Adhyāya 29
725atha viṣakalpaḥ ।--
atha viṣotpattau paurāṇikī kathā /--
īśvara uvāca--
śṛṇu devi ! pravakṣyāmi yatrotpannaṃ mahāviṣam /
bhedāṃstasya varārohe ! yatra tatra savistaram // VRs_29.1 //
devadaityoragāḥ siddhā gandharvā yakṣarākṣasāḥ /
piśācāḥ kinnarāścaiva militvā ca varānane ! // VRs_29.2 //
ekato balirājaśca brahmādyāśca tathaikataḥ /
manthānaṃ mandaraṃ kṛtvā nāgarājena veṣṭitam // VRs_29.3 //
kṣīrābdhimanthanaṃ tatra prārabdhaṃ surasundari ! /
nirgatāstatra ratnaughāḥ kāmadhenvādayaḥ priye ! // VRs_29.4 //
amalā kamalotpannā paścāduccaiḥśravāstataḥ /
airāvato mahākāyo nirgataṃ devi ! cāmṛtam // VRs_29.5 //
atīva manthanāddevi ! mandarāghātavegataḥ /
ahirājaśramāddevi ! viṣajvālā vinirgatā // VRs_29.6 //
tato'tighorā sā jvālā nimagnā kṣīrasāgare /
tayā tatraiva cotpannaṃ kālakūṭaṃ mahāviṣam // VRs_29.7 //
pralayānalasaṅkāśaṃ kruddhaḥ kāla ivotkaṭaḥ /
taṃ dṛṣṭvā vibudhāḥ sarve dānavāśca mahābalāḥ // VRs_29.8 //
viṣaṇṇavadanāḥ sadyaḥ prāptāścaiva madantikam /
tatastaiḥ prārthyamāno'hamapibaṃ viṣamuttamam // VRs_29.9 //
atha sthāvaraviṣāṇāṃ jātibhedāḥ /--
tato'vaśiṣṭamabhavanmūlarūpeṇa tat viṣam /
patrarūpeṇa kutrāpi mṛttikārūpataḥ kvacit // VRs_29.10 //
kutracittoyarūpeṇa dhāturūpeṇa kutracit /
kandarūpeṇa kutrāpi trayodaśavidhaṃ viṣam // VRs_29.11 //
atha kandaviṣāṇāṃ nāmāni /--
teṣu śreṣṭhaṃ kandaviṣaṃ trayodaśavidhaṃ smṛtam /
karkaṭaṃ kālakūṭañca vatsanābhaṃ halāhalam // VRs_29.12 //
bālukaṃ kardamañcaivaṃ saktukaṃ mūlakantathā /
sarṣapaṃ śṛṅgikaṃ devi ! mustakañca mahāviṣam //
hāridrakamiti proktaṃ trayodaśavidhaṃ viṣam // VRs_29.13 //
atha karkaṭādikandaviṣāṇāṃ lakṣaṇam /--
karkaṭaṃ kapivarṇaṃ syāt kākacañcunibhaṃ punaḥ /
kālakūṭaṃ tato jñeyaṃ vatsanābhantu pāṇḍuram // VRs_29.14 //
bhaṅgurākandavat devi ! nīlavarṇaṃ halāhalam /
bālukaṃ bālukābhañca kardamaṃ kardamopamam // VRs_29.15 //
saktukaṃ śvetavarṇaṃ syācchuklakandantu mūlakam /
sarṣapaṃ pītavarṇaṃ syācchṛṅgikaṃ kṛṣṇapiṅgalam // VRs_29.16 //
mustābhaṃ mustakaṃ proktaṃ raktavarṇaṃ mahāviṣam /
hāridrakaṃ pītavarṇaṃ viṣabhedāḥ prakīrttitāḥ // VRs_29.17 //
atha śvetādivarṇabhedena viṣāṇāṃ jātibhedaḥ /--
caturddhā varṇabhedena viṣaṃ jñeyaṃ manīṣibhiḥ /
brahmakṣattriyaviṭśūdrāḥ śvetaraktāśca pītakāḥ //
kṛṣṇavarṇaḥ kramājjñeyo varṇānāmanupūrvaśaḥ // VRs_29.18 //
atha varṇabhedena viṣāṇāṃ kriyābhedaḥ /--
māraṇe kṛṣṇavarṇaṃ syādraktantu rasakarmaṇi /
pītavarṇaṃ kṣudrakāryye śvetavarṇaṃ rasāyane // VRs_29.19 //
atha viṣāmṛtayoḥ tulyayonitvanirdeśaḥ /--
kṣīrodasāgare devi ! mathyamāne varānane ! /
utpannamamṛtaṃ devi ! tathotpannaṃ mahāviṣam // VRs_29.20 //
atha viṣasya mātrānirdeśaḥ /--
āroṭaṃ bhakṣayet devi ! viṣaṃ sarṣapamātrakam /
prathame divase paścāddvitīyādau dvisarṣapam // VRs_29.21 //
pañcame divase devi ! bhakṣayet sarṣapatrayam /
ṣaṭsaptāṣṭadine'pyevaṃ navame vedasaṅkhyayā //
