trayoviṃśo+adhyāyaḥ/
Ca.6.23.1 athāto viṣacikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ//
Ca.6.23.2 iti ha smāha bhagavānātreyaḥ//
Ca.6.23.3 prāgutpattiṃ guṇān yoniṃ
vegāṃ(anunāsika)lliṅgānyupakramān/
ciṣasya bruvataḥ samyagagniveśa nibodha me//
Ca.6.23.4 amṛtārthaṃ samudre tu
mathyamāne surāsuraiḥ/
jajñe prāgamṛtotpatteḥ puruṣo ghoradarśanaḥ//
Ca.6.23.5 dīptatejāścaturdaṃṣṭro
harikeśo+analekṣaṇaḥ/
jagadviṣaṇṇaṃ taṃ dṛṣṭvā &tenāsau viṣasaṃjñitaḥ//
Ca.6.23.6 jaṅgamasthāvarāyāṃ tadyonau
brahmā nyayojayat/
tadambusaṃbhavaṃ tasmāddbividhaṃ pāvakopamam//
Ca.6.23.7 aṣṭavegaṃ daśaguṇaṃ
caturviṃśatyupakramam/
tadvarṣāsvambuyonitvāt saṃkledaṃ guḍavadgatam//
Ca.6.23.8 sarpatyambudharāpāye
tadagastyo hinasti ca/
prayāti mandavīryatvaṃ viṣaṃ tasmādghanāstyaye//
Ca.6.23.9 sarpāḥ kīṭondurā lūtā vṛścikā
gṛhagodhikāḥ/
jalaukāmatsyamaṇḍūkāḥ &kaṇabhāḥ sakṛkaṇṭakāḥ//
Ca.6.23.10
śvasiṃhavyāghragomāyutarakṣunakulādayaḥ/
&daṃṣṭriṇo ye viṣaṃ teṣāṃ daṃṣṭrotthaṃ jaṅgamaṃ matam//
Ca.6.23.11 mustakaṃ pauṣkaraṃ krauñcaṃ
vatsanābhaṃ balāhakam/
karkaṭaṃ kālakūṭaṃ ca karavīrakasaṃjñakam//
Ca.6.23.12 pālakendrāyudhaṃ tailaṃ
meghakaṃ kuśapuṣpakam/
rohiṣaṃ puṇḍarīkaṃ ca lāṅgalakyañjanābhakam//
Ca.6.23.13 saṅkocaṃ markaṭaṃ
śṛṅgīviṣaṃ hālāhalaṃ tathā/
evamādīni cānyāni mūlajāni sthirāṇi ca//
Ca.6.23.14 &garasaṃyogajaṃ
cānyadgarasaṃjñaṃ gadapradam/
kālāntaravipākitvānna tadāśu haratyasūn//
Ca.6.23.15 nidrāṃ tandrāṃ klamaṃ dāhaṃ
&sapākaṃ lomaharṣaṇam/
śophaṃ caivātisāraṃ ca janayejjaṅgamaṃ viṣam//
Ca.6.23.16 sthāvaraṃ tu jvaraṃ hikkāṃ
dantaharṣaṃ galagraham/
phenavamyaruciśvāsamūrcchāśca &janayedviṣam//
Ca.6.23.17 &jaṅgamaṃ
syādadhobhāgamūrdhvabhāgaṃ tu mūlajam/
&tasmāddaṃṣṭrāviṣaṃ maulaṃ hanti maulaṃ ca &daṃṣṭrajam//
Ca.6.23.18
tṛṇmohadantaharṣaprasekavamathuklamā bhavantyādye/
vege rasapradoṣādasṛkpradoṣāddvitīye tu//
Ca.6.23.19
&vaivarṇyabhramavepathumūrcchājṛmbhāṅgacimicimātamakāḥ/
duṣṭapiśitāttṛtīye maṇḍalakaṇḍūśvayathukoṭhāḥ//
Ca.6.23.20 vātādijāścaturthe
dāhacchardyaṅgaśūlamūrcchādyāḥ/
nīlādīnāṃ tamasaśca darśanaṃ pañcame vege//
Ca.6.23.21 ṣaṣṭhe hikkā, bhaṅgaḥ
skandhasya tu saptame+aṣṭame maraṇam/
nṝṇāṃ, catuṣpadāṃ syāccaturvidhaḥ, pakṣiṇāṃ trividhaḥ//
Ca.6.23.22 sīdatyādye bhramati ca,
catuṣpado vepate, tataḥ &śūnyaḥ/
mandāhāro mriyate śvāsena hi caturthavege tu//
Ca.6.23.23 &dhyāyati vihagaḥ
prathame vege, prabhrāmyati dvitīye tu/
srastāṅgaśca tṛtīye viṣavege yāti pañcatvam//
Ca.6.23.24 laghu rūkṣamāśu viśadaṃ
vyavāyi tīkṣṇaṃ vikāsi sūkṣmaṃ ca/
uṣṇamanirdeśyarasaṃ daśaguṇamuktaṃ viṣaṃ tajjñaiḥ//
Ca.6.23.25 raukṣyādvātamaśaityātpittaṃ
saukṣmyādasṛk prakopayati/
&kaphamavyaktarasatvādannarasāṃścānuvartate śīghram//
Ca.6.23.26 śīghraṃ vyavāyibhāvādāśu
vyāpnoti kevalaṃ deham/
tīkṣṇatvānmarmaghnaṃ prāṇaghnaṃ tadvikāsitvāt//
Ca.6.23.27 durupakramaṃ
laghutvādvaiśadyāt syādasaktagatidoṣam/
doṣasthānaprakṛtīḥ prāpyānyatamaṃ hyudīrayati//
Ca.6.23.28 syādvātikasya vātasthāne
kaphapittaliṅgamīṣattu/
&tṛṇmohāratimūrcchāgalagrahacchardiphenādi//
Ca.6.23.29 pittāśayasthitaṃ
paittikasya &kaphavātayorviṣaṃ tadvat/
&tṛṭkāsajvaravamathuklamadāhatamotisārādi//
Ca.6.23.30 kaphadeśagaṃ &kaphasya
ca darśayedvātapittayośceṣat/
liṅgaṃ śvāsagalagrahakaṇḍūlālāvamathvādi//
Ca.6.23.31 dūṣīviṣaṃ tu
śoṇitaduṣṭyāruḥkiṭimakoṭhaliṅgaṃ ca/
viṣamekaikaṃ doṣaṃ saṃdūṣya haratyasūnevam//
Ca.6.23.32 kṣarati viṣatejasā+asṛk tat
khāni nirudhya mārayati jantum/
pītaṃ mṛtasya hṛdi tiṣṭhati daṣṭaviddhayordaṃśadeśe syāt//
Ca.6.23.33
nīlauṣṭhadantaśaithilyakeśapatanāṅgabhaṅgavikṣepāḥ/
