atha trayoviṃśo 'dhyāyaḥ |
AS.Ci.23.1 athāto vātavyādhicikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Ci.23.2 sarveṣu kevalānilavikāreṣvantarbahiḥ snehasvedau sālvalenopanāho nivātaṃ sthānaṃ prāvaraṇāni daśamūlakvāthasiddhā mahāsnehapragāḍhāḥ snigdhā dadhyamlā nāgarapippalītīkṣṇā grāmyānūpaudakaśiraḥpiśitarasāḥ payāṃsi yūṣāḥ prīṇanāni cānnāni |
taireva ca māṃsairmahāsnehasaṃsṛṣṭaistadaktānāmabhīkṣṇaṃ piṇḍādisvedāḥ ||
AS.Ci.23.3 api ca |
kolakulatthāmarataruyavamisimāṣātasīvacākuṣṭham |
rāsnātailaphalāni ca vātajidutkārikāmloṣṇā ||
AS.Ci.23.4 biḍālanakuloṣṭrasṛgālādicarmabhirbandhaḥ |
snigdhā bastayo nāvanāni ca prayojyāni |
doṣopakramaṇīyaṃ cekṣeta ||
AS.Ci.23.5 snigdhasvinnasya hi todabhedāyāmaśūlādayo vātavikārāḥ śīghramupaśāmyanti |
snehaśca dhātūn puṣṇāti balaṃ ca dehe janayati |
tasmāt punaḥ punaḥ snehasvedau śīlayet |
tanmṛdūkṛte ca koṣṭhe nāvatiṣṭhantyanilāmayāḥ ||
AS.Ci.23.6 yadi tu sadoṣatvānna nivartante tataḥ sarvaśarīrage 'pi vāyau viśeṣataḥ pakvāśayāśrite mṛdusnehavirecanaṃ tilvakasarpiḥ sātalāghṛtamairaṇḍatailaṃ vā kṣīreṇa dadyāt |
evaṃ hi viśuddhasrotaso 'nāvṛtaḥ pavano vicarannāśu śāntimeti ||
AS.Ci.23.7 api ca |
snigdhāmlalavaṇoṣṇādyairāhārairhi malaścitaḥ |
sroto badhvānilaṃ rundhyāttasmāttamanulomayet ||
AS.Ci.23.8 atha durbale virecye nirūhaṃ pācanīyadīpanīyadravyayuktamevaṃvidhaṃ ca bhojyam |
bhojyayuktaṃ vā sraṃsanamavacārayet |
viśuddhasya ca samiddhe 'grāvasakṛt snehasvedau svādvamlalavaṇaṃ cānnapānam |
evamapyanivṛttāvavapīḍakasnehān bastikarma ca prayojayet ||
AS.Ci.23.9 āmāśayagate kṛtavamanasya ṣaḍḍharaṇaṃ cūrṇaṃ parataśca yathārhaṃ snehādīn |
nābhideśamāśrite bilvaśalāṭubhiḥ siddhān matsyān |
aśeṣakoṣṭhāśrite punararśograhaṇīvihitamāmamalapācanaṃ kṣāropayogānantargulmopakramaṃ ca prayuñjīta |
hṛdayasthe aṃśumatyā śṛtaṃ payaḥ ||
AS.Ci.23.10 śrotrādigate śirogate ca viśeṣeṇa snaihikaṃ nasyaṃ dhūmaṃ śirobastimardanālepanānyathāsvaṃ ca srotasāṃ prīṇanam ||
AS.Ci.23.11 tvaci sthite 'bhyaṅgasvedanivātāni |
rakte śītapradehavirekaraktamokṣāḥ |
māṃsamedasorvirekāsthāpanaśamanāni |
asthimajjñorantarbahiḥsnehāḥ |
śukraprāpte harṣaḥ śukralaṃ cānnapānam |
vibaddhe tu śukre virecanam |
tato 'nubandhe 'nantaroktāṃ kriyāṃ kuryāt putrakāmīyaṃ cekṣeta ||
AS.Ci.23.12 śuṣyati tu garbhe bāleṣu ca yaṣṭīmadhukakāśmaryaphalasārivāśarkarāśṛtaṃ payo dadyāt |