bhakṣayedrājikāvṛddhyā yāvadguñjāmitaṃ bhavet // VRs_29.22 //
atha prayogakālabhedena viṣasya kriyāviśeṣaḥ /--
māsamātraprayogeṇa kuṣṭhānyaṣṭa haredviṣam /
puṇḍarīkaṃ savisphoṭaṃ śvetamau.ḍumbaraṃ tathā // VRs_29.23 //
chinnābhinnaṃ kapālākhyaṃ klinnāhvaṃ śavagandhi ca /
kuṣṭhāni gaditānyaṣṭa hanyāddevi ! mahāviṣam // VRs_29.24 //
ṣaṇmāsasya prayogeṇa kāmarūpo bhavennaraḥ /
saṃvatsaraprayogeṇa sarvarogān vyapohati //
dvivatsaraprayogeṇa divyadeho bhavennaraḥ // VRs_29.25 //
atha mātrā'mātrābhedena viṣāmṛtayorguṇāguṇau /--
mātrayā bhakṣitaṃ devi ! viṣamapyamṛtāyate /
mātrādhikaṃ varārohe ! hyamṛtaṃ vā viṣaṃ bhavet // VRs_29.26 //
atha sātmyāsātmyayoramṛtaviṣayoḥ sahasā prayoge doṣaḥ /--
amṛtaṃ sahasā yuktaṃ śīlitaṃ viṣameva vā /
sātmyāsātmyaṃ vikārāya mṛtyave ca varānane ! // VRs_29.27 //
atha sahasā viṣasevane aṣṭau vegāḥ /--
vegāścāṣṭa prajāyante sahasā viṣaśīlinaḥ /
prathame tvagvikāraḥ syāddvitīye vepathurbhavet // VRs_29.28 //
dāho vege tṛtīye syāccaturthe vikṛto bhavet /
phenodgatiḥ pañcame syāt skandhayorbhaṅgajā tataḥ // VRs_29.29 //
jāḍyatā saptame vege cāṣṭame maraṇaṃ dhruvam /
evaṃ jñātvā varārohe ! pratīkāraṃ samācaret // VRs_29.30 //
atha viṣasevane saṃśodhanavidhiḥ /--
pittāntaṃ vamanaṃ kuryyādāmāntañca virecanam // VRs_29.31 //
atha viṣaghno gaṇaḥ /--
jātīnīlīśvarīsindhu-kācamācyadrikarṇikā /
triphalā karavīrañca kuṣṭhaṃ madhukajīrakam //
kṣīrivṛkṣatvageleti viṣaghno'yaṃ gaṇaḥ smṛtaḥ // VRs_29.32 //
atha gavyaghṛtasya viṣaghnatvoktiḥ /--
viṣaghnaṃ goghṛtaṃ devi ! māṅgalyaṃ jīvanaṃ smṛtam // VRs_29.33 //
atha viṣasya prayogavidhiḥ /--
aśvagandhāṃ sagojihvāṃ triśūlīṃ triphalāmapi /
prathamaṃ bhakṣayitvā ca sevayedgaralaṃ tataḥ // VRs_29.34 //
brahmacaryyaṃ varārohe ! viṣakāle samācaret /
pathyaṃ svasthamanā bhuktvā tadā siddhirna saṃśayaḥ // VRs_29.35 //
atha viṣasevinaḥ pathyāpathyavidhiḥ /--
gavye kṣīraghṛte peye śālyannamidameva ca /
śītalañca pibettoyaṃ pittalāni ca varjayet // VRs_29.36 //
jāṅgalāni ca māṃsāni chāgalohañca madgurān /
śarkarāṃ mākṣikaṃ kṣīraṃ sevanīyaṃ prayatnataḥ //
sevyaṃ devi ! sadā pathyamapathyaṃ dūratastyajet // VRs_29.37 //
atha prayojyaviṣāṇi /--
uddhṛtaṃ phalapākena navaṃ snigdhaṃ ghanaṃ guru /
avyāpannaṃ viṣaharairavātā''tapaśoṣitam // VRs_29.38 //
raktasarṣapatailena lipte vāsasi dhāritam /
saktukaṃ mustakaṃ śṛṅgī bālukaṃ sarṣapāhvayam // VRs_29.39 //
vatsanābhañca karmaṇyaṃ kālakūṭādikaṃ tataḥ /
na jātvanyat prayoktavyaṃ--" // VRs_29.40 //
atha tīkṣṇaviṣātiyuktaviṣayościkitsā /--
"--viṣe tīkṣṇe ca cārite /
atimātre ca karmaṇye peyaṃ ghṛtamanantaram // VRs_29.41 //
sabhārgīdadhidhūmottha-sārivātaṇḍalīyakam /
āgāradhūmamañjiṣṭhā-yaṣṭyāhvairvā samanvitam // VRs_29.42 //
lihyādvā madhusarpirbhyāṃ cūrṇitāmarjunatvacam /
ṭaṅkaṇaṃ meghanādena madhunā vā'pi pallavān // VRs_29.43 //
atha rasāyanārthaṃ viṣaprayoge vidhiḥ /--