śiśirairna lomaharṣo nābhihate daṇḍarājī syāt//
Ca.6.23.34 kṣatajaṃ kṣatācca
nāyātyetāni bhavanti maraṇaliṅgāni/
ebhyo+anyathā cikitsyāsteṣāṃ copakramāñchṛṇu me//
Ca.6.23.35
mantrāriṣṭotkartananiṣpīḍanacūṣaṇāgnipariṣekāḥ/
avagāharaktamokṣaṇavamanavirekopadhānāni//
Ca.6.23.36
&hṛdayāvaraṇāñjananasyadhūmalehauṣadhapraśamanāni/
pratisāraṇaṃ prativiṣaṃ saṃjñāsaṃsthāpanaṃ lepaḥ//
Ca.6.23.37 mṛtasañjīvanameva ca
viṃśatirete caturbhiradhikāḥ/
syurupakramā yathā ye yatra yojyāḥ śṛṇu tathā tān//
Ca.6.23.38 daṃśāttu viṣaṃ
daṣṭasyāvisṛtaṃ veṇikāṃ bhiṣagbaddhvā/
niṣpīḍayedbhṛśaṃ daṃśamuddharenmarmavarjaṃ vā//
Ca.6.23.39 taṃ daṃśaṃ vā cūṣenmukhena
yavacūrṇapāṃśupūrṇena/
pracchanaśṛṅgajalaukāvyadhanaiḥ srāvyaṃ tato raktam//
Ca.6.23.40 rakte viṣapraduṣṭe duṣyet
prakṛtistatastyajet prāṇān/
tasmāt pragharṣaṇairasṛgavartamānaṃ pravartyaṃ syāt//
Ca.6.23.41
&trikaṭugṛhadhūmarajanīpañcalavaṇarocanāḥ savārtākāḥ/
gharṣaṇamatipravṛtte vaṭādibhiḥ śītalairlepaḥ//
Ca.6.23.42 raktaṃ hi &viṣādhānaṃ
vāyurivāgneḥ pradehasekaistat/
śītaiḥ skandati tasmin skanne vyapayāti viṣavegaḥ//
Ca.6.23.43
viṣavegānmadamūrcchāviṣādahṛdayadravāḥ pravartante/
śītairnivartayettān &vījyaścālomaharṣāt syāt//
Ca.6.23.44 taruriva
mūlacchedāddaṃśacchedānna vṛddhimeti viṣam/
ācūṣaṇamānayanaṃ jalasya seturyathā tathā+ariṣṭāḥ//
Ca.6.23.45 tvaṅmāṃsagataṃ dāho dahati
viṣaṃ srāvaṇaṃ harati raktāt/
pītaṃ vamanaiḥ sadyo haredvirekairdvitīye tu//
Ca.6.23.46 ādau hṛdayaṃ rakṣyaṃ
tasyāvaraṇaṃ pibedyathālābham/
&madhusarpirmajjapayogairikamatha gomayarasaṃ vā//
Ca.6.23.47 ikṣuṃ &supakvamathavā
kākaṃ niṣpīḍya tadrasaṃ varaṇam/
chāgādīnāṃ vā+asṛgbhasma mṛdaṃ vā pibedāśu//
Ca.6.23.48 kṣārāgadastṛtīye
&śophaharairlekhanaṃ samadhvambu/
gomayarasaścaturthe vege sakapitthamadhusarpiḥ//
Ca.6.23.49 kākāṇḍaśirīṣābhyāṃ
svarasenāścyotanāñjane nasyam/
syātpañcame+atha ṣaṣṭhe saṃjñāyāḥ sthāpanaṃ kāryam//
Ca.6.23.50 gopittayutā rajanī
mañjiṣṭhāmaricapippalīpānam/
viṣapānaṃ daṣṭānāṃ viṣapīte daṃśanaṃ cānte//
Ca.6.23.51 śikhipittārdhayutaṃ syāt
palāśabījamagado mṛteṣu varaḥ/
vārtākuphāṇitāgāradhūmagopittanimbaṃ vā//
Ca.6.23.52 gopittayutairguṭikāḥ
&surasāgranthidvirajanīmadhukakuṣṭhaiḥ/
śastā+amṛtena tulyā śirīṣapuṣpakākāṇḍakarasairvā//
Ca.6.23.53
kākāṇḍasurasagavākṣīpunarnavāvāyasīśirīṣaphalaiḥ/
udbandhaviṣajalamṛte &lepaupadhinasyapānāni//
Ca.6.23.54
spṛkkāplavasthauṇeyakāṃkṣīśaileyarocanātagaram/
dhyāmakakuṅkumamāṃsīsurasāgrailālakuṣṭhaghnam//
Ca.6.23.55 bṛhatī śirīṣapuṣpaṃ
śrīveṣṭakapadmacāraṭiviśālāḥ/
suradārupadmakeśarasāvarakamanaḥśilākauntyaḥ//
Ca.6.23.56
jātyarkapuṣparasarajanīdvayahiṅgupippalīlākṣāḥ/
jalamudgaparṇicandanamadhukamadanasindhuvārāśca//
Ca.6.23.57
śampākalodhramayūrakagandhaphalānākulīviḍaṅgāśca/
puṣye saṃhṛtya samaṃ piṣṭvā guṭikā vigheyāḥ syuḥ//
Ca.6.23.58 sarvaviṣaghno
jayakṛdviṣamṛtasṃjīvano jvaranihantā/
ghreyavilepanadhāraṇadhūmagrahaṇairgṛhasthaśca//
Ca.6.23.59
bhūtaviṣajantvalakṣmīkārmaṇamantrāgryaśanyarīn hanyāt/
duḥsvapnastrīdoṣānakālamaraṇāmbucairabhayam//
Ca.6.23.60 dhanadhānyakāryasiddhiḥ
śrīpuṣṭyāyurvivardhano dhanyaḥ/
mṛtasaṃjīvana eṣa prāgamṛtāhbrahmaṇā vihitaḥ//
iti mṛtasaṃjīvano+agadaḥ/
Ca.6.23.61
mantrairdhamanībandho+avamārjanaṃ kāryamātmarakṣā ca/
doṣasya viṣaṃ yasya sthāne syāttaṃ jayetpūrvam//
Ca.6.23.62 vātasthāne svedo dadhnā
natakuṣṭhakalkapānaṃ ca/
ghṛtamadhupayo+ambupānāvagāhasekāśca pittasthe//
Ca.6.23.63 kṣārāgadaḥ kaphasthānagate
svedastathā sirāvyadhanam/
dūṣīviṣe+atha raktasthite sirākarma pañcavidham//
