atha catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ |
AS.Utt.44.1 athāto lūtāpratiṣedhaṃ nāmādhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Utt.44.2 viśvāmitrāya ruṣṭasya vasiṣṭhasya lalāṭajāḥ |
svedaleśāḥ smṛtā lūtā lūne ye patitāstṛṇe ||
AS.Utt.44.3 khāṇḍave dahyamānānāmasurāṇāṃ śarīrataḥ |
ye sphuliṅgā viniśceruste lūtā iti kecana ||
AS.Utt.44.4 anye vadanti bhuktasya duṣṭasyānnasya mūrcchanāt |
sambhavanti viṣasphoṭā ye lūtāḥ kīṭalakṣaṇam |
yathāsvaṃ dhārayantaste lūtāḥ kīṭāśca saṃjñitāḥ ||
AS.Utt.44.5 tatra ghoratamā lūtā bhidyante tā api tridhā |
takṣṇimadhyāvaratvena ghnanti vāśvacikitsitāḥ |
saptāhena daśāhena pakṣeṇa ca paraṃ kramāt ||
AS.Utt.44.6 kapilāgnimukhī pītā padmā mūtrā sitāsitā |
āgneyyaḥ svedajāḥ sapta lūtāḥ pittavikāradāḥ ||
AS.Utt.44.7 pāṇḍurā raktapadikā bhṛṅgā piṅgā trimaṇḍalā |
pūtirvīrāṇḍajāḥsapta saumyāḥ śleṣmavikāradāḥ ||
AS.Utt.44.8 kumudālaviṣā raktā ścitrā santā nimecakā |
kasanā codbhidāḥ sapta vāyavyā vāyurogadāḥ ||
AS.Utt.44.9 kākāṇḍyeṇapadī lājā vaidehī jālinī tathā |
mālāguṇā suvarṇā ca miśrāḥ saptopapādikāḥ ||
AS.Utt.44.10 vyāpnuvantyāśu gātrāṇi jvalatpāvakasannibhāḥ |
sannipātakṛto 'sādhyāḥ sādhyāḥ kṛcchreṇacetarāḥ ||
AS.Utt.44.11 tā daśanti site pakṣe 'site sandhau sadaiva ca ||
AS.Utt.44.12 daṃśaḥ sāmānyatastāsāṃ dadrumaṇḍalasannibhaḥ |
sito 'sito 'ruṇaḥpītaḥśyāvo vā mṛdurunnataḥ ||
AS.Utt.44.13 madhye kṛṣṇo 'thavā śyāvaḥ paryante jālakāvṛtaḥ |
visarpavāñchophayutastapyate bahuvedanaḥ ||
AS.Utt.44.14 jvarāśupākavikledakothāvadaraṇānvitaḥ |
kledena yatspṛśatyaṅgaṃ tatrāpi kurute vraṇam ||
AS.Utt.44.15 śvāsadaṃṣṭrāśakṛnmūtraśukralālānakhārtavaiḥ |
aṣṭābhirudvamantyetā viṣaṃ vaktrādviśeṣataḥ ||
AS.Utt.44.16 śvāsena daṃśaḥ sahasā śūyate jvaradāhavān |
daṃṣṭrākṛtastūgrataro vivarṇaḥ kaṭhitaḥ sthiraḥ ||
AS.Utt.44.17 gambhīraśophavastodavedanādāhasaṃyutaḥ |
durgandhī śakṛtā dāhakaṇḍūcimicimānvitaḥ ||
AS.Utt.44.18 pacyate cāśu pakvaśca pāṇḍuḥ pīluphalopamaḥ |
mūtreṇa raktaparyanto madhye kṛṣṇo viśīryate ||
AS.Utt.44.19 āvartasadṛśaḥ śūnaḥ pūtiḥ sarpati dahyate |
śukreṇa granthisaṃsthānaḥ kaṭhinastīvravedanaḥ ||
AS.Utt.44.20 alpamūlolparukvoṭho lālayā kaṇḍuro mṛduḥ |
nakhena coṣapiṭakākaṇḍūdhūmāyanānvitaḥ |
kiṃśukodaravarṇastu rajasā cañcumālavān ||
AS.Utt.44.21 lūtā nābherdaśantyūrdhvamūrdhvaṃ cādhaśca kīṭakāḥ |
taddūṣitaṃ ca vastrādi dehe pṛktaṃ vikārakṛt ||