viṣaṃ yuñjīta nityaṃ vai rasāyanaguṇaiṣiṇaḥ /
ghṛtopaskṛtadehasya viśuddhasya hitāśinaḥ // VRs_29.44 //
atha viṣaprayogārhapuruṣakālayornirdeśaḥ /--
sāttvikasyodite bhānau yojyaṃ śītavasantayoḥ /
grīṣme cā''tyayike vyādhau--" // VRs_29.45 //
atha viṣaprayogānarhakālādinirdeśaḥ /--
"--na varṣāsu na durdine /
na krodhini na pittārtte na klīve rājaveśmani // VRs_29.46 //
kṣuttṛṣṇābhramagharmādhva-vyādhyantaranipī.ḍite /
garbhiṇyāṃ bālavṛddheṣu na rūkṣeṣu na marmasu // VRs_29.47 //
atha viṣe niṣiddhadravyāṇi /--
abhyaste'pi viṣe yatnādvarjyavastu nivarttayet /
kaṭvamlalavaṇaṃ tailaṃ divāsvapnānalātapān // VRs_29.48 //
atha avasthāviśeṣe viṣasyāpakārakatvanirdeśaḥ /--
dṛgvibhramaṃ karṇarujamanyāṃścānilajān gadān /
viṣaṃ rūkṣāśinaḥ kuryyānmṛtyumeva tvajīrṇinaḥ // VRs_29.49 //
atha viṣaśodhanam /--
atha gomūtrasaṃyuktamātape śoṣayettryaham /
viṣaṃ bṛṃhaṇametaddhi viṣasyā''dau praśasyate // VRs_29.50 //
atha navajvare prathamaviṣakalpaḥ /--
tat pibenmastunā vāta-jvare kṣīreṇa pittaje /
śakṛnmūtreṇa kaphaje sarvaje triphalāmbhasā // VRs_29.51 //
atha jīrṇajvare dvitīyaviṣakalpaḥ /--
rodhracandanaṣa.ḍgranthā-śarkarāghṛtamākṣikaiḥ /
kṣīreṇa ca viṣaṃ yuktaṃ jīrṇajvaraharaṃ param // VRs_29.52 //
atha jīrṇajvarādau tṛtīyaviṣakalpaḥ /--
nikumbhakumbhatriphalā-sarpirmadhuviṣaiḥ kṛtaḥ /
nihanti mīdako jīrṇa-jvaramehatvagāmayān // VRs_29.53 //
atha viṣamajvare caturthaviṣakalpaḥ /--
śikhikarṇirasopetaṃ viṣamajvarajidviṣam // VRs_29.54 //
atha raktapitte pañcamaviṣakalpaḥ /--
viṣaṃ yaṣṭyāhvayaṃ rāsnā sevyamutpalakandakam /
taṇḍulodakapītāni raktapittasya bheṣajam // VRs_29.55 //
atha śvāsakāse ṣaṣṭhaviṣakalpaḥ /--
rāsnāvi.ḍaṅgatriphalā-devadārukaṭutrayam /
padmakaṃ kṣaudramamṛtā viṣañca śvāsakāsajit // VRs_29.56 //
atha śvāsahikkayoḥ saptamaviṣakalpaḥ /--
sitā rasaviṣakṣīra-prabālamadhukānvitā /
śvāsahikkāpahā lī.ḍhā--" // VRs_29.57 //
atha chardyāma aṣṭamaviṣakalpaḥ /--
"--chardighnāstu viṣānvitāḥ /
kṣaudrośīramadhukṣāra-rajanīkuṭajatvacaḥ // VRs_29.58 //
atha kṣaye navamaviṣakalpaḥ /--
cyavanaprāśanopetaṃ viṣaṃ kṣapayati kṣayam // VRs_29.59 //
atha viṣavidrāvaṇaghṛtākhyaḥ daśamaviṣakalpaḥ /--
vijayā pippalīmūlaṃ pippalīdvayacitrakaiḥ /
puṣkarāhvāśaṭīdrākṣā-yamānīkṣāradīpyakaiḥ // VRs_29.60 //
sitāyaṣṭidvibṛhatī saindhavaiḥ pālikaiḥ pacet /
saviṣārddhapalaiḥ prasthaṃ ghṛtāttajjīrṇabhuk pibet // VRs_29.61 //
durnāmamehagulmārma-timirakṛmipāṇḍukān /
galagrahagrahonmāda-kuṣṭhāni ca niyacchati //
viṣavidrāvaṇaṃ nāma ghṛtaṃ viṣarujaṃ haret // VRs_29.62 //
atha grahaṇyām ekādaśaviṣakalpaḥ /--
mustāvatsakapāṭhāgni-vyoṣaprativiṣāviṣam /
dhātakīmocaniryyāsaḥ cūtāsthi grahaṇīharam // VRs_29.63 //
atha mūtrakṛcchre dvādaśaviṣakalpaḥ /--
kṛcchraghnaṃ viṣapathyāgni-dantīdrākṣāniśāvṛṣāḥ // VRs_29.64 //
atha udāvarttāśmaryyoḥ trayodaśaviṣakalpaḥ /--
