dvitīyo+adhyāyaḥ/
Ca.4.2.1 athāto+atulyagotrīyaṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ//
Ca.4.2.2 iti ha smāha bhagavānātreyaḥ//
Ca.4.2.3 atulyagotrasya rajaḥkṣayānte
rahovisṛṣṭaṃ mithunīkṛtasya/ kiṃ syāccatuṣpātprabhavaṃ ca
44ṣaḍbhyo yat
strīṣu garbhatvamupaiti puṃsaḥ//
Ca.4.2.4 śukraṃ tadasya pravadanti dhīrā
yaddhīyate garbhasamudbhavāya/
vāyvagnibhūmyabguṇapādavattat ṣaḍbhyo rasebhyaḥ prabhavaśca tasya//
Ca.4.2.5 saṃpūrṇadehaḥ samaye sukhaṃ ca
garbhaḥ kathaṃ kena ca jāyate strī/
garbhaṃ cirādvindati saprajā+api bhūtvā+athavā naśyati kena garbhaḥ//
Ca.4.2.6 śukrāsṛgātmāśayakālasaṃpad
yasyopacāraśca 45hitaistathā+annaiḥ/ garbhaśca kāle ca sukhī sukhaṃ ca
saṃjāyate saṃparipūrṇadehaḥ//
Ca.4.2.7
yonipradoṣānmanaso+abhitāpācchukrāsṛgāhāravihāradoṣāt/
akālayogādbalasaṃkṣayācca garbhaṃ cirādvindati saprajā+api//
Ca.4.2.8 [&'vibaddhaṃ'iti
pā+]asṛṅniruddhaṃ pavanena nāryā garbhaṃ vyavasyantyabudhāḥ kadācit/
garbhasya rūpaṃ hi karoti tasyāstadasṛgasrāvi vivardhamānam//
Ca.4.2.9
46tadagnisūryaśramaśokarogairuṣṇānnapānairathavā pravṛttam/
47dṛṣṭvā+asṛgekaṃ na ca garbhasaṃjñaṃ
kecinnarā bhūtahṛtaṃ vadanti//
Ca.4.2.10 ojośanānāṃ
rajanīcarāṇāmāhārahetorna śarīramiṣṭam/
garbhaṃ hareyuryadi te na māturlabdhāvakāśā na hareyurojaḥ//
Ca.4.2.11 kanyāṃ sutaṃ vā sahitau
pṛthagvā sutau sute vā tanayāṃn bahūn vā/
kasmāt prasūte sucireṇa garbhameko+abhivṛddhiṃ ca yame+abhyupaiti//
Ca.4.2.12 raktena kanyāmadhikena putraṃ
śukreṇa tena dvividhīkṛtena bījena kanyāṃ ca sutaṃ ca sūte
yathāsvabījānyatarādhikena//
Ca.4.2.13 śukrādhikaṃ dvaidhamupaiti
bījaṃ yasyāḥ sutau sā sahitau prasūte/
raktādhikaṃ vā yadi bhedameti dvidhā sute sā sahite prasūte//
Ca.4.2.14 bhinatti yāvadbahudhā
prapannaḥ śukrārtavaṃ vāyuratipravṛddhaḥ/
tāvantyapatyāni yathāvibhāhaṃ karmātmakānyasvavaśāt prasūte//
Ca.4.2.15 āhāramāpnoti yadā na garbhaḥ
śoṣaṃ samāpnoti parisrutiṃ vā/
taṃ strī prasūte sucireṇa garbhaṃ puṣṭo yadā varṣagaṇairapi syāt//
Ca.4.2.16
karmātmakatvādviṣamāṃśabhedācchukrāsṛjorvṛddhimupaiti kukṣau/
eko+adhiko nyūnataro dvitīya 48evaṃ yame+apyabhyadhiko viśeṣaḥ //
Ca.4.2.17 kasmāddviretāḥ pavanendriyo
vā saṃskāravāhī naranāriṣaṇḍau/
vakrī tatherṣyābhiratiḥ kathaṃ vā saṃjāyate vātikaṣaṇḍako vā//
Ca.4.2.18 bījāt samāṃśādupataptabījāt
strīpuṃsaliṅgī bhavati dviretāḥ/
śukrāśayaṃ garbhagatasya 49hatvā karoti vāyuḥ
