atha tṛtīyo 'dhyāyaḥ |
AS.Śā.3.1 athāto garbhopacaraṇīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti hasmāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Śā.3.2 prathame māsi garbhiṇī kṣīramanupasaṃskṛtaṃ mātrāvacchītaṃ kāle kāle pivet |
tasminnapi cādyaṃ dvādaśarātraṃ kṣīrodbhavaṃ sarpiśśāliparṇīpalāśābhyāṃ śṛtaṃ kanakarajatakvathitaṃ śītodakānupānaṃ pibet |
svādu śītaṃ dravaprāyaṃ sātmyaṃ ca sāyaṃprātarāhārayet |
na cābhyaṅgodvartanāni seveta |
yathoktāni ca doṣakarāṇi pariharedāpañcamānmāsādviśeṣeṇa ||
AS.Śā.3.3 dvitīye madhurauṣadhasiddhaṃ payaḥ pibet |
tṛtīye tadeva sarpirmadhubhyām |
caturthe 'kṣamātranavanītayuktam |
pañcame kṣīrasarpiḥ |
ṣaṣṭhe tadeva madhurauṣadhasiddham |
saptame ca |
tasmiṃstu garbhasya keśotpattyā māturvidāho bhavatīti striyo bhāṣante |
neti bhagavānātreyaḥ |
garbhotpīḍanāttu doṣā hṛdayaṃ prāpya vidahanti tataḥ kaṇḍūrjāyate kaṇḍvā kikkisam ||
AS.Śā.3.4 tatra kolodakena navanītasya madhurauṣadhasiddhasya pāṇitalamātramasyai dadyāt |
candanamṛṇālakalkaiśca stanodaraṃ mṛdnīyāt |
śirīṣadhātakīsarṣapamadhukacūrṇairvā |
kuṭajārjakabījamustāharidrākalkairvā |
nimbakolasurasamañjiṣṭhākalkairvā |
śaśahariṇapṛṣatarudhirayuktayā vā triphalayā |
karavīrakarañjapatrakalkasiddhena ca tailenābhyaṅgaḥ |
pariṣekaḥ punarmālatīmadhukasiddhenāmbhasā |
kaṇḍūyanaṃ varjayet |
tvagbhedavairūpyaparihārārthaṃ snānodvartanaṃ ca śīlayet |
madhuraṃ cāhāramalpamalpasnehalavaṇamalpodakānupānaṃ bhuñjīta ||
AS.Śā.3.5 aṣṭame kṣīrayavāgūṃ sarpiṣmatīṃ pibet |
neti khaṇḍakāpyaḥ garbhasya paiṅgalyābādhabhayāt |
astu paiṅgalyābādhastathāpyevaṃ kurvīta |
nīrujaṃ balavarṇasatvasaṃhananasampadupetaṃ jñātīnāmagragaṇyamapatyaṃ janayatīti bhagavānātreyaḥ ||
AS.Śā.3.6 badarodakena palalapayodadhimastutailalavaṇaphalaghṛtamadhuyuktenāsthāpayet |
purāṇaviḍviśudhyarthaṃ madhukādimadhurauṣadhasiddhena ca tailenānuvāsayedanulomanāya vāyoḥ |
anulome hi mārute sā sukhamanupadravā prasūte ||
AS.Śā.3.7 garbhiṇīṃ tu nyubjāmāsthāpayedanuvāsayedvā |
tathāsyā vivṛtamārgatayā samyagauṣadhamanupraviśati ||
AS.Śā.3.8 tata ūrdhvaṃ snigdhābhiryavāgūbhirjāṅgalarasaiścopācaredāprasavakālāditi bhagavān dhanvantariḥ ||
AS.Śā.3.9 navame tu tata evānuvāsanatailāt picuṃ yonaupraṇayedgarbhamārgāśayayoḥ snehanārthamiti |
anena prathamamāsādārābhya krameṇa garbhiṇyāḥ prasavakāle garbhadhāriṇīkukṣikaṭīpārśvapṛṣṭhaṃ mṛdu bhavati |
vāyuścānulomaḥ sampadyate |
mūtrapurīṣaṃ ca prakṛtibhūtaṃ jarāyuśca mārgaṃ pratipadyate |
putraṃ ceṣṭaṃ kalyamāyuṣmantaṃ sukhinaṃ sukhena kāle balavatī prasūte ||