śilājatu viṣaṃ tryūṣamudāvarttāśmarīharam // VRs_29.65 //
atha aśmaryyāṃ caturdaśaviṣakalpaḥ /--
gomūtrakṣārasindhūttha-viṣapāṣāṇabhedakam /
vajravaddārayatyetadekataḥ pītamaśmarīm // VRs_29.66 //
atha gulme pañcadaśaviṣakalpaḥ /--
triphalāsvarjikākṣārairviṣaṃ gulmaprabhedanam // VRs_29.67 //
atha śūle ṣoḍaśaviṣakalpaḥ /--
pippalī pippalīmūlaṃ viṣaṃ śūlaharaṃ tathā // VRs_29.68 //
atha gulma plīhnoḥ saptadaśāṣṭādaśaviṣakalpau /--
viṣaṃ dravantī madhukaṃ drākṣārāsnāśaṭhīkaṇāḥ /
viṣaṃ vellamiṣikṣīraṃ gulmaplīhanivarhaṇam // VRs_29.69 //
atha plīhni ekonaviṃśaviṣakalpaḥ /--
plīhodaraghnaṃ payasā śatāhvākṛmijidviṣam // VRs_29.70 //
atha kuṣṭhe viṃśaviṣakalpaḥ /--
vāyasīmūlaniḥkvātha-pītaṃ kuṣṭhaharaṃ viṣam // VRs_29.71 //
atha kuṣṭhe ekaviṃśaviṣakalpaḥ /--
payasyārājavṛkṣatvak-trāyantīvākucībalāt /
plīhaghnībhakaṇābhyāñca viṣaṃ kvāthena kuṣṭhajit // VRs_29.72 //
atha kuṣṭhe dvāviṃśaviṣakalpaḥ /--
avalgujai.ḍagajayorvījaṃ kṣāradvayaṃ viṣam /
lepaḥ sasaindhavaḥ piṣṭo vāriṇā kuṣṭhanāśanaḥ // VRs_29.73 //
atha vicarcikādau trayoviṃśa-caturviṃśaviṣakalpau /--
citrakārkajaṭāhasti-pippalīvākucīviṣaiḥ /
sacandrakaire.ḍagaja-karañjaphalasaindhavaiḥ // VRs_29.74 //
savyoṣasarjikākṣāra-yavakṣāraniśādvayaiḥ /
agāradhūmasahitairbastamūtreṇa kalpitaiḥ // VRs_29.75 //
bhallātakāgniśampāka-viṣairvā mūtrapeṣitaiḥ /
lepo vicarcikādadru-rasikākiṭimāpahaḥ // VRs_29.76 //
atha vicarcikādau pañcaviṃśaviṣakalpaḥ /--
śampākapatratvaṅmūlaṃ viṣaṃ takrañca tadguṇam // VRs_29.77 //
atha kuṣṭhe ṣaḍviṃśaviṣakalpaḥ /--
kuṣṭhatumburuvījāni vājigandhā'mlavetasam /
haridrā vāyasī rāsnā haritālaṃ manaḥśilā // VRs_29.78 //
paṭolanimbapatrāṇi kaṇāgandhakasaindhavam /
viṣaṃ dāru śirīṣāsthi takra lepena kuṣṭhajit // VRs_29.79 //
atha kuṣṭhe viṣatailāstyaḥ saptaviṃśaviṣakalpaḥ /--
karañjakaravīrārka-mālatīraktacandanaiḥ /
āsphotākuṣṭhamañjiṣṭhā-saptacchadaniśānataiḥ // VRs_29.80 //
sindhuvāravacākṣvelairgavāṃ mūtre caturguṇe /
siddhaṃ kuṣṭhaharaṃ tailaṃ duṣṭavraṇaviśodhanam // VRs_29.81 //
atha kuṣṭhe kuṣṭhāditailākhyaḥ aṣṭāviṃśaviṣakalpaḥ /--
kuṣṭhāśvamārabhṛṅgārka-mūlasnuk kṣīrasaindhavaiḥ /
tailaṃ siddhaṃ viṣāvāpamabhyaṅgāt kuṣṭhajit param // VRs_29.82 //
atha kuṣṭhādau candanāditailākhyaḥ ekonatriṃśaviṣakalpaḥ /--
bhadraśrīdārumarica-dviharidrātrivṛdghanaiḥ /
gomūtrapiṣṭaiḥ palikairviṣasyārddhapalena ca // VRs_29.83 //
brāhmīrasārkajakṣīra-gośakṛdrasasaṃyutam /
prasthaṃ sarṣapatailasya siddhamāśu vyapohati //
pānādyaiḥ śīlitaṃ kuṣṭha duṣṭanā.ḍīvraṇāpacīḥ // VRs_29.84 //
atha śvitrādau triṃśaviṣakalpaḥ /--
viṣaṃ bhallātakīdvīpi-guñjānimbaphalairjayet /
lepo'mlapiṣṭaiḥ śvitrāṇi puṇḍarīkañca dāruṇam // VRs_29.85 //
atha śvitre ekatriśaviṣakalpaḥ /--
kakubhāruṣkaradvīpi-spṛkkāpatrailabālukam /
piṣṭaṃ khādiratāyena trirātramuṣitaṃ pibet //
śvitrī viṣeṇa saṅghaṣṭaṃ--" // VRs_29.86 //
atha śvitre kriyāntaram /--