Ca.6.23.64 bheṣajamevaṃ kalpyaṃ
bhiṣagvidā++ālakṣya sarvadā sarvam/
sthānaṃ jayeddhi pūrvaṃ sthānasthasyāviruddhaṃ ca//
Ca.6.23.65 viṣadūṣitakaphamārgaḥ
srotaḥsaṃrodharuddhavāyustu/
mṛta iva śvasenmartyaḥ syādasādhyaliṅgairvihīnaśca//
Ca.6.23.66 carmakaṣāyāḥ kalkaṃ
bilvasamaṃ mūrdhni kākapadamasya/
kṛtvā dadyātkaṭabhīkaṭukaṭphalapradhamanaṃ ca//
Ca.6.23.67 &chāgaṃ gavyaṃ māhiṣaṃ
vā māṃsaṃ kaukkuṭameva vā/
dadyāt kākapade tasmiṃstataḥ saṃkramate viṣam//
Ca.6.23.68
nāsākṣikarṇajihvākaṇṭhanirodheṣu karma nastaḥ syāt/
vārtākubījapūrajyotiṣmatyādibhiḥ piṣṭaiḥ//
Ca.6.23.69 añjanamakṣyuparodhe
kartavyaṃ bastamūtrapiṣṭaistu/
dāruvyoṣaharidrākaravīrakarañjanimbasurasaistu//
Ca.6.23.70 śvetā vacā+&aśvagandhā
hiṅgvamṛtā kuṣṭhasaindhave laśunam/
sarṣapakapitthamadhyaṃ &ṭuṇṭukakarañjabīāni//
Ca.6.23.71 &vyoṣaṃ śirīṣapuṣpaṃ
dvirajanyau &vaṃśalocanaṃ ca samam/
piṣṭvā+ajasya mūtreṇa &gośvapittena saptāham//
Ca.6.23.72 vyatyāsabhāvito+ayaṃ
nihanti śirasi sthitaṃ viṣaṃ kṣipram/
sarvajvarabhūtagrahavisūcikā jīrṇamūrcchārtīḥ//
Ca.6.23.73 unmādāpasmārau
kācapaṭalanīlikāśirodoṣān/
śuṣkākṣipākapillārbudārmakaṇḍūtamodoṣān//
Ca.6.23.74
kṣayadaurbalyamadātyayapāṇḍugadāṃścāñjanāttathā mohān/
lopādviṣadigdhakṣatalīḍhadaṣṭapītaviṣaghātī//
Ca.6.23.75 arśaḥsvānaddheṣu ca
gudalepo yonilepanaṃ strīṇām/
mūḍhe garbhe duṣṭe lalāṭalepaḥ pratiśyāye//
Ca.6.23.76 &vṛddhau kiṭime kuṣṭhe
śvitraṛvicarcikādiṣu lepaḥ/
gaja iva tarūn viṣagadānnihantyagadagandhahastyeṣaḥ//
iti gandhahastīnāmā+agadaḥ/
Ca.6.23.77 patrāgurumustailā niryāsāḥ
pañca candanaṃ spṛkkā/
tvaṅnaladotpalabālakahareṇukośīravanyanakhāḥ//
Ca.6.23.78
suradārukanakakuṅkumadhyāmakakuṣṭhapriyaṅgavastagaram/
pañcāṅgāni śurīṣādvyoṣālamanaḥśilājājyaḥ//
Ca.6.23.79 &śvetakaṭabhīkarañjau
rakṣoghnī sindhuvārikā rajanī/
surasāñjanagaurikamañjiṣṭhānimbaniryāsāḥ//
Ca.6.23.80
vaṃśatvagaśvagandhāhiṅgudadhitthāmlavetasaṃ lākṣā/
madhumadhukasomarājīvacāruhārocanātagaram//
Ca.6.23.81 agado+ayaṃ
vaiśravaṇāyākhyātastryambakeṇa ṣaṣṭyaṅgaḥ/
apratihataprabhāvaḥ khyāto mahāgandhahastīti//
Ca.6.23.82 pittena gavāṃ peṣyo guṭikāḥ
kāryāstu puṣyayogena/
pānāñjanapralepaiḥ prasādhayet sarvakarmāṇi//
Ca.6.23.83 pillaṃ kaṇḍūṃ timiraṃ
rātryāndhyaṃ kācamarbudaṃ paṭalam/
hanti satataprayogāddhitamitapathyāśināṃ puṃsām//
Ca.6.23.84 viṣamajvarānajīrṇāndadruṃ
kaṇḍūṃ visūcikāṃ pāmām/
viṣamūṣikalūtānāṃ sarveṣāṃ pannagānāṃ ca/
āśu viṣaṃ nāśayati samūlajamatha kandajaṃ sarvam//
Ca.6.23.85 etena liptagātraḥ sarpān
gṛhṇāti bhakṣayecca viṣam/
&kālaparīto+api naro jīvati nityaṃ nirātaṅkaḥ//
Ca.6.23.86 ānaddhe gudalepo yonau
lepaśca mūḍhagarbhāṇām/
mūrcchārtiṣu ca lalāṭe pralepanamāhuḥ pradhānatamam//
Ca.6.23.87
bherīmṛdaṅgapaṭahāñchatrāṇyamunā tathā dhvajapatākāḥ/
liptvā+ahiviṣanirastyai padhvanayeddarśayenmatimān//
Ca.6.23.88 yatra ca sannihito+ayaṃ na
tatra bālagrahā na rakṣāṃsi/
na ca kārmaṇavetālā &vahanti nātharvaṇā mantrāḥ//
Ca.6.23.89 sarvagrahā na tatra
prabhavanti na cāgniśastranṛpacaurāḥ/
lakṣmīśca tatra bhajate yatra mahāgandhahastyasti//
Ca.6.23.90 piṣyamāṇa imaṃ cātra
siddhaṃ mantramudīrayet/
mama matā jayā nāma &jayo nāmeti me pitā//
Ca.6.23.91 so+ahaṃ jayajayāputro
vijayo+atha jayāmi ca/
namaḥ puruṣasiṃhāya viṣṇave viśvakarmaṇe//
Ca.6.23.92 sanātanāya kṛṣṇāya bhavāya
vibhavāya ca/
tejo vṛṣākapeḥ sākṣāttejo brahmendrayoryame//
Ca.6.23.93 yathā+ahaṃ nābhijānāmi
vāsudevaparājayam/
mātuśca pāṇigrahaṇaṃ samudrasya ca śoṣaṇam//
Ca.6.23.94 anena satyavākyena
sidhyatāmagado hyayam/
hilimilisaṃspṛṣṭe rakṣa sarvabheṣajottame &svāhā//
