyetau yathā pretau tathā jñeyau &vijānatā//
Ca.5.4.20 saṃvṛtyāṅgulibhiḥ karṇau
jvālāśabdaṃ ya āturaḥ/
na śṛṇoti gatāsuṃ taṃ buddhimān parivārjayet//
Ca.5.4.21 viparyayeṇa yo
vidyādgandhānāṃ sādhvasādhutām/
na vā &tān sarvaśo vidyāttaṃ vidyādvigatāyuṣam//
Ca.5.4.22 yo rasānna vijānāti na vā
jānāti tattvataḥ/
mukhapākādṛte pakvaṃ tamāhuḥ kuśalā naram//
Ca.5.4.23 uṣṇāñchītān
kharāñchlakṣṇānmṛdūnapi ca dāruṇān/
spṛśyān spṛṣṭvā tato+anyatvaṃ mumūrṣusteṣu manyate//
Ca.5.4.24 antareṇa tapastīvraṃ yogaṃ vā
vidhipūrvakam/
indiyairadhikaṃ paśyan pañcatvamadhigacchati//
Ca.5.4.25 &indriyāṇāmṛte
dṛṣṭerindriyārthānadoṣajān/
naraḥ paśyati yaḥ kaścidindriyairna sa jīvati//
Ca.5.4.26 svasthāḥ
prajñāviparyāsairindiyārtheṣu vaikṛtam/
paśyanti ye+&asadvbahuśasteṣāṃ maraṇamādiśet//
Ca.5.4.27 tatra ślokaḥ---
etadindriyavijñānaṃ yaḥ paśyati yathātatham/
maraṇaṃ jīvitaṃ caiva sa bhiṣak jñātumarhati//
ityagniveśakṛte tantre carakapratisaṃskṛte indriyasthāne
indriyānīkamindriyaṃ nāma caturtho+adhyāyaḥ//4//