"--tattatsphoṭān kilāsajān /
kaṇṭakena vibhidyāśu lepairlimpecca kauṣṭhikaiḥ // VRs_29.87 //
atha śvitre dvātriṃśaviṣakalpaḥ /--
athavā karavīrārka-mūlavākucikāviṣaiḥ /
bastāmbupiṣṭaiḥ sadvīpi-dvipapippalyaruṣkaraiḥ // VRs_29.88 //
atha āstikoktaśvitrāritailākhyaḥ trayastriṃśaviṣakalpaḥ /--
lākṣāsurāhvamañjiṣṭhā-kuṣṭhapadmakasārivāḥ /
guñjā mahī kuravako lāṅgalī vajrakandakaḥ // VRs_29.89 //
vārāhīkandakāsphotā saptāhvā girikarṇikā /
arkāśvamārayormūlaṃ nāgapuṣpaṃ nataṃ niśe // VRs_29.90 //
dantī viṣaṃ hastiviṣaṃ pippalyo maricāni ca /
taistailaṃ kaṭutailaṃ vā citrasyābhyañjanaṃ pacet //
savarṇakaraṇaṃ śreṣṭhamāstikasya vaco yathā // VRs_29.91 //
atha vāte catustriṃśaviṣakalpaḥ /--
eraṇḍatailaṃ triphalā gomūtraṃ citrakaṃ viṣam /
sarpiṣā sahitaṃ pītaṃ vātārttatvamapohati // VRs_29.92 //
atha agnidāhe pañcatriṃśaviṣakalpaḥ /--
korakaṃ cīraniḥkvāthe lāṅgalīviṣasarṣapaiḥ /
gandhakāṅkollamaricaiḥ sasnukkṣīrairvipācitam //
jayejjyotiṣmatītailamanalatvaggadānapi // VRs_29.93 //
atha bandhyāyāṃ ṣaṭtriṃśaviṣakalpaḥ /--
svarasaṃ vījapūrasya vacābrāhmīrasaṃ ghṛtam /
bandhyā pibantī saviṣaṃ suputtraiḥ parivāryyate // VRs_29.94 //
atha mū.ḍhagarbhe saptatriṃśaviṣakalpaḥ /--
vīrālāṅgalikādantī-viṣapāṣāṇabhedakaiḥ /
prayojyo mū.ḍhagarbhāṇāṃ pralepo garbhamocanaḥ // VRs_29.95 //
atha buddhivarddhane aṣṭatriṃśaviṣakalpaḥ /--
devadāru viṣaṃ sarpirgomūtraṃ kaṇṭakārikā /
vacā vākskhalanaṃ hanti buddheśca parivarddhanam // VRs_29.96 //
atha timire ekonacatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
viṣaṃ sarpiḥ sitā kṣaudraṃ timirāpahamañjanam // VRs_29.97 //
atha timire catvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
viṣañcaikamajākṣīra-kalkitaṃ ghṛtadhūpitam // VRs_29.98 //
atha timire ekacatvāriśaviṣakalpaḥ /--
viṣaṃ dhātrīphalarasairasakṛt paribhāvitam /
añjanaṃ śaṅkhasahitaṃ pragā.ḍhaṃ timiraṃ jayet // VRs_29.99 //
atha kāce dvācatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
viṣamindrāyudhaṃ stanyairghṛṣṭaṃ kācajidañjanam // VRs_29.100 //
atha kāce tricatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
vījapūrarasairghṛṣṭaṃ viṣaṃ tadvat sitānvitam // VRs_29.101 //
atha kāce cataścatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
viṣaṃ māgadhikā dve ca niśi kācaghnamañjanam // VRs_29.102 //
atha śuklārme pañcacatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
śuklārmajit viṣaṃ kṛṣṇā-yuktaṃ gomūtrabhāvitam // VRs_29.103 //
atha śuklādau ṣaṭcatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
samudraphenasphuṭikā-kuruvindarasāñjanam /
kūrmapṛṣṭhañca tulyāni tebhyo'rddhāṃśamanaḥśilā // VRs_29.104 //
arddhamānāni marica-saindhavāyorajāṃsi ca /
atho yathottaraṃ dadyādayasā ca samaṃ viṣam // VRs_29.105 //
rasakriyeyaṃ madhunā śuklapillārmakācanut /
abhīkṣṇaṃ śītatoyena siñcennetre viṣāñjite // VRs_29.106 //