iti mahāgandhahastīnāmā+agadaḥ/
Ca.6.23.95
ṛṣabhakajīvakabhārgīmadhukotpaladhānyakeśarājājyaḥ/
sasitagirikolamadhyāḥ peyāḥ śvāsajvarādiharāḥ//
Ca.6.23.96 hiṅgu ca kṛṣṇāyuktaṃ
kapittharasayuktamagryalavaṇaṃ ca/
samadhusitau pātavyau jvarahikkāśvāsakāsaghnau//
Ca.6.23.97 lehaḥ
kolāsthyañjanalājotpaladhughṛtairvamyām/
bṛhatīdvayāḍhakīpatradhūmavartistu hikkāghnī//
Ca.6.23.98 śikhibarhibalākāsthīni
sarṣapāścandanaṃ ca ghṛtayuktam/
dhūmo gṛhaśayanāsanavastrādiṣu śasyate viṣanut//
Ca.6.23.99 ghṛtayukte natakuṣṭhe
bhujagapatiśiraḥ śirīṣapuṣpaṃ ca/
dhūmāgadaḥ smṛto+ayaṃ sarvaviṣaghnaḥ śvayathuhṛcca//
Ca.6.23.100
jatusevyapatraguggulubhallātakakakubhapuṣpasarjarasāḥ/
śvetā ca dhūma uragākhukīṭavastrakriminudagryaḥ//
Ca.6.23.101 taruṇapalāśakṣāraṃ srutaṃ
paceccūrṇitaiḥ saha samāṃśaiḥ/
lohitamṛdrajanīdvayaśuklasurasamañjarīmadhukaiḥ//
Ca.6.23.102
lākṣāsaindhavamāṃsīhareṇuhiṅgudvisārivākuṣṭhaiḥ/
savyoṣairbāhlīkairdarvīvilepanaṃ ghaṭṭayedyāvat//
Ca.6.23.103
sarvaviṣaśothagulmatvagdoṣārśobhagandaraplīhnaḥ/
śothāpasmārakrimibhūtasvarobhedapāṇḍugadān//
Ca.6.23.104 mandāgnitvaṃ kāsaṃ
sonmādaṃ nāśayeyuratha puṃsām/
guṭikāśchāyāśuṣkāḥ kolasamāstāḥ samupayuktāḥ//
iti kṣārāgadaḥ/
Ca.6.23.105
viṣapītadaṣṭaviddheṣvetaddigdhe ca cācyamuddiṣṭam/
sāmānyataḥ, pṛthaktvānnirdeśamataḥ śṛṇu yathāvat//
Ca.6.23.106 ripuyuktebhyo nṛbhyaḥ
svebhyaḥ strībhyo+athavā bhayaṃ nṛpateḥ/
āhāravihāragataṃ tasmāt preṣyān parīkṣeta//
Ca.6.23.107 atyarthaśāṅkitaḥ
syādbahuvāgathavā+alpavāgvigatalakṣmīḥ/
prāptaḥ prakṛtivikāraṃ viṣapradātā naro jñeyaḥ//
Ca.6.23.108 dṛṣṭvaivaṃ na tu sahasā
bhojyaṃ &kuryāttadannamagnau tu/
saviṣaṃ hi prāpyānnaṃ bahūnvikārān bhajatyagniḥ//
Ca.6.23.109
&śikhibarhavicitrārcistīkṣṇākṣamarūkṣakuṇapadhūmaśca/
sphuṭati ca saśabdamekāvarto vihatārcirapi ca syāt//
Ca.6.23.110 pātrasthaṃ ca vivarṇaṃ
bhojyaṃ syānmakṣikāṃśca mārayati/
kṣāmasvarāṃśca kākān kuryādvirajeccakorākṣi//
Ca.6.23.111 pāne nīlā rājī vaivarṇyaṃ
svāṃ ca nekṣate chāyām/
paśyati vikṛtāmathavā lavaṇākte phenamālā syāt//
Ca.6.23.112
pānānnayoḥsaviṣayorgandhena śirorugghṛdica mūrcchā ca/
sparśena pāṇiśothaḥ suptyaṅgulidāhatodanakhabhedāḥ//
Ca.6.23.113
&mukhagetvoṣṭhacimicimā jihvā śūnā jaḍā vivarṇā ca/
dvijaharṣahanustambhāsyadāhalālāgalavikārāḥ//
Ca.6.23.114 āmāśayaṃ praviṣṭe
vaivarṇyaṃ svedasadanamutkledaḥ/
dṛṣṭihṛdayoparodho binduśataiścīyate cāṅgam//
Ca.6.23.115 pakvāśayaṃ tu yāte
mūrcchāmadamohadāhabalanāśāḥ/
tandrā kārśyaṃ ca viṣe pāṇḍutvaṃ codarasthe syāt//
Ca.6.23.116 dantapavanasya kūrco
viśīryate dantauṣṭhamāṃsaśophaśca/
keśacyutiḥ śiroruggranthayaśca saviṣe+atha śirobhyaṅge//
Ca.6.23.117
duṣṭe+añjane+akṣidāhasrāvātyupadehaśotharāgāśca/
khādyairādau koṣṭhaḥ spṛśyaistvagdūṣyate duṣṭaiḥ//
Ca.6.23.118
snānābhyaṅgotsādanavastrālaṅkāravarṇakairduṣṭaiḥ/
kaṇḍvartikoṭhapiḍakāromodgamacimicimā śothāḥ//
Ca.6.23.119 ete
karacaraṇadāhatodaklamāvipākāśca/
bhūpādukāśvagajavarmaketuśayanāsanairduṣṭaiḥ//
Ca.6.23.120 mālyamagandhaṃ mlāyati
&śirorujālomaharṣakaram/
stambhayati khāni nāsāmupahanti darśanaṃ ca dhūmaḥ//
Ca.6.23.121 kūpataḍāgādijalaṃ
durgandhaṃ sakaluṣaṃ vivarṇaṃ ca/
pītaṃ śvayathuṃ koṭhān piḍakāśca karoti maraṇaṃ ca//
Ca.6.23.122 ādāvāmāśayage vamanaṃ
tvaksthe pradehasekādi/
kuryādbhiṣak cikitsāṃ doṣabalaṃ caiva hi samīkṣya//
Ca.6.23.123 iti mūlaviṣaviśeṣāḥ
proktāḥ śṛṇu jaṅgamasyātaḥ/
saviśeṣacikitsitamevādau tatrocyate tu sarpāṇām//
Ca.6.23.124 &iha darvīkaraḥ sarpo
maṇḍalī rājimāniti/
trayo yathākramaṃ vātapittaśleṣmaprakopaṇāḥ//
Ca.6.23.125 darvīkaraḥ paṇī jñeyo
