atha trayodaśo 'dhyāyaḥ |
AS.Utt.13.1 athātaḥ sandhisitāsitarogavijñānīyaṃ nāmā dhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Utt.13.2 vāyuḥ kruddhaḥ sirāḥ prāpya jalābhaṃ jalavāhinīḥ |
aśru srāvayate vartmaśuklasandheḥ kanīnakāt |
tena netramarugrāgaśophaṃ syāt sa jalāsravaḥ ||
AS.Utt.13.3 kaphāt kaphāsrave śvetaṃ picchilaṃ bahalaṃ sravet ||
AS.Utt.13.4 kaphena śophastīkṣṇāgraḥ kṣārabudbudakopamaḥ |
pṛthumūlaścalaḥ snigdhaḥ savarṇo mṛdupicchilaḥ |
mahānapākaḥ kaṇḍūmānupanāhaḥ sa nīrujaḥ ||
AS.Utt.13.5 raktādraktāsrave tāmraṃ bahūṣṇaṃ cāśru saṃsravet ||
AS.Utt.13.6 vartmasandhyāśrayā śukle piṭakā dāhaśūlinī |
tāmrā mudgopamā bhinnā raktaṃ sravati parvaṇī ||
AS.Utt.13.7 pūyāsrāve malāḥ sāsrā vartmasandheḥ kanīnakāt |
srāvayanti muhuḥ pūyaṃ sāsṛk tvaṅmāṃsapākataḥ ||
AS.Utt.13.8 pūyālaso vraṇaḥ sūkṣmaḥ śophasaṃrambhapūrvakaḥ |
kanīnasandhāvādhmāyī pūyāsrāvī savedanaḥ ||
AS.Utt.13.9 kanīnasyāntaralajī śopho ruktodadāhavān ||
AS.Utt.13.10 apāṅge vā kanīne vā kaṇḍūṣāpakṣmapoṭavān |
pūyāsrāvī kṛmigranthiḥ granthiḥ kṛmiyuto 'rtimān ||
AS.Utt.13.11 upanāhakṛmigranthipūyālasakaparvaṇīḥ |
śastreṇa sādhayet pañca sālajīnāsravāṃstyajet ||
AS.Utt.13.12 pittaṃ kuryāt site bindūnasitaśyāvapītakān |
malāktādarśatulyaṃ vā sarvaṃ śuklamadāharuk |
rogo 'yaṃ śuktikāsaṃjñaḥ saśakṛdbhedatṛḍjvaraḥ ||
AS.Utt.13.13 kaphācchukle samaṃ śvetaṃ ciravṛdhyadhimāṃsakam ||
AS.Utt.13.14 śuklārmaśophastvarujaḥ savarṇo bahalo mṛduḥ |
guruḥ snigdhombubindvābho balāsagrathitaḥ smṛtaḥ ||
AS.Utt.13.15 bindubhiḥ piṣṭadhavalairutsannaiḥ piṣṭakaṃ vadet ||
AS.Utt.13.16 raktarājītataṃ śuklamūṣyate yat savedanam |
saśophāśrūpadehaṃ ca sirotpātaḥ sa śoṇitāt ||
AS.Utt.13.17 upekṣitaḥ sirotpāto rājīstā eva vardhayan |
kuryāt sāsraṃ sirāharṣaṃ tenākṣyudvīkṣaṇākṣamam ||
AS.Utt.13.18 sirājālaṃ sirājālaṃ bṛhadraktaṃ ghanonnatam ||
AS.Utt.13.19 śoṇitārma samaṃ ślakṣṇaṃ padmābhamādhimāṃsakam ||
AS.Utt.13.20 nīrukślakṣṇorjuno binduḥ śaśalohitalohitaḥ ||
AS.Utt.13.21 mṛdvāśuvṛdhyaruṅmāṃsaṃ prastāri śyāvalohitam ||
AS.Utt.13.22 prastāryarma malaiḥ sāsraiḥ snāvarma snāvasannibham ||
AS.Utt.13.23 śuṣkāsṛkpiṇḍavacchyāvaṃ yanmāṃsaṃ bahalaṃ pṛthu ||
AS.Utt.13.24 adhimāṃsārma tat dāhagharṣavatyaḥ sirāvṛtāḥ |
kṛṣṇāsannāḥ sirāsaṃjñāḥ piṭakāḥ sarṣapopamāḥ ||
AS.Utt.13.25 śuktiharṣasirotpātapiṣṭakagrathitārjunam |
sādhayedauṣadhaiḥ ṣaṭkaṃ śeṣaṃ śastreṇa saptakam ||
AS.Utt.13.26 navotthaṃ tadapi dravyairarmoktaṃ yattu pañcadhā |
tacchedyamasitaprāptaṃ māṃsasnāvasirāvṛtam |
carmoddālavaducchrāyi dṛṣṭiprāptaṃ tu varjayet ||
AS.Utt.13.27 pittaṃ kṛṣṇe 'thavā dṛṣṭau śuklaṃ todāśrurāgavat |
chitvā tvacaṃ janayati tena syātkṛṣṇamaṇḍalam ||
AS.Utt.13.28 pakvajambūnibhaṃ kiñcinnimnaṃ ca kṣataśukrakam |
tat kṛcchrasādhyaṃ yāpyaṃ tu dvitīyapaṭalavyadhāt ||
AS.Utt.13.29 tatra todādibāhulyaṃ sūcīviddhābhakṛṣṇatā |
tṛtīyapaṭalacchedādasādhyaṃ nicitaṃ vraṇaiḥ ||
AS.Utt.13.30 śaṅkhaśuklaṃ kaphātsādhyaṃ nātiruk śuddhaśukrakam ||
AS.Utt.13.31 ātāmrapicchilāsrasrudātāsrapiṭakātiruk |
ajāviṭsadṛśocchrāyakārṣṇyā varjyāsṛjājakā ||
AS.Utt.13.32 sirāśukraṃ malaiḥ sāsraistajjuṣṭaṃ kṛṣṇamaṇḍalam |
satodadāhatāmrābhiḥ sirābhiravatanyate ||
animittoṣṇaśītācchaghanāsrasrucca tattyajet ||
AS.Utt.13.33 doṣaiḥ sāsraiḥ sadṛkkṛṣṇaṃ nīyate śuklarūpatām |
dhavalāsropaliptābhaṃ niṣpāvārdhadalākṛti ||
AS.Utt.13.34 atitīvrarujārāgadāhaśvayathupīḍitam |
pākātyayena tacchukraṃ varjayettīvravedanam ||
AS.Utt.13.35 yasya vā liṅganāśo 'ntaḥśyāvaṃ yadvā salohitam |
atyutsedhāvagāḍhaṃ vā sāsranāḍīvraṇāvṛtam ||
AS.Utt.13.36 purāṇaṃ viṣamaṃ madhye vicchinnaṃ yacca śukrakam |
pañcetyuktā gadāḥ kṛṣṇe sādhyāsādhyavibhāgataḥ ||