atha śuklādau sūryyaprabhāvarttyākhyaḥ saptacatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
raktacandanamañjiṣṭhā-tinti.ḍīphalasaktukaiḥ /
abhayālodhrakataka-niśāśaṅkhakaṇoṣaṇaiḥ // VRs_29.107 //
manaḥśilākarañjākṣa-vījogrāphenasaindhavaiḥ /
ajākṣīraiḥ samaviṣairvarttayo vihitā hitāḥ //
śuklārmamāṃsapilleṣu granthigaṇḍārbudeṣu ca // VRs_29.108 //
atha pille aṣṭacatvāriṃśaviṣakalpaḥ /--
rasonakandamarica-viṣasarṣapasaindhavaiḥ /
pillekṣaṇahitaṃ kāryyaṃ surasārasapeṣitaiḥ //
pūrayet sarpiṣā cānu sarpireva ca pāyayet // VRs_29.109 //
atha naktāndhye ekonapañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
madhūkasāramadhuka-viṣakṣīrajalairghṛtam /
pakvaṃ santarpaṇaṃ śreṣṭhaṃ naktāndhye tvacirotthite // VRs_29.110 //
atha naktāndhye pañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
añjanaṃ narapittena rocanāmadhuśṛṅgibhiḥ // VRs_29.111 //
atha karṇaśūle ekapañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
svarjikākṣāramindhūtthaṃ śuklaśuklaṃ varaṃ viṣam /
karṇayoḥ pūraṇaṃ tīvra karṇaśūlanivarhaṇam // VRs_29.112 //
atha śiraḥśūle dvāpañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
nasyaṃ śirorukśamanaṃ pratyakpuṣpīsitāviṣam // VRs_29.113 //
atha śiraḥśūle tripañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
athavā natayaṣṭyāhva-śarkarā viṣasaṃyutā // VRs_29.114 //
atha pūtinasye catuḥpañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
śuṇṭhī paṣyā viṣaṃ pāṭhā trāyantī pūtināmajit // VRs_29.115 //
atha mukharāge prapauṇḍarokāditailākhyaḥ pañcapañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
prapauṇḍarīkamañjiṣṭhā-viṣatindusamudbhavaiḥ /
nihanti sādhitaṃ tailaṃ gaṇḍūṣeṇa mukhāmayān // VRs_29.116 //
atha mukharoge ṣaṭpañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
elākhadirakakkola-jātīkarpūracandanaiḥ /
bolābdabālaidviguṇa-viṣaiḥ sārāmbupeṣitaiḥ //
samūtrā vaṭikāḥ klaptā dhṛtā ghnanti mukhāmayān // VRs_29.117 //
atha palitādau saptapañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
kaṭutailaviṣaṃ nasyaṃ palitāruṃṣikāpaham // VRs_29.118 //
atha khalatau aṣṭapañcāśattamaviṣakalpaḥ /--
snuhyarkakṣīrabhṛṅgāmbu-gomūtrahalinīviṣaiḥ /
guñjāviśālāmaricaiḥ kaṭutailaṃ vipācitam //
khalatiṃ śamayati--" // VRs_29.119 //
atha digdhāhate ekonaṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
"--amlapiṣṭamaṣṭaguṇaṃ viṣāt /
sindhūtthakārpāsaphalaṃ piṇḍitaṃ saha sarpiṣā //
kṣīreṇā''jena vā lepādviṣadigdhāyudhapraṇut // VRs_29.120 //
atha duṣṭavraṇe ṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
viṣaṃ rasāñjanaṃ bhārgī vṛścikālī mahāsahā /
savedane sapāke ca vraṇe duṣṭe pralepanam // VRs_29.121 //
atha apacyāṃ kṛtamālādighṛtākhyaḥ ekaṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
kṛtamālārkapūtīka-vatsakātiviṣāviṣam /
siddhaṃ yadiṅgudakvāthaiḥ sarpistadapacīharam // VRs_29.122 //