māṃsādamāṃsarasāṃśca bṛṃhaṇīyasnehayuktān ||
AS.Ci.23.13 sirāsnāvasandhiprāpte 'bhyaṅgamardanasvedopanāhabandhāgnikarmāṇi |
saṅkoce māṣasaindhavasādhitaṃ tailamabhyaṅgaḥ |
svāpe bahuśo raktāvasecanam |
na tvaṅgamlānau śoṣabhayāt |
srutaraktasya tailalavaṇāgāradhūmaiḥ pradehaḥ ||
AS.Ci.23.14 athāpatānakinamasrastākṣamastabdhalāṅgulamavedanamasvedanamapralāpinamakhaṭvāghātinamabahirāyāminaṃ copakrameta ||
AS.Ci.23.15 tatra prāgeva snigdhasvinnāṅgaṃ vyoṣaviḍaṅgaśvetamaricairanyaiśca tīkṣṇaiḥ śirovirecanaiḥ srotoviśuddhaye kṛtanasyamanantaraṃ cainaṃ vidāryādikvāthamāṃsarasakṣīradadhivipakvaṃ sarpiracchaṃ pāyayet |
tathā nātimātramanilaḥ prasarati ||
AS.Ci.23.16 tato bhadradārvādivargaṃ vātaghnamāhṛtya sayavakolakulatthaṃ sānūpamāṃsaṃ ca niṣkvāthya tatkaṣāyeṇāmlakṣīravatā madhuravargapratīvāpaṃ mahāsnehaṃ vipacet |
tamapatānakinamabhyaṅgapariṣekāvagāhapānabhojanānuvāsananāvaneṣu vidadhyāt ||
AS.Ci.23.17 balīyasi ca vāte sukhoṣṇakarīṣapūrṇe kūpe nikhanyādāmukham |
taptāyāṃ vā rathakāraculyāṃ śilāyāṃ vā surāpariṣiktāyāṃ śāyayet palālāvacchannam |
svedayedvā piṇḍena |
mūlakorubūkasphūrjātakārkasaptalāśaṅkhinīsvarasasiddhaṃ vā talamabhyaṅgādiṣu yojyam abhuktavatā caitat pītamamladadhimaricavacāyuktamākṣepakamapahanti ||
AS.Ci.23.18 tilapīḍanopakaraṇadravyāṇyalpakālatailaparipītānyavakṣudya mahati kaṭāhe pānīyenāplāvya kvāthayedāsnehopagamāt |
tatastat snehamambhasa upariṣṭāt pāṇiśarāvayoranyatareṇādāya vātaghnauṣadhadattapratīvāpaṃ snehapākakalpena pacet |
etadaṇutailaṃ sarvavātavikāraharam |
aṇutailadravyebhyo niṣapadyata ityaṇutailam ||
AS.Ci.23.19 vegāntareṣu ca tīkṣṇānyavapīḍāni pradhamanāni vāsakṛddadyāt |
tathāsya śleṣmāpagamanena śvasanavimokṣāt saṃjñā punaḥ punarnoparudhyate |
kukkuṭakulīraśiṃśumāravarāhavasāḥ pāyayet |
yavakolakulatthamūlakadadhighṛtatailasiddhāṃ ca yavāgūm
sarvākāraṃ ca gatavegaḥ snehavirecanāsthāpanānuvāsanāni seveta ||
AS.Ci.23.20 trivṛdṛntīsuvarṇakṣīrīśaṅkhinīviḍaṅgatriphalānāmakṣasamāḥ kalkāḥ bilvamātrakaṃ tilvakamūlānāṃ triphalārasadadhipātre dve ghṛtapātramakaṃ sarvamaikadhyaṃ pratisaṃsṛjya vipacedetattilvakasarpiḥ snehavirecanamanilarogeṣu |
tilvakavidhireva cāśokaramyakayordraṣṭavyaḥ |
śuddhavātapatānakavidhānametat |
saṃsṛṣṭe yathāsaṃsargam ||
AS.Ci.23.21 sakaphe tu vāte tulburuphalābhayāhiṅgupuṣkaramūlalavaṇatrayacūrṇaṃ yavakvāthena kṛtpārśvārtiharaṃ pibet |