AS.Utt.44.22 dinārdhaṃ lakṣyate naiva daṃśo lūtāviṣodbhavaḥ ||
AS.Utt.44.23 sūcīvyadhavadābhāti tatosau prathame 'hani |
avyaktavarṇaḥ pracalaḥ kiñcit kaṇḍūrujānvitaḥ ||
AS.Utt.44.24 dvitīye 'tyunnatonteṣu piṭakairiva cācitaḥ |
vyaktavarṇo nato madhye kaṇḍūmān granthisannibhaḥ ||
AS.Utt.44.25 tṛtīye sajvaro romaharṣakṛdraktamaṇḍalaḥ |
śarāvarūpastodāḍhyo romakūpeṣu sāsravaḥ ||
AS.Utt.44.26 mahāṃścaturthe śvayathustāpaśvāsabhramapradaḥ ||
AS.Utt.44.27 vikārān kurute tāṃstān pañcame viṣakopajān |
ṣaṣṭhe vyāpnoti marmāṇi saptame hanti jīvita ||
AS.Utt.44.28 viṣamityatitīkṣṇānāmitare vibhajedataḥ ||
AS.Utt.44.29 viṣaṃ śāmyati sarvāsāmekaviṃśatirātrataḥ ||
AS.Utt.44.30 daṃśaḥ pittātmako dāhatṛṭsphoṭajvaradāhavān |
saśophaḥ kaṭhinaḥ pāṇḍuḥ kaṇḍūmān ślaiṣmikolparuk |
vātikaḥ paruṣaḥ śyāvaḥ parvabhedādirukkaraḥ ||
AS.Utt.44.31 sarpajñānoditairliṅgairddoṣodrekaṃ ca lakṣayet ||
AS.Utt.44.32 tridoṣāḥ prāyaśaḥ sarvā lūtāḥ pittakaphādhikāḥ ||
AS.Utt.44.33 prāṇāntikīṣu hṛnmohaśvāsahidhmāśirograhāḥ |
śvetāsitāḥ pītaraktāḥ piṭakāḥ śvayathūdbhavaḥ ||
AS.Utt.44.34 veputhurvamathurdāhastṛḍāndhyaṃ vakranāsatā |
śyāvoṣṭhavaktradantatvaṃ pṛṣṭhagrīvāvabhañjanam |
pakvajambūsavarṇaṃ ca daṃśāt sravati śoṇitam ||
AS.Utt.44.35 athāśu lūtādaṣṭasya śastreṇādaṃśamuddharet |
dahet jāṃbavoṣṭhādyairna tu pittottaraṃ dahet ||
AS.Utt.44.36 karkaśaṃ bhinnaromāṇaṃ marmasandhyādisāṃśritam |
prasṛtaṃ sarvato daṃśaṃ na chindīta dahet vā ||
AS.Utt.44.37 lepayeddagdhamagadairmadhusaindhavasaṃyutaiḥ |
suśītaiḥ secayeccānu kaṣāyaiḥ kṣīrivṛkṣajaiḥ ||
AS.Utt.44.38 sarvatopaharedraktaṃ śṛṅgādyaiḥ sirayāpi vā |
srute rakte parīṣeko ghṛtakṣīrādibhirhitaḥ ||
AS.Utt.44.39 prapauṇḍarīkaddrīberasārivośīrajīvakāḥ |
lodhracandanajīvantīmañjiṣṭhāsarjavañjulāḥ ||
AS.Utt.44.40 mṛṇālabisaśaivālakumudotpalagairikāḥ |
nyagrodhodumbarāśvatthaniculaplakṣavetasāḥ ||
AS.Utt.44.41 samaṅgāpāṭalīgundrākākolīśataparvikāḥ |
śirīṣadhātakīmūrvāvidārīpadmakiṃśukāḥ ||
AS.Utt.44.42 śṛṅgāṭakaṃ kośavatīvāyasīsomarājayaḥ |
madhukāṃśumatīmūrvā yathālābhaṃ samāhṛtāḥ |
śastaḥ paryuṣito lepaḥ saghṛtaḥ paittike varṇe ||
AS.Utt.44.43 śyāmādvayaniśāmustānakharāsnāmahāsahāḥ |
vāsāpattaṅgasuvahānākulīgirikarṇikāḥ ||
AS.Utt.44.44 sarpagandhāyavaphalānirguṇḍyaśmantakasthirāḥ |
śukākhyā mahiṣakrāntā kuṣṭhendrayavakuṅkumam ||
AS.Utt.44.45 karavīrāgarunataṃ sugandhā sinduvārakam |
āsphoṭagundrā ca hitā pralepaḥ ślaiṣmike viṣe ||