pavanendriyatvan//
Ca.4.2.19 śukrāśayadvāravighṭṭanena
50saṃskāravāhaṃ
kurute+anilaśca/
mandālpabījāvabalāvaharṣau klībau ca heturvikṛtidvayasya//
Ca.4.2.20 māturvyavāyapratighena vakrī
syādbījadaurbalyatayā pituśca/
īrṣyābhibhūtāvapi mandaharṣā-51vīrṣyāratereva vadanti hetum//
Ca.4.2.21 vāyvagnidoṣādvṛṣaṇau tu yasya
nāśaṃ gatau vātikaṣaṇḍakaḥ saḥ/
ityevamaṣṭau vikṛtiprakārāḥ karmātmakānāmupalakṣaṇīyaḥ//
Ca.4.2.22 garbhasya sadyo+anugatasya
kukṣau strīpuṃnapuṃsāmudarasthitānām/
kiṃ lakṣaṇaṃ? kāraṇamiṣyate kiṃ sarūpatāṃ yena ca yātyapatyam//
Ca.4.2.23 niṣṭhīvikā
gauravamaṅgasādastandrāpraharṣau hṛdaye vyathā ca/
tṛptiśca bījagrahaṇaṃ ca yonyāṃ garbhasya sadyo+anugatasya liṅgam//
Ca.4.2.24 savyāṅgaceṣṭā
52puruṣārthinī strī
strīsvapnapānāśanaśīlaceṣṭā/
53savyāttagarbhā na ca vṛttagarbhā
savyapradugdhā striyameva sūte//
Ca.4.2.25 putraṃ tvato liṅgaviparyayeṇa
vyāmiśraliṅgā prakṛtiṃ tṛtīyām/
garbhopapattau tu manaḥ striyā yaṃ jantuṃ vrajettatsadṛśaṃ prasūte//
Ca.4.2.26 garbhasya catvāri
caturvidhāni bhūtāni mātāpitṛsaṃbhavāni/
āhārajānyātmakṛtāni caiva sarvasya sarvāṇi bhavanti dehe//
Ca.4.2.27 teṣāṃ viśeṣādbalavanti yāni
bhavanti mātāpitṛkarmajāni/
tāni vyavasyet sadṛśatvahetuṃ sattvaṃ yathānūkamapi vyavasyet//
Ca.4.2.28 kasmāt prajāṃ strī vikṛtāṃ
prasūte hīnādhikāṅgīṃ vikalendriyāṃ vā/
dehāt kathaṃ dehamupaiti cānyamātmā sadā kairanubadhyate ca //
Ca.4.2.29
bījātmakarmāśayakāladoṣairmātustathā++āhāravihāradoṣaiḥ/
kurvanti doṣā vividhāni duṣṭāḥ saṃsthānavarṇendriyavaikṛtāni//
Ca.4.2.30 varṣāsu
kāṣṭhāśmaghanāmbuvegāstaroḥ saritsrotasi saṃsthitasya/
yathaiva kuryurvikṛtiṃ tathaiva garbhasya kukṣau viyatasya doṣāḥ//
Ca.4.2.31 bhūtaiścaturbhiḥ sahitaḥ
susūkṣmairmanojavo dehamupaiti dehāt/
karmātmakatvānna tu tasya dṛśyaṃ divyaṃ vinā darśanamasti rūpam//
Ca.4.2.32 sa sarvagaḥ sarvaśarīrabhṛcca
sa viśvakarmā sa ca viśvarūpaḥ/
sa cetanādhāturatīndriyaśca sa nityayuk sānuśayaḥ sa 54eva //
Ca.4.2.33 rasātmamātāpitṛsaṃbhavāni
bhūtāni vidyāddaśa ṣaṭ ca dehe/
catvāri tatrātmani saṃśritāni sthitastathā++ātmā ca caturṣu teṣu//
Ca.4.2.34 bhūtāni mātāpitṛsaṃbhavāni
rajaścaśukraṃ ca vadanti garbhe/
āpyāyyate śukramasṛk ca bhūtairyaistāni 55bhūtāni rasodbhavāni//
Ca.4.2.35 bhūtāni catvāri tu karmajāni
yānyātmalīnāni viśanti garbham/
sa bījadharmā hyaparāparāṇi dehāntarāṇyātmani yāti yāti//
Ca.4.2.36 rūpāddhi rūpaprabhavaḥ