hiṅgunāgaradāḍimāmlavetasasauvarcalacūrṇaṃ vā |
mustapippalīnāgarātiviṣābibhītakabhārṅgīcūrṇaṃ vā madyenoṣṇāmbunā vāpatantrakakāsahṛdrogaharam |
sauvarcalābhayāvyoṣasiddhaṃ sarpiḥ |
rāsnāmlavetasasaindhavavacāharātakākalkaśca ghṛtabhṛṣṭo bhakṣitaḥ ||
AS.Ci.23.22 śuṇṭhīcitrakabhārṅgīśukanāsāniculamahāvallībṛhatīdvayakākamācīpunarnavairakṣamātrairghṛtaprasthaṃ sādhayet |
tat pītaṃ paramapatantrakaśvāsahidhmāhṛdrogaghnam |
pathyāśatārdhakalkena vā sauvarcalapaladvayayuktaṃ caturguṇakṣīraṃ ghṛtaprasthaṃ vipācayet tadapatantrakaghnam |
na cāsya śodhanārthaṃ bastayastīkṣṇāḥ prayoktavyāḥ |
hṛdrogacikitsitaṃ cekṣate ||
AS.Ci.23.23 antarbahirāyāmāvekāyāmavat sādhayet |
tailadroṇyāṃ cātra śayanam |
antarāyāmaścaitayorghorataraḥ api ca ||
AS.Ci.23.24 vivarṇadantavadanaḥ srastāṅgo naṣṭacetanaḥ |
prasvidyaṃśca dhanuṣkampī daśarātraṃ na jīvati ||
AS.Ci.23.25 vegeṣvato 'nyathā jīvenmandeṣu vinato jaḍaḥ |
khañjaḥ kuṇiḥ pakṣahataḥ paṅgulo vikalothavā ||
AS.Ci.23.26 hanustambhamapyarditavaccikitset |
svedayitvā ca hanū stabdhau srastau svasthānamānīya pāṇibhyāṃ pīḍayet |
vivṛtāsye cibukaṃ connāmayet |
saṃvṛtāsye ca nāmayet ||
AS.Ci.23.27 jihvāstambhe sāmānyokto vidhirekāyāme ca |
tathā mahātṛṇapañcamūlavidāryādijīvanīyāni medyamāṃsānyaudakakandāṃśca dviguṇodake kṣīraśeṣaṃ niṣkvāthya parisrāvya tailaprasthenonmiśraṃ punaradhiśrayet |
kṣīrānugame cāvatārya śītaṃ manthayet |
tataḥ snehamādāya pūrvavadvipacet |
etat kṣīratailaṃ pānābhyaṅgādiṣu vidheyam |
tailavihīnamidameva kṣīraghṛtamakṣitarpaṇam ||
AS.Ci.23.28 tilvakaphalasiddhakṣīradadhnā ca saha māṃsarasān kalpayet |
yathoktāśca yavāgūḥ snigdhāśca nasyadhūmakavalagrahāḥ prayojyāḥ |
kṛṣṇabhūmikedāraṃ rohiṇīkāṣṭhairnātiśuṣkairdāhayet |
upalipya ca gomayena punaḥ khadirakāṣṭhairdagdhvā tadbhasmāpanīya tatra śītībhūte tailaṃ niṣecayet |
uṣitaṃ ca niśāṃ khānayet |
tāmanugatatailāṃ mṛttikāmādāya pañcamūlena saha kvāthayet |
tamapi kvāthaṃ parisrutamaṣṭaguṇena payasā tailāvaśeṣaṃ pācayet |
etadapyaṇutailaṃ nāvanāt sarvavātavyādhiharam ||
AS.Ci.23.29 tadvacca pañcamūlakāṣṭhairdagdhvā bhasmāpanīya vidāryādisiddhena tailena śataśo niṣicya pūrvavanmṛdamādāyoṣṇodakavati kaṭāhe 'bhyāsicya tailaṃ pāṇinā picunā vā gṛhītvā vātaharauṣadhakvāthamāṃsarasakṣīrāmlabhāgasahasreṇa sahasrapākaṃ sādhayedyāvatā kālena śaknuyāt paktuṃ prativāpaścātra haimavatā dakṣiṇāpathagā cāśvagandhā vātaghnāni ca dravyāṇi |
