चिन्तेत्यादिना भूयः प्रत्यक्षतः कल्पनासिद्धिमाह ।
तस्याश्चेत्यादिना शाब्दव्यवहाराख्यकार्यलिङ्गतोऽपि सिद्धिमाह ।
यतस्तात्त्विकी शब्दार्थव्यवस्था पूर्वैर्निषिद्धा, भ्रान्तेति च व्यवस्थापिता । यदि
चास्याः कल्पनाया असत्त्वं स्यात्तदा सा—शब्दार्थव्यवस्था, ईदृश्यपि—भ्रान्तापि,
न सम्भवेत्, तदभिप्रायवशात्तस्याव्यवस्थानात् । अन्येषां च स्वलक्षणादीनां बाह्यानां
वाच्यत्वेनायोगस्य प्रतिपादितत्वात् ॥ १२१८ ॥
ननु चान्येऽपि न केवलमभिलापिनीं प्रतीतिं कल्पनां वर्णयन्ति, किन्तु जातिगु
णक्रियादिसम्बन्धयोग्यामपि । सा कस्मान्न गृह्यत इत्याह—जात्यादीत्यादि ।
अदृष्टेश्चेति । जात्यादेरिति सम्बन्धः । अयं चाभ्युपगम्य जात्यादीन्परिहार
उक्तः ॥ १२१९ ॥
जात्यादीनामित्यादिना तदेवादृष्टत्वं समर्थयते ।
क्षीरोदकादिवच्चेति । यथा क्षीरोदकादेर्मिश्रीभूतस्य विवेकेनाप्रतिभासनान्न
घटना शक्यते कर्तुं तद्वज्जात्यादीनां सत्त्वेऽपि विवेकेनाश्रयादप्रतिभासनान्न शक्यते
तदाश्रयेण सहेत्यर्थः ॥ १२२० ॥
यदि तर्हि जात्यादियोजना कल्पना न युक्तैव, तत्कथं लक्षणकारेणोक्तं नाम
जात्यादियोजना कल्पनेति, आह—हेयेत्यादि ।
तत्र हेया जात्यादियोजना परप्रसिद्धा कल्पना, उपादेया स्वप्रसिद्धा नामयोज
नाकल्पना, इति दर्शनाय द्विप्रकाराऽपि कल्पना निर्दिष्टा । कथमवगम्यत इत्याह—