prasiddhaḥ karmātmakānāṃ manaso manastaḥ/
bhavanti ye tvākṛtibuddhibhedā rajastamastatra ca karma hetuḥ//
Ca.4.2.37
atīndriyaistairatisūkṣmarūpairātmā kadācinna viyuktarūpaḥ/
na karmaṇā naiva manomatibhyāṃ na cāpyahaṅkāravikāradoṣaiḥ//
Ca.4.2.38 rajastamobhyāṃ hi
mano+anubaddhaṃ jñānaṃ vinā tatra hi sarvadoṣāḥ/
gatipravṛttyostu nimittamuktaṃ manaḥ sadoṣaṃ balavacca karma//
Ca.4.2.39 rogāḥ kutaḥ saṃśamanaṃ
kimeṣāṃ harṣasya śokasya ca kiṃ nimittam/
śarīrasattvaprabhavā vikārāḥ kathaṃ na śāntāḥ punarāpateyuḥ//
Ca.4.2.40 prajñāparādho
viṣamāstathā+arthā hetustṛtīyaḥ pariṇāmakālaḥ/
sarvāmayānāṃ trividhā ca śāntirjñānārthakālāḥ samayogayuktāḥ//
Ca.4.2.41 dharmyāḥ kriyā
harṣanimittamuktāstato+anyathā śokavaśaṃ nayanti/
śarīrasattvaprabhavāstu rogāstayoravṛttyā na bhavanti bhūyaḥ//
Ca.4.2.42 rūpasya sattvasya ca
santatiryā noktastadādirnahi so+asti kaścit/
tayoravṛttiḥ kriyate parābhyāṃ dhṛtismṛtibhyāṃ parayā dhiyā ca//
Ca.4.2.43 satyāśraye vā dvividhe
yathokte pūrvaṃ gadebhyaḥ pratikarma nityam/
jitendriyaṃ nānupatanti rogāstatkālayuktaṃ yadi nāsti daivam//
Ca.4.2.44 daivaṃ purā yat kṛtamucyate
tat 56tat pauruṣaṃ yattviha karma dṛṣṭam/
pravṛttiheturviṣamaḥ sa dṛṣṭo nivṛttiheturhi samaḥ sa eva//
Ca.4.2.45 haimantikaṃ doṣacayaṃ vasante
pravāhayan graiṣmakamabhrakāle/
ghanātyaye vārṣikamāśu samyak prāpnoti rogānṛtujānna 57jātu //
Ca.4.2.46 naro hitāhāravihārasevī
samīkṣyakārī viṣayeṣvasaktaḥ/
dātā samaḥ satyaparaḥ kṣamāvānāptopasevī ca bhavatyarogaḥ//
Ca.4.2.47 matirvacaḥ karma
sukhānubandhaṃ sattvaṃ vidheyaṃ viśadā ca buddhiḥ/
jñānaṃ tapastatparatā ca yoge yasyāsti taṃ 58nānupatanti rogāḥ//
Ca.4.2.48 tatra ślokaḥ/
ihāgniveśasya mahārthayuktaṃ ṣaṭtriṃśakaṃ praśnagaṇaṃ maharṣiḥ/
atulyagotre bhagavān yathāvannirṇītanām jñānavivardhanārthaṃ//
ityagniveśakṛte tantre carakapratisaṃskṛte śārīrasthāne+atulyagatrīyaṃ
śārīraṃ nāma dvitīyo+adhyāyaḥ//2//
- 'catuṣpadaṃ ṣaḍprabhavaṃ kimasya'iti pā+↩
- 'hitaistathā+arthaiḥ'iti pā+↩
- tadagnisūryaśramaroṣaśokaiḥ'iti pā+↩
- 'dṛṣṭvā+asṛgevaṃ'iti pā+↩
- 'yame+adhike+apyeṣa bhavedviśeṣaḥ'iti pā+↩
- 'gatvā'iti pā+↩
- 'saṃskāravāhaṃ hi karoti vāyuḥ'iti pā+↩
- '+vīrṣyāhvayasyaiva'iti pā+↩
- 'susukhārthinī yā'iti pā+↩
- 'savyāṅgagarbhā'iti pā+↩
- 'ekaḥ'iti pā+↩
- 'dehe rasajāni vidyāt'iti pā+↩
- 'tanmānuṣaṃ'iti pā+↩
- 'jantuḥ'iti pā+↩
- 'nānutapanti'iti pā+↩