maṇḍalī maṇḍalāphaṇaḥ/
bindulekhavicitrāṅgaḥ pannagaḥ syāttu rājimān//
Ca.6.23.126
viśeṣādrūkṣakaṭukamamloṣṇaṃ svādu śītalam/
viṣaṃ yathākramaṃ teṣāṃ tasmādvātādikopanam//
Ca.6.23.127 darvīkarakṛto daṃśaḥ
sūkṣmadaṃṣṭrāpado+asitaḥ/
niruddharaktaḥ kūrmābho vātavyādhikaro mataḥ//
Ca.6.23.128 pṛthvarpitaḥ saśothaśca
daṃśo maṇḍalinā kṛtaḥ/
pītābhaḥ pītaraktaśca sarvapittavikārakṛt//
Ca.6.23.129 kṛto rājimatā daṃśaḥ
picchilaḥ sthiraśophakṛt/
snigdhaḥ pāṇḍuśca sāndrāsṛk śleṣmavyādhisamīraṇaḥ//
Ca.6.23.130 vṛttabhogo mahākāyaḥ
śvasannūrdhvekṣaṇaḥ pumān/
sthūlamūrdhā samāṅgaśca strī tvataḥ syādviparyayāt//
Ca.6.23.131
&klībastrasatyadhodṛṣṭiḥ svarahīnaḥ prakampate/
striyā daṣṭo viparyastairetaiḥ puṃsā naro mataḥ//
Ca.6.23.132 vyāmiśraliṅgairetaistu
klībadaṣṭaṃ naraṃ vadet/
ityetaduktaṃ sarpāṇāṃ strīpuṃklībanidarśanam//
Ca.6.23.133 pāṇḍuvaktrastu garbhiṇyā
śūnauṣṭho+apyasitekṣaṇaḥ/
jṛmbhākrodhopajihvārtaḥ sūtayā raktamūtravān//
Ca.6.23.134 sarpo gaudhera(ya)ko nāma
godhāyāṃ syāccatuṣpadaḥ/
kṛṣṇasarpeṇa tulyaḥ syānnānā syurmiśrajātayaḥ//
Ca.6.23.135 gūḍhasaṃpāditaṃ vṛttaṃ
pīḍitaṃ lambitārpitam/
sarpitaṃ ca bhṛśābādhaṃ, daṃśā ye+anye na te bhṛśāḥ//
Ca.6.23.136 taruṇāḥ kṛṣṇasarpāstu
gonasāḥ sthavirāstathā/
rājimanto vayomadhye bhavantyāśīviṣopamāḥ//
Ca.6.23.137 sarpadaṃṣṭrāścatasrastu
tāsāṃ vāmādharā sitā/
pītā vāmottarā daṃṣṭrā &raktaśyāvā+adharottarā//
Ca.6.23.138 yanmātraḥ patate
bindurgobālāt saliloddhṛtāt/
vāmādharāyāṃ daṃṣṭṛāyāṃ tanmātraṃ syādaherviṣam//
Ca.6.23.139
ekadvitricaturvṛddhaviṣabhāgottarottarāḥ/
savarṇāstatkṛtā daṃśā bahūttaraviṣā bhṛśāḥ//
Ca.6.23.140 sarpāṇāmeṛva viṇmūtrāt
kīṭāḥ syuḥ kīṭasaṃmatāḥ/
dūṣīviṣāḥ prāṇaharā iti saṃkṣepato matāḥ//
Ca.6.23.141 gātraṃ raktaṃ sitaṃ
kṛṣṇaṃ śyāvaṃ vā piḍakānvitam/
sakaṇḍūdāhavīsarpapāki syāt kuthitaṃ tathā//
Ca.6.23.142 kīṭairdūṣīviṣairdaṣṭaṃ
liṅgaṃ prāṇaharaṃ śṛṇu/
sarpadaṣṭe yathā śotho vardhate sogragandhyasṛk//
Ca.6.23.143 daṃśo+akṣigauravaṃ
mūrcchā sa rugārtaḥ śvasityapi/
tṛṣṇāruciparītaśca bhaveddūṣīviṣārditaḥ//
Ca.6.23.144 daṃśasya madhye yat
kṛṣṇaṃ śyāvaṃ vā jālakāvṛtam/
&dagdhākṛti bhṛśaṃ pāki kledaśothajvarānvitam//
Ca.6.23.145 dūṣīviṣābhirlūtābhistaṃ
daṣṭamiti nirdiśet/
sarvāsāmeva tāsāṃ ca daṃśe lakṣaṇamucyate//
Ca.6.23.146 śophaḥ śvetāsitā raktāḥ
pītā vā piḍakā jvaraḥ/
prāṇāntiko bhavecchvāso dāhahikkāśirograhāḥ//
Ca.6.23.147 ādaṃśācchoṇitaṃ pāṇḍu
maṇḍalāni jvaro+aruciḥ/
lomaharṣaśca dāhaścāpyākhudūṣīviṣārdite//
Ca.6.23.148
mūrcchāṅgaśothavaivarṇyakledaśabdāśrutijvarāḥ/
śirogurutvaṃ lālāsṛkchardiścāsādhyamūṣikaiḥ//
Ca.6.23.149 śyāvatvamatha kārṣṇyaṃ vā
nānāvarṇatvameva vā/
mohaḥ purīṣabhedaśca daṣṭe syāt kṛkalāsakaiḥ//
Ca.6.23.150 dahatyagnirivādau tu
bhinattīvordhvamāśu ca/
vṛścikasya viṣaṃ yāti daṃśe paścāttu tiṣṭhati//
Ca.6.23.151 daṣṭo+asādhyastu
&dṛgghrāṇarasanopahato naraḥ/
māṃsaiḥ patadbhiratyarthaṃ vedanārto jahātyasūn//
Ca.6.23.152 visarpaḥ śvayathuḥ śūlaṃ
jvaraśchardirathāpi ca/
lakṣṇaṃ kaṇabhairdaṣṭe daṃśaścaiva viśīryate//
Ca.6.23.153 hṛṣṭaromocciṭiṅgena
stabdhaliṅgo bhṛśārtimān/
daṣṭaḥ śītodakeneva siktānyaṅgāni manyate//
Ca.6.23.154 ekadaṃṣṭrārditaḥ śūnaḥ
saruk syāt pītakaḥ satṛṭ/
chardirnidrā ca maṇḍūkaiḥ saviṣairdaṣṭalakṣaṇam//
Ca.6.23.155 matsyāstu saviṣāḥ
kuryurdāhaśopharujastathā/
kaṇḍūṃ śothaṃ jvaraṃ mūrcchāṃ saviṣāstu jalaukasaḥ//
Ca.6.23.156 dāhatodasvedaśothakarī tu
&gṛhagodhikā/
daṃśe svedaṃ rujaṃ dāhaṃ kuryācchatapadīviṣam//
Ca.6.23.157
kaṇḍūmānmaśakairīṣacchothaḥ syānmandavedanaḥ/
asādhyakīṭasadṛśamasādhyamaśakakṣatam//