AS.Śā.3.10 bilvakārpāsīpaphphaṇāpāṭalīpicumandāgnimanthamāsīvardhamānakapatrabhaṅgakvāthena śītena sarvagandhodakena vā garbhiṇyāḥ pratyahaṃ snānamupadiśet ||
AS.Śā.3.11 prāk caivāsyā navamānmāsādapahṛtāsthiśarkarākapāle praśaste deśe vāstuvidyāpraśastaṃ sarvartusukhamupahṛtasarvopakaraṇaṃ sannihitajvalanaṃ prāgdvāramudagdvāraṃ vā sūtikāgāraṃ kārayet ||
AS.Śā.3.12 tatrānukūleṣu nakṣatrādiṣu puṇyāhaśabdena gobrāhmaṇavṛddhān natvā++āvartamānā pradakṣiṇaṃ praviśya bahuśaḥ prasūtābhiranuraktābhiraviṣādābhiḥ kleśakṣamābhiḥ parivṛtā svastyayanaparānulomanairāhāravihārairanulomitavātamūtrapurīṣā prasavakālamudīkṣeta |
svalpe 'pi ca viṇmūtravibandhe phalavartīḥ praṇidadyāt ||
AS.Śā.3.13 tatrāsannaprasavāyāḥ klamo glānirmuktabandhane ivākṣiṇī niṣṭhīvikā mūtrapurīṣabāhulyaṃ śithilakukṣitādhogurutvamannānabhilāṣo vedanodarahṛdayakaṭībastivaṅkṣaṇeṣu todabhedaśūlasphuraṇasravaṇāni ca yonyāṃ bhavanti |
tadanantaramāvīnāṃ prādurbhāvo garbhodakapravāhaśca ||
AS.Śā.3.14 athaināmupasthitagarbhāṃ kṛtakautukamaṅgalāṃ punnāmaphalahastāṃ svabhyaktāmuṣṇodakapariṣiktāṃ saghṛtāṃ yavāgūṃ pāyayet |
tataḥ suraktārṣabhacarmapracchade mṛduni bhūmiśayane śayānāmuttānāmābhugnasakthipṛṣṭhāmahatavāsaso 'śaṅkanīyāḥ priyadarśanāḥ pariṇatavayasaḥ prajananakuśalāḥ pragalbhāḥ kṛttanakhāḥ striyaḥ sūtikāṃ sūnṛtābhirvāṇībhirāśvāsayantyaḥ paryupāsīran ||
AS.Śā.3.15 athāsyai dadyāt kuṣṭhailālāṅgalīvacācavyacitrakaciribilvacūrṇamupāghrātuṃ muhurmuhuḥ |
tathā bhūrjapatraśiṃśapāsarjarasānyatamadhūmamantarāntarā ca pārśvapṛṣṭhakaṭīsakthideśān koṣṇena tailenābhyajyānusukhamasyā mṛdnīyāt ||
AS.Śā.3.16 ekamavāk parivartate garbhaḥ |
tasya lakṣaṇam |
vimucya hṛdayamudaramāviśati |
bastiśiro 'vagṛhṇāti |
tvarayantyenāmāvyaḥ |
na cedevaṃ parivartate tato muhurmuhurjṛmbhaṇaṃ caṅkramaṇaṃ ca kārayitavyānantaroktaṃ vidhim ||
AS.Śā.3.17 anye tu musalenolūkhalaṃ dhānyapūrṇamāhananīyamityāhuḥ |
tattu na samyak |
dāruṇavyāyāmavarjanaṃ hi garbhiṇyāḥ satatamupadiśyate |
viśeṣataśca prasavakāle pracalitasarvadhātudoṣāyāḥ saukumāryatvānnāryā musalavyāyāmenerito vāyurantaraṃ labdhvā prāṇān hiṃsyāditi ||
AS.Śā.3.18 atha parivṛttagarbhāṃ paryaṅkamenāmāropya kuśalā strī pādato 'syā niṣaṇṇāyā yonimanulomamanusukhamabhyajjya sphijau pādābhyāṃ pīḍayet |
yoniṃ ca punaḥ punaḥ prasādhayet |
brūyācca subhage śanaiśśanaiḥ pravāhayasva suprasannaste mukhavarṇaḥ putraṃ janayiṣyatīti ||
AS.Śā.3.19 anyā tu vāmakarṇe 'syā mantramimaṃ japet ||
AS.Śā.3.20 kṣitirjalaṃ viyattejo vāyurviṣṇuḥ prajāpatiḥ |
sagarbhāṃ tvāṃ sadā pātu vaiśalyaṃ vā dadhātvapi ||