atha apacīghnatailākhyaḥ dviṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
kākādanīmāgadhikā-nalikātuṇḍikāphalaiḥ /
jīmūtavījakarkoṭa-viśālākṛtavedhanaiḥ // VRs_29.123 //
pāṭhānvitaiḥ palārddhāṃśairviṣakarṣayutaiḥ pacet /
prasthaṃ karañjatailasya nirguṇḍīsvarasā.ḍhake //
tajjayedapacīṃ ghorāṃ nāvanābhyaṅgapānataḥ // VRs_29.124 //
atha apacyādau triṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
guñjāṭaṅkaṇaśigrumūlarajanī-śampākabhallātakāḥ
snuhyarkāgnikarañjasaindhavavacā-kuṣṭhābhayālāṅgalīḥ /
varṣābhūśaṭhabhūśirīṣavaraṇa-vyoṣāśvamārā viṣaṃ
gomūtraṃ śamayedviliptamapacī-granthyarbudaślīpadām // VRs_29.125 //
atha viṣe mantrādikriyāvaiphalye pratīkāraḥ /--
viṣe prativiṣaṃ yuñjyānmantratantrairasidhyati /
atīte pañcame vege saptamasyānatikrame // VRs_29.126 //
atha sarpadaṣṭe catuḥṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
yuñjyānmūlaviṣaṃ sarpa-daṣṭānāṃ pānalepayoḥ // VRs_29.127 //
atha sarpaviṣe mūlaviṣasya mātrā /--
caturbhiḥ ṣa.ḍbhiraṣṭābhirhīnamadhyottamā yavaiḥ /
mātrāṃ viṣasya mūlasya prayuñjīta ca sarvadā // VRs_29.128 //
atha kīṭaviṣe mūlaviṣasya mātrā /--
daṣṭasya dvau yavau kīṭaiḥ--"
atha vṛścikaviṣe mūlaviṣasya mātrā /--
"--tilamātrantu vṛścikaiḥ // VRs_29.129 //
atha lūtāviṣe pañcaṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
naiva tvasṛksthe pāne tu lūtādaṣṭasya neṣyate /
vraścayā lepayeddaṃśaṃ tasya jñātvā suniścitam // VRs_29.130 //
atha jaṅgamaviṣe ṣaṭṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
kṣīrakṣaudraghṛtairyuktaṃ pītaṃ hanti viṣaṃ viṣam // VRs_29.131 //
atha jaṅgamaviṣe saptaṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
sasinduvāratagaraṃ mṛtasañjīvanaṃ viṣam // VRs_29.132 //
atha ākhuviṣe aṣṭaṣaṣṭitamaviṣakalpaḥ /--
śirīṣakusumaṃ patraṃ viṣamākhuviṣāpaham // VRs_29.133 //
atha sarvaviṣe ekonasaptatitamaviṣakalpaḥ /--
devadāru nataṃ māṃsī drāmilī vākucī viṣam /
kuṣṭhañca pānalepābhyāṃ samastaviṣanāśanam // VRs_29.134 //
atha saṃjñājanane saptatitamaviṣakalpaḥ /--
manaḥśilā'ñjanālailā-sinduvārāmarāhvayam /
saraktaṃ kuṅkumaviṣaṃ dhmātaṃ niḥsaṃjñabodhanam // VRs_29.135 //
atha viṣajadāhe ekasaptatitamaviṣakalpaḥ /--
dāhe viṣodbhave lepaḥ saktukṣīraghṛtairyutaḥ // VRs_29.136 //
atha duḥsādhyaroge dvāsaptatitamaviṣakalpaḥ /--
anyeṣvapi ca rogeṣu śeṣopāyaparikṣaye /
pratyahaṃ viṣakandasya triyavaṃ yavameva vā //
śuddhasya rājikāvṛddhyā varṣaṃ bhuktvā jayedgadān // VRs_29.137 //
atha rasāyane trisaptatitamaviṣakalpaḥ /--
vacāgandhakasindhūttha-trāyamāṇāmlavetasam /
vyoṣāgnivellapāṭhāmla-karṇīkarikaṇāviṣam // VRs_29.138 //
cāṅgerīnāgadamanī-vāyasītriphalārasaiḥ /
bhāvitaṃ madhusarpirbhyāṃ bhakṣitaṃ syādrasāyanam // VRs_29.139 //
atha rasāyane catuḥsaptatitamaviṣakalpaḥ /--
viṣaśulvarasavyoṣa gandhakānāṃ palaṃ palam /
paladvayaṃ harītakyāścitrakasya palatrayam // VRs_29.140 //
