कारिकाव्याख्यानम्–
यत् प्रथमकारिकायां शेषम् अविश3118द ज्ञानमित्युक्तम्, तत् किम् ? §3119श्रुतम् अवि
स्पष्टतर्कणम् § श्रुतमविस्पष्टतर्कणम्3120 इत्यभिधानात् । किं
यत् नामयोजनाज्जाय3121तेऽविशदं ज्ञानं तदेव श्रुतम्, उतान्यदपि ? इत्याह–
प्राङ् नामयोजनात् । नाम्नः अभिधानस्य योजनात् पूर्वमुपजायते यदस्पष्टं ज्ञानं
तच्छुतम् नामयोज3122नाजनितार्थाऽस्पष्टज्ञानसाधर्म्यादित्यभिप्रायः । चिन्ता च इत्यत्र
चशब्दो भिन्नप्रक्रम शब्दानुयोजनात् इत्यस्यानन्तर द्रष्टव्यः । तेन न केवलं
नामयोजनात् पूर्वं यदस्पष्ट ज्ञानमुपजायते तदेव श्रुतं किन्तु शब्दानुयोजनाच्च यदुप
405
जायते तदपि श्रुतम् इति संगृहीतं भवति । किं तद् ? इत्याह–संज्ञा इत्यादि ।
चिन्ता च इत्ययं च3123शब्दः पुनर्भिन्नप्रक्रमः मतिः इत्यस्यानन्तरं स्मृतिसमुच्चयार्थो
द्रष्टव्यः । तेन स्मृत्याद्यविश3124दं ज्ञानं श्रुतमित्युक्तं भवति । इन्द्रियप्र3125भवं मतिज्ञानं तु
देशतो वैशद्यसंभवात् सांव्यवहारिकं प्रत्यक्षमित्युक्तम् । तस्य श्रुतस्य कि कारणम् ?
इत्याह –ज्ञानमाद्यं कारणम् । किन्नाम ? इत्याह–मतिः इति । नचागमविरोधः,
मतिपूर्वं श्रुतम् तत्त्वार्थसू॰ १ । २० इत्यभिधानात् । पूर्वपूर्वप्रमाणत्वे फलं
स्यादुत्तरोत्तरम् लघी॰ का॰ ७ इत्यनेन अधिकां कारिकां कृत्वा व्याचष्टे–
अविसंवाद इत्यादिना । न विद्यते विसंवादो यस्याः सा चासौ स्मृतिश्च तस्याः ।
कथम्भूतायाः ? फलस्य फलभूतायाः हेतुत्वात् प्रमाणं धारणा संस्कारः ।