AS.Śā.3.21 prasūṣva tvamavikliṣṭamavikliṣṭā śubhānane |
kārtikeyadyutiṃ putraṃ kārtikeyādirakṣitamiti ||
AS.Śā.3.22 tathā---
ihāmṛtañca somaśca citrabhānuśca bhāmini |
uccaiśścavāśca turago mandire nivasantu te ||
AS.Śā.3.23 idamamṛtamapāṃ samudvṛtaṃ vai tava laghugarbhamimaṃ pramuñcatu strī |
tadanalapavanārkavāsavāste saha lavaṇāmbudharairdiśantu śāntimiti ||
AS.Śā.3.24 tathā parā 'nuśiṣyāt anāgatāyāṃ vedanāyāṃ mā pravāhiṣṭhāḥ |
akālapravāhaṇaṃ hi viṇmūtrādivegānāmivodīraṇamanarthakaramahitaṃ ca garbhasya śvāsakāsaśoṣakubjatādikāritvāt |
tathā teṣāmeva vidhāraṇamiva vedanāyāmapravāhaṇamupaghātāya tato yathoktaṃ kuruṣva ||
AS.Śā.3.25 śanaiśśanaiśca pūrvaṃ pravāhiṣṭhāḥ |
nirgame bāḍhaṃ garbhasya yonimukhapratipattau bāḍhataramāprasavāditi |
tasyāstu pravāhamānāyāḥ striyaḥ śabdaṃ kuryuḥ prajātā prajātā dhanyaṃ dhanyaṃ putramiti |
tathāsyā harṣeṇa prāṇā āpyāyante ||
AS.Śā.3.26 garbhasaṅge tu yoniṃ dhūpayet kṛṣṇasarpanirmokena |
piṇḍītakena vā |
badhnīyācca hiraṇyapuṣpīmūlaṃ hastapāde dhārayecca suvarcalāṃ viśalyāṃ vā ||
AS.Śā.3.27 atha prasūtāyā na cedaparā patati tato dakṣiṇena pāṇinā nābherupariṣṭādbalavadupapīḍya anyena pṛṣṭhata upasaṅgṛhya vidhunuyāt ||
AS.Śā.3.28 pārṣṇyā vā śroṇīmākoṭayet |
sphijau vopasaṃgṛhya supīḍitaṃ nipīḍayet |
veṇyāṅgulyā vā keśaveṣṭitayā ca kaṇṭhatālū parāmṛśet ||
AS.Śā.3.29 bhūrjapatrakācamaṇisarpanirmokaiśca yoniṃ dhūpayet |
bhūrjaguggulubhyāṃ vā |
śālimūlasiddhena vā sarpiṣā yonimabhyajya kaṭukālābujālinīnimbasarpanirmokairdhūpayet |
anabhyaktāṃ vā kaṭutailamiśraiḥ kalkīkṛtairvā tailāktairālimpet |
guḍanāgarakalkena vā |
tadeva vā bhakṣayet |
lāṅgalīmūlakalkena vā pāṇimudaraṃ cālimpet |
mahāvṛkṣakṣīraṃ vā mūrdhanyanuṣecayet ||
AS.Śā.3.30 kuṣṭhatālīsakalkaṃ bilvabalvajayūṣamaireyāsavasurāmaṇḍānyatamena vyoṣatīkṣṇoṣṇena vāmlena kulattharasena madhukapippalīsampākena vā pāyayet |
pippalyelākolavibiḍacavyacitrakopakuñcikākalkaṃ vā |
kharasya vṛṣabhasya vā jīvato dakṣiṇaṃ karṇamuddhṛtya bilvakulatthabalvajayūṣādīnāmāplāvanānāmanyatame prakṣipya muhūrtasthitamuddhṛtya tadāplāvanaṃ pāyayet ||
AS.Śā.3.31 kuṣṭhailākalkaṃ vā surayā |
arkālarkakaṣāyaṃ vā prajātāṃ suronmiśram |
kuṣṭhalāṅgalikīmūlakakalkaṃ vā madyamūtrānyatamena |
vatsakādicūrṇaṃ vā madyena |
śatapuṣpākuṣṭhamadanahiṅgusiddhasya ca tailasya picuṃ grāhayet |
tataścaināmanuvāsanakāle 'nuvāsayet ||
AS.Śā.3.32 bilvabalbajayūṣādyāplāvanaiśca phalajīmūtakekṣvākudhāmārgavakuṭajārkakṛtavedhanahastiparṇyabhīrūpahitairāsthāpayet |
siddhārthakakuṣṭhalāṅgalikīmahāvṛkṣakṣīramiśreṇa vā surāmaṇḍena |