AS.Utt.44.46 bimbīvidulabandhūkakovidārapalāśakāḥ |
suvahāriṣṭakabrāhmīguḍūcīviśvasairyakāḥ ||
AS.Utt.44.47 siddhārthakā devadāru viḍaṅgānīndravāruṇī |
śatāvarīlāṅgalikīrājavṛkṣapunarnavāḥ ||
AS.Utt.44.48 jīvantī vāyasī bhārṅgī katakendrayavārjunāḥ |
misivyāghrapadīsiṃhapucchīmaṇḍalaparṇikāḥ ||
AS.Utt.44.49 śvadaṃṣṭrā kolabṛhatī revatī śvetapuṣpikā |
prapunnāṭaḥ kuravakaḥ pralepo vātike viṣe ||
AS.Utt.44.50 sarvatraiva ca śasyante bodhiśleṣmātakākṣakāḥ ||
AS.Utt.44.51 udīrṇadoṣān balino viṣe mahati vābhayen |
kākaṇḍakīkośavatī lodhrendrayavasaindhavaiḥ ||
AS.Utt.44.52 paṭolapatramaricakaraghāṭapriyaṅgubhiḥ |
kṛṣṇāśukanasānīpanimbasaptāhvayaṣṭibhiḥ ||
AS.Utt.44.53 virecayecca triphalātrivṛttrikaṭusaindhavaiḥ |
sadantīpūgamṛdvīkā viḍaṅgairathavā pacet |
ebhiḥ palārdhikaiḥ prasthaṃ samabrāhmīrasaṃ ghṛtāt ||
AS.Utt.44.54 pañcamūlaśṛtaṃ kṣīraṃ toyaṃ vā śodhanauṣadhaiḥ |
yathāsvaṃ kalkitairyuktaṃ pṛthagdadyādvirecanam ||
AS.Utt.44.55 pippalīpippalīmūlaśuṇṭhīndrayavasaindhavaiḥ |
pāṭhājamodāyaṣṭyāhvamustāsarṣapadārubhiḥ ||
AS.Utt.44.56 laghunā pañcamūlena saralena ca sādhitā |
peyā saṃsarjane yojyā saghṛtā viṣanāśinī ||
AS.Utt.44.57 ādhmānahidhmāśvāseṣu pṛṣṭhagrīvāvabhañjane |
saṅkocastambhakampeṣu śūleṣvardhāvabhedake ||
AS.Utt.44.58 vātarogeṣu cānyeṣu parvabhedārditādiṣu |
eraṇḍavilvasaralacirivilvārkapāṭalīḥ ||
AS.Utt.44.59 śigrupāṭhā kuśavṛṣaṃ vidulaṃ ca jale pacet |
kanīyaḥ paścamūlaṃ ca tasmin maṇḍaṃ pacet ghṛtāt ||
AS.Utt.44.60 dviguṇe tulyagokṣīre piṣṭairyaṣṭīniśānataiḥ |
surāhvavellasaralaśatāhvālodhragairikaiḥ ||
AS.Utt.44.61 payasyākuṣṭhāgāṅgeyīkṛṣṇāmadanasaindhavaiḥ |
bastau pratyāgateśnīyāt pañcamūlānvitaiḥ rasaiḥ ||
AS.Utt.44.62 nāvanaṃ gaurave śophe lālāsrāve hanugrahe |
girikarṇī phalasaro bandhūkaṃ kiṇihī sitā ||
AS.Utt.44.63 ṣaḍgranthālaśunavyoṣabṛhatīvellasaindhavam |
apāmārgaphalaṃ bhārṅgī nākulī sarpagandhikā ||
AS.Utt.44.64 śyāmā yavaphalā bījaṃ phaṇijjakaśirīṣayoḥ |
vārtākarasapiṣṭāni nasyaṃ viṣaharaṃ param ||
AS.Utt.44.65 viriktaśirasaścāsya sarpirmaṇḍonu nāvanam ||
AS.Utt.44.66 netroparodhaśvayathukaṇḍūnidrāsamāgame |
vacāmanohvātrikaṭutriphalālodhragairikāḥ ||
AS.Utt.44.67 śaṅkho nīlotpalaṃ tāmraṃ hema pravālakam |
jīvantī laśunaṃ kuṣṭhaṃ katakaṃ mārkavaṃ natam ||
AS.Utt.44.68 prapaiṇḍarīkaṃ madhukaṃ karañjaphalasaindhavam |
niśe phaṇijjakaṃ tutthaṃ srotoñjanarasāñjane |