sidhyati cāsmin śaṅkhamādhmāpayet |
dundubhīn vādayet |
brāhmaṇānadhyāpayet bhojayecca |
chatraṃ dhārayet |
bālavyajanaiśca vījayet |
tatsiddhaṃ nasyapānābhyaṅgabastiṣu prayuñjīta |
etatsahasrapākamanivāryavīryaṃ tailamevaṃ bhāgaśatapakvaṃ śatapākam |
abhīkṣṇaṃ ca svedayet |
tataḥ snigdhasvinnasya ślakṣṇasya mṛdunaścarmaṇo vāsaso vā caturaṅgulavistṛtābhiḥ paṭṭikābhirvakrībhūtapradeśānavagṛhṇan sarvato veṣṭayet badhnīyāt |
niśi badhvā divā muñceddivā vā jiśi |
mokṣānte cotkārikābhiḥ susnigdhābhirvātaghnapraklṛptābhiḥ svedayet |
avyathaṃ ca pratilomaṃ pramārjayannṛju kurvaṃśca punarbadhnīyāt |
evaṃ saptarātram |
saśophe tu vamanamācaret |
sadāharāge balavataḥ sirāvyadham |
ghṛtakṣīrabastisekān vātapittaghnakriyāṃ ca ||
AS.Ci.23.30 ekāṅgarogiṇamamlānagātraṃ snehasvedopapannaṃ mṛdunā saṃśodhanena saṃśodhyānuvāsyāsthāpya cākṣepakavidhānenopacaret |
viśeṣato balātailamanuvāsanārthe |
doṣasaṃsarge yathāsaṃsargam |
kukkuṭīṃ vā rasāyanavidhānenopayuñjīta |
apabāhuke nācanamūrdhvabhaktaṃ ca nirāme snehapānam |
viśvabhīprabhṛtiṣu pādadāhānteṣu yathoktāṃ sirāṃ vidhvā vātavyādhivadupācaret ||
AS.Ci.23.31 ūrustambhe tu snehāsṛksrāvavamanāvirecanabastikarmāṇi pariharet |
āmaśleṣmabhyāṃ saha teṣāṃ virodhāt |
ūrulīnānāṃ vāyunā stabdhānāṃ ca vamanādibhirūrdhvaṃ netumambhasāmiva nimnāt sthalamaśakyatvāt |
tatastatra tu bahuśaḥ śamanaśoṣaṇāni yuktyāvekṣya yuñjīta |
rūkṣopacārān yavaśyāmākakodravoddālakamalavaṇamalpatailasiddhaṃ śākaṃ kṣārāriṣṭamadhūdakāni ca śīlayet ||
AS.Ci.23.32 sa saindhavaṃ vacādiṃ haridrādiṃ vatsakādiṃ vā |
ṣaḍdharaṇaṃ vā harītakīḥ pippalīrvā |
śārṅgeṣṭāmadanadantīvatsakaṃ vā |
svādukaṇṭakāragvadhadārvīmarubakapāṭhākarañjakūlakacūrṇaṃ vā sakṣaudraṃ mastunā pibet |
citrakadevadārukuṣṭhapāṭhātiktakarohiṇīrvā madhunā lihyāt |
triphalāpippalīmustacavikākaṭurohiṇīrvā |
svedāṃśca rūkṣān kuryāt ||
AS.Ci.23.33 atyapatṛptaṃ tu rūkṣaṃ kṣāmamanidraṃ jāṅgalarasaiḥ śālibhiśca tarpayet |
sarṣapatailaṃ vā saralakuṣṭhaśrīveṣṭakasuradārunāgakesarājagandhāsiddhaṃ sakṣaudraṃ pibet |
sasaindhavapalaṃ śuṇṭhīcitrakapippalīmūlānāṃ pṛthak dvipalaṃ daśa bhallātakāsthīni kalkīkṛtyaikadhyamāranālāḍhakena saha tailaprasthaṃ pacet |
tatsarvavātavikāreṣu pathyaṃ viśeṣādūrustambhārśogṛdhrasīghnamapatyadaṃ ca |
bahirapi śleṣmakṣapaṇāya kṣaudrasarṣapakarañjaphalavalmīkamṛdgomūtrairuṣṇairlepayet |
