तथा च सामान्यमिति न वस्तु634 ।
यथोक्तविपरीतं यत् तत् स्वलक्षणमिष्यते ।
यथोक्तात्सामान्याद्विपरीतं यत्तत्स्वलक्षणमुच्यते । इदञ्च वैपरीत्यं । अन
भिधेयत्वं । तत्वान्यत्वाभ्यां वाच्यत्वं । असदर्थप्रत्ययाविशिष्टप्रतिभासविषयत्वं (।)
असाधारणत्वं । संकेतस्मरणानपेक्षप्रतिपत्तिकत्वं । अन्यरूपविविक्तस्वरूपप्रतिभास
वत्त्वं (।) अर्थक्रियाक्षमत्वञ्च । एतद्युक्तं स्वलक्षणमिष्यते । एतद्विपर्ययस्यावस्तुत्व
साधनस्य सामान्यलक्षणत्वात् ।
यच्चा
तत्कार्यव्यवच्छेदलक्षणमुक्तं (।)
सामान्यं त्रिविधं, तच्च भावाभावोभयाश्रयात् ॥ ५१ ॥
सामान्यं तच्च त्रिविधं बोद्धव्यं भावाभावोभयाश्रयात् । किञ्चिद् भावोपादानं
सामान्यं यथा रूपादीन् भावानाश्रित्य कृ635तकत्वादिशब्दवाच्यं लिङ्गं । अभावो
पादानं यथोपलब्धिलक्षणप्राप्तस्यासतोऽनुपलब्धिरनुत्पत्तिमत्त्वादि च । तद्ध्यभावा
श्रयं सामान्यं लिङ्गं । उभयाश्रयमनुपलब्धिमात्रं636ज्ञेयत्वादि च भावाभावसाधरण
त्वात् । (५१)