Ca.6.23.158 sadyaḥprasrāviṇī śyāvā
dāhamūrcchājvarānvitā/
pīḍakā makṣikādaṃśe tāsāṃ tu sthagikā+asuhṛt//
Ca.6.23.159
śmaśānacityavalmīkayajñāśramasurālaye/
pakṣasandhiṣu madhyāhne sārdharātre+aṣṭamīṣu ca//
Ca.6.23.160 na siddhyanti narā daṣṭāḥ
pāṣaṇḍāyataneṣu ca/
dṛṣṭiśvāsamalasparśaviṣairāśīviṣairtathā//
Ca.6.23.161 vinaśyantyāśu saṃprāptā
daṣṭāḥ sarveṣu marmasu/
(yena kenāpi sarpeṇa saṃbhavaḥ sarva eva ca)//
Ca.6.23.162
bhītamattābaloṣṇakṣuttṛṣārte vardhate viṣam/
viṣaṃ prakṛtikālau ca tulyau &prāpyālpamanyathā//
Ca.6.23.163 vāriviprahatāḥ kṣīṇā
bhītā nakulanirjitāḥ/
vṛddhā bālāstvaco muktāḥ sarpā mandaviṣāḥ smṛtāḥ//
Ca.6.23.164 sarvadehāśritaṃ
krodhādviṣaṃ sarpo vimuñcati/
tadevāhārahetorvā bhayādvā na pramuñcati//
Ca.6.23.165 vātolbaṇaviṣāḥ prāya
ucciṭiṅgāḥ savṛścikāḥ/
vātapittolbaṇāḥ kīṭāḥ ślaiṣmikāḥ kaṇabhādayaḥ//
Ca.6.23.166 yasya yasya hi doṣasya
liṅgādhikyāni lakṣayet/
tasya tasyauṣadhaiḥ kuryādviparītaguṇaiḥ kriyām//
Ca.6.23.167 hṛtpīḍordhvānilaḥ
stambhaḥ sirāyāmo+asthiparvaruk/
ghūrṇanodveṣṭanaṃ gātraśyāvatā vātike viṣe//
Ca.6.23.168 saṃjñānāśoṣṇaniśvāsau
hṛddāhaḥ kaṭukāsyatā/
&daṃśāvadaraṇaṃ śotho raktapītaśca paittike//
Ca.6.23.169
vamyarocakahṛllāsaprasekotkleśagauravaiḥ/
saśaityamukhamādhuryairvidyācchleṣmādhikaṃ viṣam//
Ca.6.23.170 khaṇḍena ca
vraṇālepastailābhyaṅgaśca vātike/
svedo nāḍīpulākādyairbṛṃhaṇaśca vidhirhitaḥ//
Ca.6.23.171 suśītaiḥ stambhayet
sekaiḥ pradehaiścāpi paittikam/
lekhanacchedanasvedavamanaiḥ ślaiṣmikaṃ jayet//
Ca.6.23.172 viṣeṣvapi ca sarveṣu
sarvasthānagateṣu ca/
avṛścikocciṭiṅgeṣu prāyaḥ śīto vidhirhitaḥ//
Ca.6.23.173 vṛścike svedamabhyaṅgaṃ
ghṛtena lavaṇena ca/
sekāṃścoṣṇān prayuñjīta bhojyaṃ pānaṃ ca sarpiṣaḥ//
Ca.6.23.174 etadevocciṭiṅge+api
pratilomaṃ ca pāṃśubhiḥ/
udvartanaṃ sukhāmbūṣṇaistathā+avacchādanaṃ ghanaiḥ//
Ca.6.23.175 śvā tridoṣaprakopāttu
tathā dhātuviparyayāt/
śiro+abhitāpī lālāsrāvyadhovaktrastathā bhavet//
Ca.6.23.176 anye+apyevaṃvidhā vyālāḥ
kaphavātaprakopaṇāḥ/
hṛcchirorugjvarastambhatṛṣāmūrcchākarā matāḥ//
Ca.6.23.177
kaṇḍūnistodavaivarṇyasuptikledopaśoṣaṇam/
vidāharāgarukpākāḥ śopho granthinikuñcanam//
Ca.6.23.178 &daṃśāvadaraṇaṃ
sphoṭāḥ karṇikā maṇḍalāni ca/
jvaraśca saviṣe liṅgaṃ viparītaṃ tu nirviṣe//
Ca.6.23.179 tatra sarve
&yathāvasthaṃ prayojyāḥ syurupakramāḥ/
pūrvoktā vidhimanyaṃ ca yathāvadbruvataḥ śṛṇu//
Ca.6.23.180 hṛdvidāhe praseke vā
virekavamanaṃ bhṛśam/
yathāvasthaṃ prayoktavyaṃ śuddhe saṃsarjanakramaḥ//
Ca.6.23.181 śirogate viṣe nastaḥ
kuryānmūlāni buddhimān/
bandhujīvasya bhārgyāśca surasasyāsitasya ca//
Ca.6.23.182 dakṣakākamayūrāṇāṃ
māṃsāsṛṅmastake kṣate/
&upadheyamadhodaṣṭasyordhvadaṣṭasya pādayoḥ//
Ca.6.23.183
pippalīmaricakṣāravacāsaindhavaśigrukāḥ/
piṣṭā rohitapittena ghnantyakṣigatamañjanāt//
Ca.6.23.184 kapitthamāmaṃ
sasitākṣaudraṃ kaṇṭhagate viṣe/
lihyādāmāśayagate tābhyāṃ cūrṇapalaṃ natāt//
Ca.6.23.185 viṣe pakvāśayagate
pippalīṃ rajanīdvayam/
mañjiṣṭhāṃ ca samaṃ piṣṭvā gopittena naraḥ pibet//
Ca.6.23.186 raktaṃ māṃsaṃ ca godhāyāḥ
śuṣkaṃ cūrṇīkṛtaṃ hitam/
viṣe rasagate pānaṃ kapittharasasaṃyutam//
Ca.6.23.187 śelormūlatvagagrāṇi
bādaraudumbarāṇi ca/
kaṭabhyāśca pibedraktagate, māṃsagate pibet//
Ca.6.23.188 sakṣaudraṃ khadirāriṣṭaṃ
kauṭajaṃ mūlamambhasā/
sarveṣu ca bale dve tu madhūkaṃ madhukaṃ natam//
Ca.6.23.189 pippalīṃ &nāgaraṃ
kṣāraṃ navanītena mūrcchitam/
kaphe bhiṣagudīrṇe tu vidadhyātpratisāraṇam//
Ca.6.23.190
māṃsīkuṅkumapatratvagrajanīnatacandanaiḥ/
manaḥśilāvyāghranakhasurasairambupeṣitaiḥ//
