caturtho+adhyāyaḥ/
Ca.3.4.1 athātastrividharogaviśeṣavijñānīyaṃ vimānaṃ vyākhyāmaḥ//
Ca.3.4.2 iti ha smāha bhagavānātreyaḥ//
Ca.3.4.3 trividhaṃ khalu rogaviśeṣavijñānaṃ bhavati; tadyathā---āptopadeśaḥ, pratyakṣam, anumānaṃ ceti//
Ca.3.4.4 tatrāptopadeśo nāmāptavacanam/
āptā hyavitarkasmṛtivibhāgavido niṣprītyupatāpadarśinaśca/
teṣāmevaṃguṇayogādyadvacanaṃ tat pramāṇam/
apramāṇaṃ punar-*mattonmattamūrkharaktaduṣṭavacanamiti; pratyakṣaṃ tu khalu tadyat svayamindriyair-*manasā copalabhyate/
anumānaṃ khalu tarko yuktyapekṣaḥ//
Ca.3.4.5 trividhena khalvanena jñānasamudāyena pūrvaṃ parīkṣya rogaṃ sarvathā *sarvamathottarakālamadhyavasānamadoṣaṃ bhavati, na hi jñānāvayavena kṛtsne jñeye jñānamutpadyate/
trividhe tvasmin jñānasamudaye pūrvamāptopadeśājjñānaṃ, tataḥ pratyakṣānumānābhyāṃ parīkṣopapadyate/
kiṃ hyanupadiṣṭaṃ pūrvaṃ yattat pratyakṣānumānābhyāṃ parīkṣamāṇo vidyāt/tasmāddvividhā parīkṣā jñānavatāṃ pratyakṣam, anumānaṃ ca; trividhā vā sahopadeśena//
Ca.3.4.6 tatredamupadiśanti buddhimantaḥ---rogamekaikamevaṃprakopaṇamevaṃyonimevamutthānamevamātmānamevamadhiṣṭhānamevaṃvedanamevaṃsaṃsthānamevaṃśabdasparśarūparasagandhamevamupadravamevaṃvṛddhisthānakṣayasamanvitamevamudarkamevaṃnāmānamevaṃyogaṃ vidyāt; tasminniyaṃ pratīkārārthā pravṛttirathavā nivṛttirityupadeśājjñāyate//
Ca.3.4.7 pratyakṣatastu khalu rogatattvaṃ bubhutsuḥ sarvairindriyaiḥ sarvānindriyārthānāturaśarīragatān parīkṣeta, anyatra rasajñānāt; tadyathā---antrakūjanaṃ, sandhisphuṭanamaṅgulīparvaṇāṃ ca, svaraviśeṣāṃśca, ye cānye+api keciccharīropagatāḥ śabdāḥ syu(s)tāñchrotreṇa parīkṣeta; *varṇasaṃsthānapramāṇacchāyāḥ, śarīraprakṛtivikārau, cakṣurvaiṣayikāṇi yāni cānyānyanuktāni tāni cakṣuṣā parīkṣeta; rasaṃ tu khalvāturaśarīragatamindriyavaiṣayikamapyanumānādavagacchet, na hyasya pratyakṣeṇa grahaṇamupapadyate, tasmādāturaparipraśnenaivāturamukharasaṃ vidyāt, yūkāpasarpaṇena tvasya śarīravairasyaṃ, makṣikopasarpaṇena śarīramādhuryaṃ, lohitapittasaṃdehe tu kiṃ dhārilohitaṃ lohitapittaṃ veti śvakākabhakṣaṇāddhārilohitamabhakṣaṇāllohitapittamityanumātavyam, evamanyānapyāturaśarīragatān rasānanumimīta; gandhāṃstu khalu sarvaśarīragatānāturasya prakṛtivaikārikān ghrāṇena parīkṣeta; sparśaṃ ca pāṇinā prakṛtivikṛtiyuktam/
iti pratyakṣato+*anumānādupadeśataśca parīkṣaṇamuktam//
Ca.3.4.8 ime tu *khalvanye+apyevameva bhūyo+anumānajñeyā bhavanti bhāvāḥ/
tadyathā---agniṃ jaraṇaśaktyā parīkṣeta, balaṃ vyāyāmaśaktyā, śrotrādīni śabdādyarthagrahaṇena, mano+arthāvyabhicaraṇena, vijñānaṃ vyavasāyena, rajaḥ saṅgena, mohamavijñānena, krodhamabhidroheṇa, śokaṃ dainyena, harṣamāmodena, prītiṃ toṣeṇa, bhayaṃ viṣādena, dharmaviṣādena, *vīryamutthānena, avasthānamavibhrameṇa, śraddhāmabhiprāyeṇa, medhāṃ grahaṇena, saṃjñāṃ nāmagrahaṇena, smṛtiṃ smaraṇena, hriyamapatrapaṇena, śīlamanuśīlanena, dveṣaṃ pratiṣedhena, *upadhimanubandhena, dhṛtimalaulyena, vaśyatāṃ vidheyatayā, vayobhaktisātmyavyādhisamutthānāni kāladeśopaśayavedanāviśeṣeṇa, gūḍhaliṅgaṃ vyādhimupaśayānupaśayābhyāṃ, doṣapramāṇaviśeṣamapacāraviśeṣeṇa, āyuṣaḥ kṣayamariṣṭaiḥ, upasthitaśreyastvaṃ kalyāṇābhiniveśena, amalaṃ sattvamavikāreṇa, grahaṇyāstu mṛdudāruṇatvaṃ svapnadarśanamabhiprāyaṃ *dviṣṭeṣṭasukhaduḥkhāni cāturaparipraśnenaiva vidyāditi//
Ca.3.4.9 bhavanti cātra---
Ca.3.4.13 tatra ślokau---