śālmalīvṛntāni vā svinnānyāpothya pañcamūlakaṣāye vimardayet |
tena ca pūtena snehavatā phalādiyuktena ||
AS.Śā.3.33 yathoktāsthāpanadravyasiddhena kaṭutailottarabastiṃ dadyāt |
śigrusumukhamaricājājīcitrakakalkakṣīragomūtrasiddhena vā kaṭutailenānuvāsayet |
umāśālmalīpicchayā vā saghṛtayā yoniṃ pūrayitvā vidhunuyāt |
snigdhena vā kṛttanakhena pāṇinā nālānusārato 'paharet ||
AS.Śā.3.34 prajātāyāṃ cedbastimūrdhodareṣu śūlaṃ makkalākhyaṃ syāttatra yavakṣāracūrṇaṃ sarpiṣā sukhoṣṇodakena vā pibet |
varaṇādiṃ vā sapañcakolamelāpratīvāpam ||
AS.Śā.3.35 athavā vīratarādimūṣarādipratīvāpam |
lavaṇacūrṇaṃ vā vatsakādiniryūheṇa |
vatsakādiṃ vā madirayā |
aṃśumatīdvayakvāthena vā maricabhadradārukalkam |
bhārṅgīnāgaradevadārukalkaṃ voṣṇāmbhasā |
purāṇaguḍaṃ vā trikaṭutrijātakadhanikācūrṇasaṃsṛṣṭaṃ bhakṣayet ||
AS.Śā.3.36 tasyāścet svasthānato yonirbhraśyet |
tato yasya kasyacicchoṇitenābhyajya yoniṃ yathāsthānaṃ kuśalā strī niveśayet |
niviṣṭāṃ cāśokarohiṇībarhiṣośīrapriyaṅgudevadārukalkavipakvena tailena bahuśaḥ svedayet pūrayet brūyācca gaccha subhage svasthānamiti ||
AS.Śā.3.37 tadvaccānyatamā strī jātamātrameva bālaṃ bālopacaraṇīyena vidhinopapādayet |
tamupadekṣyate tūtāreṣu |
atha sūtikāṃ balātailenābhyajyāt |
bubhukṣitāṃ ca pañcakolacūrṇena yavānyupakuñcikācavyacitrakavyoṣasaindhavacūrṇena vā yuktāmahaḥpariṇāminīṃ yathāsātmyaṃ snehamātrāṃ pāyayet |
snehāyogyāṃ vātaharauṣadhakvāthaṃ hrasvapajcamūlakvāthaṃ vā ||
AS.Śā.3.38 pītavatyāśca yamakenābhyajya veṣṭayedudaraṃ vastreṇa |
tathā na vāyurudaravikṛtimutpādayedayedanavakāśatvāt |
jīeṇe tu snehe pūrvaiṣadhaireva siddhāṃ vidāryādigaṇakvāthena kṣīreṇa vā yavāgūṃ susvinnāṃ dravāṃ mātrayā pāyayet |
prāk snehayavāgūpānābhyāṃ cobhayakālamuṣṇodakena pariṣecayet ||
AS.Śā.3.39 evaṃ trirātraṃ pañcarātraṃ saptarātraṃ vānupālya tato yavakolakulatthayūṣeṇa laghunā cānnapānena |
dvādaśarātrāt paraṃ jāṅgalarasādibhiśca kramādāpyāyayedagnibalādīnyapekṣya |
kvathitaśītaṃ ca toyaṃ pāyayet |
tathā jīvanīyabṛṃhaṇīyamadhuravātaharasiddhairabhyaṅgodvartanapariṣekāvagāhairannapānaiśca hṛdyairupācaret |
evaṃ hi garbhavṛddhikṣapitaśithilasarvaśarīradhātupravāhaṇavedanākledaraktanissrutiviśeṣaśūnyaśarīrācca puarnavībhavati ||
AS.Śā.3.40 ata eva ca sūtikāyā vyādhiḥ kṛcchrasādhyo bhavatyasādhyo vā |
tasmāttāṃ yathoktena vidhinā prayatnenopacaret |
evaṃ sādhyardhamāsamupasaṃskṛtā krameṇa vimuktāhāravihārayantraṇā vigatasūtikābhighānā syāt punarārtavadarśanādityeke ||
AS.Śā.3.41 ityādyaṃ māsamādāya yāvadgarbhakṣamā punaḥ |
strī syāttāvadvidhiḥ sarvaḥ sarvathā sādhu darśitaḥ ||