ekonaviṃśatitamo+adhyāyaḥ/
Su.6.19.1 athāto nayanābhighātapratiṣedhaṃ vyākhyāsyāmaḥ//
Su.6.19.2 yathovāca bhagavān dhanvantariḥ//
Su.6.19.3 abhyāhate tu nayane bahudhā narāṇāṃ
saṃrambharāgatumulāsu rujāsu dhīmān/
nasyāsyalepapariṣecanatarpaṇādyamuktaṃ punaḥ kṣatajapittajaśūlapathyam//
Su.6.19.4 dṛṣṭiprasādajananaṃ vidhimāśu kuryāt
snigdhairhimaiśca madhuraiśca tathā prayogai/
svedāgnidhūmabhayaśokarujābhighātairabhyāhatāmapi tathaiva bhiṣak
cikitset//
Su.6.19.5 sadyohate nayana eṣa vidhistadūrdhvaṃ syanderito
bhavati doṣamavekṣya kāryaḥ/
abhyāhataṃ nayanamīṣadathāsyabāṣpasaṃsveditaṃ bhavati tannirujaṃ
kṣaṇena//
Su.6.19.6 sādhyaṃ kṣataṃ paṭalamekamubhe tu kṛcchre trīṇi
kṣatāni paṭalāni vivarjayattu/
syāt piccitaṃ ca nayanaṃ hyati cāvasannaṃ srastaṃ cyutaṃ ca hatadṛk ca
bhavettu yāpyam//
Su.6.19.7 vistīrṇadṛṣṭitanurāgamasatpradarśi sādhyaṃ
yathāsthitamanāviladarśanaṃ ca/
prāṇoparodhavamanakṣutakaṇṭharodhairunnamyamāśu nayanaṃ yadatipraviṣṭam//
Su.6.19.8 netre vilambini vidhirvihitaḥ
purastāducchiṅghanaṃ śirasi vāryavasecanaṃ ca/
ṣaṭsaptatirnayanajā ya ime pradiṣṭā rogā bhavantyamahatāṃ mahatāṃ ca
tebhyaḥ//
Su.6.19.9
stanyaprakopakaphamārutapittaraktairbalākṣivartmabhava eva
kukūṇako+anyaḥ/
mṛdnāti netramatikaṇḍumathākṣikūṭaṃ nāsālalāṭamapi tena śiśuḥ sa nityam//
Su.6.19.10 sūryaprabhāṃ na sahate sravati prabaddhaṃ
tasyāharedrudhiramāśu vinirlikhecca/
kṣaudrāyutaiśca kaṭubhiḥ pratisārayettu mātuḥ śiśorabhihitaṃ ca vidhiṃ
vidadhyāt//
Su.6.19.11 taṃ vāmayettu madhusaindhavasaṃprayuktaiḥ pītaṃ
payaḥ khalu phalaiḥ kharamañjarīṇām//
Su.6.19.12 syātpippalīlavaṇamākṣikasaṃyutairvā nainaṃ
vamantamapi vāmayituṃ yateta/
dattvā vacāmaśanadugdhabhuje prayojyamūrdhvaṃ tataḥ phalayutaṃ vamanaṃ
vidhijñaiḥ//
Su.6.19.13 jambvāmradhātryaṇudalaiḥ paridhāvanārthaṃ
kāryaṃ kaṣāyamavasecanameva cāpi/
āścyotane ca hitamatra ghṛtaṃ guḍūcīsiddhaṃ tathā++āhurapi ca
triphalāvipakvam//
Su.6.19.14 nepālajāmaricaśaṅkharasāñjanāni
sindhuprasūtaguḍamākṣikasaṃyutāni/
syādañjanaṃ madhurasāmadhukāmrakairvā kṛṣṇāyasaṃ ghṛtapayo madhu vā+api
dagdham//
Su.6.19.15 vyoṣaṃ palāṇḍu madhukaṃ lavaṇottamaṃ ca lākṣāṃ
ca gairikayutāṃ guṭikāñjanaṃ vā/
nimbacchadaṃ madhukadārvi satāmralodhramicchanti cātra
bhiṣajo+añjanamaṃśatulyam//
Su.6.19.16 srotojaśaṅkhadadhisaindhavamardhapakṣaṃ śukraṃ
śiśornudati bhāvitamañjanena/
syande kaphādabhihitaṃ kramamācarecca bālasya rogakuśalo+akṣigadaṃ
jighāṃsuḥ//
Su.6.19.17 samudra iva gambhīraṃ naiva śakyaṃ
cikitsitam/
vaktuṃ niravaśeṣeṇa ślokānāmayutairapi//
Su.6.19.18 sahasrairapi vā
proktamarthamalpamatirnaraḥ/
tarkagranthārtharahito naiva gṛhṇātyapaṇḍitaḥ//
Su.6.19.19 tadidaṃ bahugūḍhārthaṃ cikitsābījamīritam/
kuśalenābhipannaṃ tadbahudhā+abhiprarohati//
Su.6.19.20 tasmānmatimatā nityaṃ
nānāśāstrārthadarśinā/
sarvamūhyamagādhārthaṃ śāstramāgamabuddhinā//
iti suśrutasaṃhitāyāmuttaratantrāntargate śālākyatantre
nayanābhighātacikitsitaṃ nāmaikonaviṃśo+adhyāyaḥ //19//