Ca.6.23.191 pānanasyāñjanālepāḥ
sarvaśothaviṣāpahāḥ/
candanaṃ tagaraṃ kuṣṭhaṃ haridre dve tvageva ca//
Ca.6.23.192 manaḥśilā tamālaśca rasaḥ
kaiśara eva ca/
śārdūlasya nakhaścaiva supiṣṭaṃ taṇḍulāmbunā//
Ca.6.23.193 hanti sarvaviṣāṇyeva
vajrivajramivāsurān/
rase śirīṣapuṣpasya saptāhaṃ maricaṃ sitam//
Ca.6.23.194 bhāvitaṃ sarpadaṣṭānāṃ
nasyapānāñjane hitam/
dvipalaṃ natakuṣṭhābhyāṃ ghṛtakṣaudracatuṣpalam//
Ca.6.23.195 api takṣakadaṣṭānāṃ
pānametat sukhapradam/
sindhuvārasya mūlaṃ ca śvetā ca girikarṇikā//
Ca.6.23.196 pānaṃ darvīkarairdaṣṭe
nasyaṃ samadhu pākalam/
mañjiṣṭhā madhuyaṣṭī ca jīvakarṣabhakau sitā//
Ca.6.23.197 kāśmaryaṃ vaṭaśuṅgāni
pānaṃ maṇḍalināṃ viṣe/
vyoṣaṃ sātiviṣaṃ kuṣṭhaṃ gṛhadhūmo hareṇukā//
Ca.6.23.198 tagaraṃ kaṭukā kṣaudraṃ
hanti rājīmatāṃ viṣam/
gṛhadhūmaṃ haridre dve samūlaṃ taṇḍulīyakam//
Ca.6.23.199 api vāsukinā daṣṭaḥ
&pibenmadhughṛtāplutam/
kṣīrivṛkṣatvagālepaḥ śuddhe kīṭaviṣāpahaḥ//
Ca.6.23.200 muktālepo varaḥ
śothadāhatodajvarāpahaḥ/
candanaṃ padmakośīraṃ śirīṣaḥ sindhuvārikā//
Ca.6.23.201 kṣīraśuklā nataṃ kuṣṭhaṃ
pāṭalodīcyasārivāḥ/
śelusvarasapiṣṭo+ayaṃ lūtānāṃ sārvakārmikaḥ//
Ca.6.23.202 (yathāyogaṃ prayoktavyaḥ
samīkṣyālepanādiṣu)/
madhūkaṃ madhukaṃ kuṣṭhaṃ śirīṣodīcyapāṭalāḥ/
sanimbasārivākṣaudrāḥ pānaṃ lūtāviṣāpaham//
Ca.6.23.203 kusumbhapuṣpaṃ godantaḥ
svarṇakṣīrī kapotaviṭ/
dantī trivṛtsaindhavaṃ ca karṇikāpātanaṃ tayoḥ//
Ca.6.23.204
kaṭabhyarjinaśairīṣaśelukṣīridrumatvacaḥ/
kaṣāyakalkacūrṇāḥ syuḥ kīṭalūtāvraṇāpahāḥ//
Ca.6.23.205 tvacaṃ ca nāgaraṃ caiva
samāṃśaṃ ślakṣṇapeṣitam/
peyamuṣṇāmbunā sarvaṃ mūṣikāṇāṃ viṣāpaham//
Ca.6.23.206 kuṭajasya phalaṃ piṣṭaṃ
tagaraṃ jālamālinī/
tiktekṣvākuśca yogo+ayaṃ pānapradhamanādibhiḥ//
Ca.6.23.207 vṛścikondurulūtānāṃ
sarpāṇāṃ ca viṣaṃ haret/
samāno hyamṛtenāyaṃ garājīrṇaṃ ca nāśayet//
Ca.6.23.208 sarve+agadā yathādoṣaṃ
prayojyāḥ syuḥ kṛkaṇṭake/
kapotaviṇmātuluṅgaṃ śirīṣakusumādrasaḥ//
Ca.6.23.209 śaṅkhinyārkaṃ payaḥ
śuṇṭhī karañjo madhu vārścike/
śirīṣasya phalaṃ piṣṭaṃ snuhīkṣīreṇa dārdure//
Ca.6.23.210 mūlāni śvetabhaṇḍīnāṃ
vyoṣaṃ sarpiśca matsyaje/
kīṭadaṣṭakriyāḥ sarvāḥ samānāḥ syurjalaukasām//
Ca.6.23.211 vātapittaharī cāpi kriyā
prāyaḥ praśasyate/
vārściko hyucciṭiṅgasya &kaṇabhasyaunduro+agadaḥ//
Ca.6.23.212 vacāṃ vaṃśatvacaṃ pāṭhāṃ
nataṃ surasamañjarīm/
dve bale nākulīṃ kuṣṭhaṃ śirīṣaṃ rajanīdvayam//
Ca.6.23.213 guhāmatiguhāṃ
śvetāmajagandhāṃ śilājatu/
kattṛṇaṃ kaṭabhīṃ kṣāraṃ gṛhadhūmaṃ manaḥśilām//
Ca.6.23.214 rohītakasya pittena
piṣṭvā tu paramo+agadaḥ/
nasyāñjanādilepeṣu hito viśvambharādiṣu//
Ca.6.23.215 svarjikā+ajaśakṛtkṣāraḥ
surasā+&athākṣipīḍakaḥ/
madirāmaṇḍasaṃyukto hitaḥ śatapadīviṣe//
Ca.6.23.216
kapitthamakṣipīḍo+arkabījaṃ trikaṭukaṃ tathā/
karañjo dve haridre ca &gṛhagodhāviṣaṃ jayet//
Ca.6.23.217 &kākāṇḍarasasaṃyukto
viṣāṇāṃ taṇḍulīyakaḥ/
pradhāno barhipittena tadvadvāyasapīlukaḥ//
Ca.6.23.218
śirīṣaphalamūlatvakpuṣpapatraiḥ samairdhṛtaiḥ/
śreṣṭhaḥ pañcaśirīṣo+ayaṃ viṣāṇāṃ pravaro vadhe//
iti pañcaśirīṣo+agadaḥ/
Ca.6.23.219 catuṣpadbhirdvipadbhirvā
nakhadantakṣataṃ tu yat/
śūyate pacyate cāpi sravati jvarayatyapi//
Ca.6.23.220 somavalko+aśvakarṇaśca
gojihvā haṃsapadyapi/
rajanyau gairikaṃ lepo nakhadantaviṣāpahaḥ//
Ca.6.23.221 durandhakāre
&viddhasya kenacidviṣaśaṅkayā/
viṣodvegājjvaraśchardirmūrcchā dāho+api vā bhavet//
Ca.6.23.222
glānirmoho+atisāraścāpyetacchaṅkāviṣaṃ matam/
cikitsitamidaṃ tasya kuryādāśvāsayan budhaḥ//
Ca.6.23.223 sitā vaigandhiko drākṣā
payasyā madhukaṃ madhu/