saubhāñjanatarkārīdvayasaralārjunakarañjāḍhakīgokṣurakairleponmardanasekān kuryāt |
vyāyāmaiśca vividharmedaḥ kṣapayet |
sthalānyullaṅkṣayet |
pratisrotaḥ saritamavyālāṃ taret |
evamūrustambho hi śuṣkeśleṣmaṇi praśāmyatīti ||
AS.Ci.23.34 bhavati cātra |
sahacaraṃ suradāru sanāgaraṃ kvathitamambhasi tailavimiśritam |
pavanapīḍitadehagatiḥ piban drutavilambitago bhavatīcchayā ||
AS.Ci.23.35 rāsnāmahauṣadhadvīppippalīśaṭhipauṣkaram |
piṣṭvā vipācayetsarpirvātarogaharaṃ param ||
AS.Ci.23.36 nimbāmṛtāvṛṣapaṭolanidigdhikānāṃ bhāgān pṛthagdaśapalān vipacedghaṭe 'pām |
aṣṭāṃśaśeṣitarasena punaśca tena prasthaṃ ghṛtasya vipacet picubhāgakalkaiḥ ||
AS.Ci.23.37 pāṭhāviḍaṅgasuradārugajopakulyādvikṣāranāgaraniśāmisicavyakuṣṭhaiḥ |
tejovatīmaricavatsakadīpyakāgnirohiṇyaruṣkaravacākaṇamūlayuktaiḥ ||
AS.Ci.23.38 mañjiṣṭhayātiviṣayā viṣayā yavānyā saṃśuddhaguggulupalairapi pañcasaṅkhyaiḥ |
tat sevitaṃ vidhamati prabalaṃ samīraṃ sandhyasthimajjagatamapyatha kuṣṭhamīdṛk ||
AS.Ci.23.39 nāḍīvraṇārbudabhagandaragaṇḍamālā jatrūrdhvasarvagadagulmagudotthamehān |
yakṣmāruciśvasanapīnasakāsaśoṣahṛtpāṇḍurogamadavidradhivātaraktam ||
AS.Ci.23.40 droṇe 'mbhasaḥ pacedbhāgān daśamūlāccatuṣpalān |
yavakolakulatthānāṃ bhāgaiḥ prasthonmitaiḥ saha ||
AS.Ci.23.41 pādaśeṣe rase piṣṭairjīvanīyaiḥ saśarkaraiḥ |
tadvatkharjūrakāśmaryadrākṣābadaraphalgubhiḥ ||
AS.Ci.23.42 sakṣīraiḥ sarpiṣaḥ prasthaḥ siddhaḥ kevalavātanut |
yojyo niratyayaḥ pānanasyābhyañjanabastiṣu ||
AS.Ci.23.43 balābilvaśṛte kṣīre ghṛtamaṇḍaṃ vipācayet |
tasya śuktiḥ prakuñco vā nasyaṃ vāte śirogate ||
AS.Ci.23.44 tadvatsiddhā vasā nakramatsyakūrmabulūkajā |
pratyagrā vidhinānena nasyapāneṣu yojayet ||
AS.Ci.23.45 jīrṇaṃ piṇyākaṃ pañcamūlaṃ pṛthak ca kvāthaṃ kvāthābhyāmekatastailamābhyām kṣīrādaṣṭāṃśaṃ pācayettena pānādvātā naśyeyuḥ śleṣmayuktā viśeṣāt ||
AS.Ci.23.46 samūlaśākhasya sahācarasya tulāṃ sametāṃ daśamūlataśca |
abhīrumūlācca tulārdhametadaṣṭāṃśaśeṣaṃ vipacedvahe 'pām ||
AS.Ci.23.47 tatra sevyanakhakuṣṭhahimailāspṛkpriyaṅgunalikāmbuśilājaiḥ |
lohitānaladalohasurāhvaiḥ kopanāmiśituruṣkanataiśca ||
AS.Ci.23.48 tulyakṣīraṃ pālikaistailapātraṃ siddhaṃ kṛcchrān śīlitaṃ hanti vātān |
kampākṣepastambhaśoṣādiyuktān gulmonmādau pīnasānyonirogān ||
AS.Ci.23.49 ketakimūlabalātibalānāṃ yadbahalena rasena vipakvam |