kauntīmustācaturjātaṃ karṣāṃśañca vicūrṇitam /
triguṇaśca gu.ḍaḥ kāryyā vaṭikā māṣasammitā //
bhakṣayettāṃ jarāgrasto mahārogaiśca pī.ḍitaḥ // VRs_29.141 //
atha jayāgu.ḍikākhyaḥ pañcasaptatitamādi-caturdaśādhikaśatatamāntaviṣakalpaḥ /--
haridrā nimbapatrāṇi pippalyo maricāni ca /
mustā vi.ḍaṅgaṃ mūtreṇa piṣṭamājena piṇḍitam // VRs_29.142 //
nāvanāñjanapāneṣu gomūtrāsṛgrasāñjanaiḥ /
jayet prayuktaṃ viṣama-jvarān saghṛtasādhitam 75 // VRs_29.143 //
sarvajaṃ samadhu-vyoṣaṃ 76 gavāṃ mūtreṇa sūtakam 77 /
candanasya kaṣāyeṇa 78 raktapittaṃ vṛṣasya vā 79 // VRs_29.144 //
kṣayaṃ kṣīrāśvagandhābhyāṃ 80 kāsaśvāsaṃ samākṣikam 81 /
takreṇa grahaṇīrogaṃ 82 kṛcchraṃ taṇḍulavāriṇā 83 // VRs_29.145 //
pramehaṃ madhunā 84 gulmaṃ śūlañca gu.ḍavāriṇā 85 /
pāṇḍuśophaṃ gavāṃ kṣīreṇāmbhasā traiphalena vā 86 / 87 // VRs_29.146 //
gavāṃ mūtreṇa kuṣṭhāni 88 kṣaudreṇo.ḍumbarāhvayam 89 /
takreṇa yuktañcā''lepāddadrupāmāvicarcikāḥ 90 // VRs_29.147 //
pītamuṣṇāmbhasā vāyuṃ 91 tulasyā''lepanādgrahān 92 /
samūtraṃ vismṛtiṃ nasyena 93 añjanena dṛgāmayān 94 // VRs_29.148 //
syandādhimanthau sastanyam 95 armakopaṃ maśoṇitam 96 /
sakāsamardaṃ kācādīn 97 sabhṛṅgodaṃ niśāndhatām 98 // VRs_29.149 //
rambhākandāmbhasā puṣpaṃ 99 pillaṃ tāmramadhūtkaṭam 100 /
satūlamārttiṃ dantānāṃ gaṇḍūṣeṇa 101 vilepanāt // VRs_29.150 //
sagomūtraṃ śiraḥśūlaṃ 102 sakṣaudrāmlaṃ kṣatavraṇān 103 /
bhagandarāpacīgranthīn sakṣaudraṃ 104 sagu.ḍaṃ vraṇān 105 // VRs_29.151 //
nārikelāmbhasā liṅga-vikārān 106 sevanāt punaḥ /
pradaraṃ bhṛṅgamāreṇa 107 nāgapuṣpasya sarpiṣā 108 // VRs_29.152 //
rambhākandāmbusarpirbhyāṃ pītaṃ liptamaherviṣam 109 /
gotakranaramūtrābhyāmathā''khoḥ 110 vṛścikasya tu // VRs_29.153 //
sārkakṣīraṃ vilepena 111 lūtānāntu jalaudanam 112 /
śatapatrarasājyābhyāṃ viṣaṃ sarvañca sarvathā 113 // VRs_29.154 //
bhasmasūtaṃ gu.ḍakṣaudra-ghṛtaiḥ saha niṣevitam 114 /
jarāṃ jayedato nāmnā gu.ḍikeyaṃ jayoditā // VRs_29.155 //
atha jayantīvaṭikākhyaḥ pañcadaśādhikaśatatamaviṣakalpaḥ /--
vacā'śvagandhāmaricopakulyā-tālīśamustāpicumardapāṭhāḥ /
viṣañca teṣāṃ vaṭikā jayantyaḥ phale prayoge ca jayāsamānāḥ // VRs_29.156 //
atha jayāvaṭikākhyaḥ ṣo.ḍaśādhikaśatatamaviṣakalpaḥ /--
vāsā'mṛtākhadiranimbavi.ḍaṅgapathyā-
kvāthe viṣatrikaṭucitrakalohatiktāḥ /
āvāpya māṣatulitā vaṭikā praṇītā
kṣaudrānvitā kṣapayati kṣayakuṣṭhajātam // VRs_29.157 //
atha rasāyane saptadaśādhikaśatatamaviṣakalpaḥ /--
kāntābhrakaśilādhātu-viṣasūtakamākṣikam /
śīlitaṃ madhusarpirbhyāṃ vyādhivārddhakamṛtyujit // VRs_29.158 //
atha vājīkaraṇe aṣṭādaśādhikaśatatamaviṣakalpaḥ /--
naṣṭaśukraḥ payodrākṣā-kapikacchumahāviṣam /
śīlayenmadhusarpirbhyāṃ sakharjūraṃ sayaṣṭikam // VRs_29.159 //
atha viṣasevanasya phalam /--
śatruprayuktādviṣato garādvā lūtābhujaṅgākhuviṣājjarāyāḥ /
akālamṛtyugrahapāpmano'pi viṣāśino nāsti bhayaṃ narasya // VRs_29.160 //