pānaṃ samantrapūtāmbu prokṣaṇaṃ sāntvaharṣaṇam//
Ca.6.23.224 śālayaḥ ṣaṣṭikāścaiva
koradūṣāḥ priyaṅgavaḥ/
bhojanārthe praśasyante lavaṇārthe ca saindhavam//
Ca.6.23.225
taṇḍulīyakajīyantīvārtākasuniṣaṇṇakāḥ/
cucūrmaṇḍūkaparṇī ca śākaṃ ca kulakaṃ hitam//
Ca.6.23.226 dhātrī dāḍimamamlārthe
yūṣā mudgahareṇubhiḥ/
rasāścaiṇaśikhiśvāvillāvataittirapārṣatāḥ//
Ca.6.23.227 viṣaghnauṣadhasaṃyuktā
rasā yūṣāśca saṃskṛtāḥ/
avidāhīni cānnāni viṣārtānāṃ bhiṣagjitam//
Ca.6.23.228
viruddhādhyaśanakrodhakṣudbhayāyāsamaithunam/
varjayedviṣamukto+api divāsvapnaṃ viśeṣataḥ//
Ca.6.23.229 muhurmuhuḥ śironyāsaḥ
śothaḥ &srastauṣṭhakarṇatā/
jvaraḥ stabdhākṣigātratvaṃ hanukampo+aṅgamardanam//
Ca.6.23.230 romāpagamanaṃ
glāniraratirvepathurbhramaḥ/
catuṣpadāṃ bhavatyetaddaṣṭānāmiha lakṣaṇam//
Ca.6.23.231 devadāru haridre dve
&saralaṃ candanāguru/
rāsnā gorocanā+ajājī guggulvikṣuraso natam//
Ca.6.23.232 cūrṇaṃ sasaindhavānantaṃ
gopittamadhusaṃyutam/
catuṣpadānāṃ daṣṭānāmagadaḥ sārvakārmikaḥ//
Ca.6.23.233 saubhāgyārthaṃ striyaḥ
svedarajonānāṅgajānmalān/
śatruprayuktāṃśca garān prayacchantyannamiśritān//
Ca.6.23.234 taiḥ syāt pāṇḍuḥ
kṛśo+alpāgnirgaraścāsyopajāyate/
marmapradhamanādhmānaṃ śvayathuṃ hastapādayoḥ//
Ca.6.23.235 jaṭharaṃ grahaṇīdoṣo
yakṣmā gulmaḥ kṣayo &jvaraḥ/
evaṃvidhasya cānyasya vyādherliṅgāni darśayet//
Ca.6.23.236 svapne
mārjāragomāyuvyālān sanakulān kapīn/
prāyaḥ paśyati nadyādīñchuṣkāṃśca savanaspatīn//
Ca.6.23.237 kālaśca gauramātmānaṃ
svapne gauraśca kālakam/
vikarṇanāsikaṃ vā+api &prapaśyedvihatendriyaḥ//
Ca.6.23.238 tamavekṣya bhiṣak prājñaḥ
pṛcchet kiṃ kaiḥ kadā saha/
jagdhamityavagamyāśu pradadyādvamanaṃ bhiṣak//
Ca.6.23.239 sūkṣmaṃ tāmrarajastasmai
sakṣaudraṃ hṛdviśodhanam/
śuddhe hṛdi tataḥ śāṇaṃ hemacūrṇasya dāpayet//
Ca.6.23.240 hema sarvaviṣāṇyāśu
garāṃśca viniyacchati/
na sajjate hemapāṅge viṣaṃ padmadale+ambuvat//
Ca.6.23.241
nāgadantītrivṛddantīdravantīsnukpayaḥphalaiḥ/
sādhitaṃ māhiṣaṃ sarpiḥ sagomūtrāḍhakaṃ hitam//
Ca.6.23.242 sarpakīṭaviṣārtānāṃ
garārtānāṃ ca śāntaye/
śirīṣatvak trikaṭukaṃ triphalāṃ candanotpale//
Ca.6.23.243 dve bale
sārivāsphotāsurabhīnimbapāṭalāḥ/
bandhujīvāḍhakīmūrvāvāsāsurasavatsakān//
Ca.6.23.244
pāṭhāṅkolāśvagandhārkamūlayaṣṭyāhvapadmakān/
viśālāṃ bṛhatīṃ lākṣāṃ kovidāraṃ śatāvarīm//
Ca.6.23.245 kaṭabhīdantyapāmārgān
pṛśniparṇīṃ rasāñjanam/
śvetabhaṇḍāśvakhurakau kuṣṭhadārupriyaṅgukān//
Ca.6.23.246 vidārīṃ madhukāt sāraṃ
karañjasya phalatvacau/
rajanyau lodhramakṣāṃśaṃ piṣṭvā sādhyaṃ ghṛtāḍhakam//
Ca.6.23.247
tulyāmbucchāgagomūtratryāḍhake tadviṣāpaham/
apasmārakṣayonmādabhūtagrahagarodaram//
Ca.6.23.248
pāṇḍurogakrimīgulmaplīhorustambhakāmalāḥ/
hanuskandhagrahādīṃśca pānābhyañjananāvanaiḥ//
Ca.6.23.249 hanyāt saṃjīvayeccāpi
viṣodbandhamṛtānnarān/
nāmnedamamṛtaṃ sarvaviṣāṇāṃ syādghṛtottamam//
ityamṛtaghṛtam/
Ca.6.23.250 bhavanti cātra---
chatrī jharjharapāṇiśca caredrātrau tathā divā/
tacchāyāśabdavitrastāḥ praṇaśyantyāśu pannagāḥ//
Ca.6.23.251 daṣṭamātro daśedāśu taṃ
sarpaṃ loṣṭameva vā/
uparyariṣṭāṃ badhnīyāddaṃśaṃ chindyāddahettathā//
Ca.6.23.252 vajraṃ marakataḥ sāraḥ
picuko viṣamūṣikā/
karketanaḥ sarpamaṇirvaidūryaṃ gajamauktikam//
Ca.6.23.253 dhāryaṃ garamaṇiryāśca
varauṣadhyo viṣāpahāḥ/
khagāśca śārikākrauñcaśikhihaṃsaśukādayaḥ//
Ca.6.23.254 tatra ślokaḥ---
itīdamuktaṃ dvividhasya vistarairbahuprakāraṃ viṣarogabheṣajam/
adhītya vijñāya tathā prayojayan varjedviṣāṇāmaviṣahyatāṃ budhaḥ//
ityagniveśakṛte tantre carakapratisaṃskṛte cikitsāsthāne viṣacikitsitaṃ
nāma tryoviṃśo+adhyāyaḥ//23//