tailamanalpatuṣodakayuktaṃ mārutamasthigataṃ tadapohet ||
AS.Ci.23.50 tulāṃ laśunakandasya tulārdhaṃ jāṅgalāt palāt |
daśamūlācca vipacedbhāgān pañcapalān pṛthak ||
AS.Ci.23.51 toyārmaṇeṇa pādasthe samaṃ tailaṃ payo dadhi |
tatra dadyāt palāṃśāṃśca rāsnāmadhukajīvakān ||
AS.Ci.23.52 miśisthirāmahāmedācapalātiviṣābalāḥ |
kākolī pauṣkaraṃ mūlamaśvagandhāṃ ca sādhitam ||
AS.Ci.23.53 tatparaṃ vātarogaghnaṃ gulmānāhārtiśūlanut |
bhagnajarjaritāṅgānāṃ pathyamagneśca dīpanam ||
AS.Ci.23.54 samūlajālāṃ vipacet prasāriṇīṃ tulonmitāṃ pādadhṛte ghaṭe 'mbhasaḥ |
pṛthak satailaṃ dadhi tatsamaṃ kṣipet samaṃ ca tābhyāṃ vijayāṃ tataḥ pacet ||
AS.Ci.23.55 prasāriṇījīvakasindhujanmayaṣṭyāhvarāsnāgnikayāvaśūkaiḥ |
sagranthikākhyairdvipalaiḥ supiṣṭaiḥ bhallātakānāṃ daśakaistribhīśca ||
AS.Ci.23.56 śuṇṭhīpalatrayayutairvinihanti pānanasyādibhistadakhilān maruto vikārān kuṣṭhapramehahatanāmamanovikāraśvāsāsthibhaṅgajaṭharakrimibījadoṣān ||
AS.Ci.23.57 pacet sahācaratulāṃ jaladroṇacatuṣṭaye |
droṇaśeṣe samakṣīre tatra tailāḍhakaṃ pacet ||
AS.Ci.23.58 sahācarasya mūlānāṃ kalkitairdaśābhiḥ palaiḥ |
athavā nataṣaḍgranthāsthirākuṣṭhasurāhvayāt ||
AS.Ci.23.59 sailānaladaśauleyaśatāhvāraktacandanāt |
siddhe 'smin śarkarācūrṇādaṣṭādaśapalaṃ kṣipet ||
AS.Ci.23.60 bheḍasya saṃmataṃ tailaṃ tat kṛcchrānanilāmayān |
vātakuṇḍalikonmādabhūtāpasmāravardhma ca |
gulmahṛdrogadurnāmayonirogāṃśca nāśayet ||
AS.Ci.23.61 śvadaṃṣṭrakakaṣāyasya prasthau dvau payasā samau |
ṣaṭpalaṃ śṛṅgaverasya guḍasya ca palāṣṭakam |
tailaprasthaṃ vipakvaṃ taddadyāt sarvānilārtiṣu ||
AS.Ci.23.62 balāśataṃ chinnaruhāpādaṃ rāsnāṣṭabhāgikam |
jalāḍhakaśate paktvā śatabhāgāthite rase ||
AS.Ci.23.63 dadhimastvikṣuniryāsaśuktaistailāḍhakaṃ samaiḥ |
pacetsājapayordhāṃśaṃ kalkairebhiḥ palonmitaiḥ ||
AS.Ci.23.64 śaṭhīsaraladārvelāmañjiṣṭhāgarucandanaiḥ |
padmakātibalāmustāsūpyaparṇīhareṇubhiḥ ||
AS.Ci.23.65 yaṣṭhyāhvasurasavyāghranakharṣabhakajīvakaiḥ |
palāśarasakastūrīnalikājātikośakaiḥ ||
AS.Ci.23.66 spṛkkākuṅkumaśaileyajātīkaṭuphalāmbubhiḥ |
tvakkundurukakarpūraturuṣkaśrīnivāsakaiḥ ||
AS.Ci.23.67 lavaṅganakhakaṃkolakuṣṭhamāṃsīpriyaṅgubhiḥ |
sthauṇeyatagaradhyāmavacāmadanakaplavaiḥ ||
AS.Ci.23.68 sanāgakesaraiḥ siddhe dadyāccātrāvatārite |
patrakalkaṃ tataḥ pūtaṃ vidhinā tat prayojitam ||
AS.Ci.23.69 śvāsaṃ kāsaṃ jvaraṃ mūrchāṃ chardiṃ tṛṣṇāṃ kṣataṃ kṣayam |
