atha ekaviṃśo 'dhyāyaḥ |
AS.Utt.21.1 athātaḥ karṇarogavijñānīyaṃ nāmādhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Utt.21.2 pratiśyāyajalakrīḍākarṇakaṇḍūyanairmarut |
mithyāyogena śabdasya kupitonyaiśca kopanaiḥ ||
AS.Utt.21.3 prāpya śrotrasirāḥ kuryācchūlaṃ srotasi vegavat |
ardhāvabhedakaṃ stambhaṃ śiśirānabhinandanam ||
AS.Utt.21.4 cirācca pākaḥ pakvaṃ tu lasīkāmalpaśaḥ sravet |
śrotraṃ śūnyamakasmācca syāt sañcāravicāravat ||
AS.Utt.21.5 śūlaṃ pittāt sadāhoṣā śītecchāśvathathujvaram |
āśupākaṃ prapakvaṃ ca sapītalasikāsruti |
sā lasīkāspṛśodyadyattatpākamupaiti ca ||
AS.Utt.21.6 kaphācchirohanugrīvāgauravaṃ mandatā rujaḥ |
kaṇḍūḥśvayathuruṣṇecchā pākācchvetaghanasrutiḥ ||
AS.Utt.21.7 karoti śravaṇe śūlamabhighātādidūṣitam |
raktaṃ pittasamānārti kiñcidvādhikalakṣaṇam ||
AS.Utt.21.8 śūlaṃ samuditairdoṣaiḥ saśophajvaratīvraruk |
paryāyāduṣṇaśītecchaṃ jāyate śrutijāḍyavat |
pakvaṃ sitāsitāraktaghanapūyapravāhi ca ||
AS.Utt.21.9 śabdavāhisirāsaṃsthe śṛṇoti pavane muhuḥ |
nādānakasmādvividhān karṇanādaṃ vadanti tam ||
AS.Utt.21.10 śleṣmaṇānugato vāyurnādo vā samupekṣitaḥ |
uccaiḥ kṛcchrācchrutiṃ kuryāt badhiratvaṃ krameṇa ca ||
AS.Utt.21.11 votana śoṣitaḥ śleṣmā sroto limpettato bhavet |
rug gauravaṃ pidhānaṃ ca sa pratīnāhasaṃjñitaḥ ||
AS.Utt.21.12 kaṇḍūśophau kaphācchrutre sthirau tatsaṃjñayā smṛtau ||
AS.Utt.21.13 kapho vidagdhaḥ pittena sarujaṃ nīrujaṃ tathā |
ghanapūtibahukledaṃ kurute pūtikarṇakam ||
AS.Utt.21.14 vātādidūṣitaṃ śrotraṃ māṃsāsṛkledajā rujam |
khādanto jantavaḥ kuryustīvrāṃ sa kṛmikarṇakaḥ ||
AS.Utt.21.15 śrotrakaṇḍūyanājjāte kṣate syāt pūrvalakṣaṇaḥ |
vidradhiḥ pūrvavaccānyaḥ śophorśorbudamīritam ||
AS.Utt.21.16 teṣu rukpūtikarṇatvaṃ badhiratvaṃ krameṇa ca ||
AS.Utt.21.17 garbhe 'nilāt saṅkucitā śaṣkulī kūcikarṇakaḥ ||
AS.Utt.21.18 eko nīruganeko vā garbhe māṃsāṅkuraḥ sthiraḥ |
pippalīpippalīmānaḥ sannipātādvidārikā ||
AS.Utt.21.19 sarvaṇaḥ sarujaḥ stabdhaḥ śvayaghuḥ sa upekṣitaḥ ||
AS.Utt.21.20 kaṭutailanibhaṃ pakvaḥ sravet kṛcchreṇa rohati |
saṅkocayati rūḍhā ca sā dhruvaṃ karṇaśaṣkulīm ||
AS.Utt.21.21 sirāsthaḥ kurute vāyuḥ pālīśoṣaṃ tadāhvayam ||
AS.Utt.21.22 kṛśā dṛḍhā ca tantrīvat pālī vātena tantrikā ||
AS.Utt.21.23 sukumāre cirotsargāt sahasaiva pravardhite |
karṇe śophaḥ sarukpālyāmaruṇaḥ paripoṭavān ||
AS.Utt.21.24 paripoṭaścapavanāt utpātaḥ pittaśoṇitāt ||
AS.Utt.21.25 gurvābharaṇabhārādyaiḥ śyāvo rugdāhapākavān |
śvayathuḥ sphoṭapiṭakārāgoṣākledasaṃyutaḥ ||
AS.Utt.21.26 pālyāṃ śophonilakaphāt sarvato nirvyathaḥ sthiraḥ |
stabdhaḥ savarṇaḥ kaṇḍūmānunmantho galliraśca saḥ ||
AS.Utt.21.27 durviddhe vardhite karṇe sakaṇḍūdāhapākaruk |
śvayathuḥ sannipātotthaḥ sa nāmrā duḥkhavardhanaḥ ||
AS.Utt.21.28 kaphāsṛkkṛmijāḥ sūkṣmāḥ sakaṇḍūkledavedanāḥ |
lihyākhyāḥ piṭakāstā hi lihyuḥ pālīmupekṣitāḥ ||
AS.Utt.21.29 pippalī sarvajaṃ śūlaṃ vidārī kūcikarṇakaḥ |
eṣāmasādhyā yāpyaikā tantrikānyāṃstu sādhayet ||
AS.Utt.21.30 pañcaviṃśatirityuktāḥ karṇarogā vibhāgataḥ ||