meṣaśṛṅgayāśca kusumaṃ piṣṭaṃ govāriṇāñjanam ||
AS.Utt.44.69 surasaprasavavyoṣavilvamūlasurāhvayam |
haridrā chāgalīmūtraṃ lūtākīṭaghnamañjanam ||
AS.Utt.44.70 śirīṣapadmakośīrapāṭalīsinduvārakam |
kṣīriśuṅganatodīcyasārivākuṣṭhacandanam ||
AS.Utt.44.71 śelusvarasapiṣṭoyamagado nāvaneñjane |
pāne pralepe seke ca lūtāsu paramaṃ hitaḥ ||
AS.Utt.44.72 payasyā madhumṛdvīkāśvadaṃṣṭrākṣīramoraṭāḥ |
gojīvidārīyaṣṭyāhvamadhukāni ca tadguṇaḥ ||
AS.Utt.44.73 tathā śirīṣakusumaṃ candralekhodbhavaṃ phalam |
surālā kaṭabhī jātiḥ śvetā ca girikarṇikā ||
AS.Utt.44.74 tadvacca yuñjyāttagarakuṣṭhanāgabalābalāḥ ||
AS.Utt.44.75 haridrāyugalaṃ nāgadantī lodhraṃ ca śābaram |
śirīṣapuṣpaṃ tagaraṃ sahadevā śatāvarī ||
AS.Utt.44.76 punarnavā nāgabalā sarpagandhā kuṭannaṭam |
gavādanī dantaśaṭhasomavalkendurājayaḥ |
viṣeṣu sarveṣvagadaḥ sakṣaudraḥ sarvakarmakṛt ||
AS.Utt.44.77 sarpākṣī candanaṃ vakraṃ mṛgākṣī gandhanākulī |
elā mahāsugandhā ca bastamūtreṇa kalkitaḥ |
lepe pāne ca lūtāsu nānena sadṛśogadaḥ ||
AS.Utt.44.78 kaṭabhīmūlatagarasamaṅgodavadārubhiḥ |
bṛhatīdvayagāṅgeyīrocanācandanairghṛtam ||
AS.Utt.44.79 siddhaṃ caturguṇakṣīraṃ pānābhyañjanayorhitam |
lūtākaṇabhakīṭānāṃ viṣe paramadāruṇe ||
AS.Utt.44.80 nivṛtte dāhaśophādau karṇikāṃ pātayedvraṇāt ||
AS.Utt.44.81 kusumbhapuṣpaṃ godantaḥ svarṇakṣīrī kapotaviṭ |
trivṛtā saindhavaṃ dantī karṇikāpātanaṃ tathā ||
AS.Utt.44.82 haridrā gugguluḥ kiṇvaṃ vaṃśalekhaḥ kapotaviḍ |
tadvacca saindhavaṃ kuṣṭhaṃ dantīkaṭukadaugdhikam |
rājakrośātakīmūlaṃ kiṇvo vā mathitodbhavaḥ ||
AS.Utt.44.83 karṇikāpātasamaye bṛṃhayeta viṣāpahaiḥ ||
AS.Utt.44.84 ṛtukāle ca lūtānāṃ yāvantaḥ śukravindavaḥ |
dehe patanti tāvatyo jāyante karṇikāḥ samam ||
AS.Utt.44.85 godantadantī trivṛtā haridre saindhavaṃ tilāḥ |
madhukaṃ nimbapatrāṇi ghṛtaṃ ca vraṇaśodhanam ||
AS.Utt.44.86 kāntāviḍaṅgakhadiranimbakampillakāmbudaiḥ |
sarjailādhātakīlohaiḥ siddhaṃ sarpirvraṇāpaham ||
AS.Utt.44.87 śirīṣakaṭabhīśelukṣīrivṛkṣārjunatvacaḥ |
kalkacūrṇaparīṣekaiḥ kīṭalūtāvraṇāpahāḥ ||
AS.Utt.44.88 śatāhvālodhrakāsīsadārvījambvasthirocanāḥ |
harītakī pūgaphalaṃ cūrṇoyaṃ vraṇaropaṇaḥ ||
AS.Utt.44.89 lākṣā rajanyau mañjiṣṭhā haritālaṃ manaśśilā |
sarpirmadhu ca lepoyaṃ tvagviśuddhikaraḥ param ||
AS.Utt.44.90 romasañjananaṃ kuryādyaduktaṃ vraṇasādhane ||
AS.Utt.44.91 snehakāryamaśeṣaṃ ca sarpiṣaiva samācaret |
viṣasya vṛddhaye tailamagneriva tṛṇolapam ||