plīhaśoṣāvapasmāramalakṣmīṃ ca praṇāśayet |
balātailamidaṃ śreṣṭhaṃ vātavyādhivināśanam ||
AS.Ci.23.70 amṛtāyāstulāḥ pañca pacettoyavahadvaye |
pādaśeṣe samakṣīraṃ tailasya dvyāḍhakaṃ pacet ||
AS.Ci.23.71 elāmāṃsīnatośīrasārivākuṣṭhacandanaiḥ |
śatapuṣpābalāmedāmahāmedardhijīvakaiḥ ||
AS.Ci.23.72 kākolīkṣīrakākolīśrāvaṇyatibalānakhaiḥ |
mahāśrāvaṇijīvantīvidārīkapikacchubhiḥ ||
AS.Ci.23.73 śatāvarītāmalakīkarkaṭāhvāhareṇubhiḥ |
vacāgokṣurakairaṇḍārāsnākālāsahācaraiḥ ||
AS.Ci.23.74 vīrāmahailarṣabhakatridaśāhvaiśca kārṣikaiḥ |
mañjiṣṭhāyāstrikarṣeṇa madhukāṣṭapalena ca ||
AS.Ci.23.75 kalkaistatkṣīṇavīryāgnibalasammūḍhacetasaḥ |
unmādāratyapasmārairārtāṃśca prakṛtiṃ nayet ||
AS.Ci.23.76 vātavyādhiharaṃ śreṣṭhaṃ tailāgryamamṛtāhvayam |
rāsnāsahasraniryūhe tailadroṇaṃ vipācayet |
gandhairhaimavataiḥ piṣṭairelādyaiścānilārtinut |
eṣa kalpo 'śvagandhāyā balātibalayorapi ||
AS.Ci.23.77 kvāthakalkapayobhirvā balādīnāṃ pṛthak pacet |
yavakolakulatthānāṃ matsyānāṃ śigrubilvayoḥ ||
AS.Ci.23.78 rasena mūlakānāṃ ca tailaṃ dadhipayonvitam |
sādhayettat paraṃ sarvapavanavyādhibheṣajam ||
AS.Ci.23.79 yacca śītajvare tailamagarvādyamudāhṛtam |
sahasraśataśaḥ paktvā siddhaṃ vātāmayāpaham ||
AS.Ci.23.80 phalatrikasya prasthaṃ syāt kulatthaṃ kuḍavadvayam |
kṛṣṇagandhātvagāḍhakyoḥ pṛthak pañcapalāni tu ||
AS.Ci.23.81 rāsnācitrakayordve dve daśamūlāt palaṃ palam |
jaladroṇe pacet pādaśeṣe prasthonmitaṃ pṛthak ||
AS.Ci.23.82 surāranāladadhyamlasauvīrakatuṣodakam |
koladāḍimavṛkṣāmlarasaṃ kṣīraṃ vasāṃ navām ||
AS.Ci.23.83 majjānaṃ tailamājyaṃ ca jīvanīyapalāni ṣaṭ |
kalkamekatra tat siddhaṃ siddhaṃ śuddhānilāmaye ||
AS.Ci.23.84 sirāparvāsthige vāte sarvāṅgaikāṅgarogiṣu |
vepanākṣepaśūleṣu tamabhyaṅgaṃ prayojayet ||
AS.Ci.23.85 ānūpajāṅgalotthānāmasthīni vipacejjale |
tatsnehaṃ daśamūlasya kaṣāyeṇa punaḥ pacet ||
AS.Ci.23.86 jīvakarṣabhakāsphotavidārīkapikacchubhiḥ |
vātaghnairdīpanīyaiśca kalkairdvikṣīrabhāgikaiḥ ||
AS.Ci.23.87 sirāparvāsthikoṣṭhasthaṃ pānādyairhanti taccalam |
kṣīṇaujomajjaśukrāṇāmetat syādamṛtopamam ||
AS.Ci.23.88 pāne nasye 'nvāsane 'bhyañjane ca snehāḥ kāle samyagete prayuktāḥ |
duṣṭān vātānāśu śāntiṃ nayeyurvandhyā narīḥ putrabhājaśca kuryuḥ ||
AS.Ci.23.89 snehasvedairdrutaḥ śleṣmā yadā pakvāśaye sthitaḥ |
pittaṃ vā darśayedrūpaṃ bastibhistaṃ vinirjayet ||