Adhyāya 25
622atha kṣudrarogādicikitsanam ।--
atha kṣudrarogāṇāṃ nāmāni /--
vyaṅgaḥ kacchapanīlikākunakhaviddhotkoṭhakoṭhālasaiḥ
kakṣāruddhagudaprasuptivivṛtā-visphoṭavalmīkaruk /
visphaḥ syāt kadarājagallijatumaṇyandhālajīrājikāḥ
kṣudrā lāñchanaśarkareti ca yava-prakhyāgnirohiṇyapi // VRs_25.1 //
jālāśmagardabhavidārimasūrikābhiḥ
satpadmakaṇṭakarujā saha gardabhī ca /
syāccharkarārbudamaṣānanadūṣikaiśca
gaṇḍāhvayā panasikā tvirivelliketi // VRs_25.2 //
atha kṣudrarogacikitsā /--
atha kṣudraroge parpaṭīprayogavidhiḥ /--
sarpiṣā nimbacūrṇena prayuktā parpaṭī haret /
masūrikāḥ kṣudrarogānanyānapi ca dustarān // VRs_25.3 //
atha vyaṅge śaśarudhiraprayogaḥ jātīphalaprayogaśca /--
tatkālaśastraprahataḥ śaśo yastasyāsṛjā naśyati lipyamānam /
vyaṅgaṃ mukhe jātiphalasya vāhya-tvacā'thavā santatameva liptam // VRs_25.4 //
atha vyaṅge iṅgudīmajjaprayogaḥ /--
iṅgudīphalasamudbhavamajjā peṣitā'tiśiśireṇa jalena /
ekaviṃśatidinapraviliptā vyaṅgamānanabhavaṃ parimārṣṭi // VRs_25.5 //
atha kunakhe snuhīkṣīrādipralepaḥ /--
uddhṛtya kunakhaṃ kṣīraṃ snukparṇī ṭaṅkaṇaṃ samam /
samyaṅniruddhadāhañca mūle kṛtvā nakhī bhavet // VRs_25.6 //
atha kunakhe abhayāprayogaḥ /--
vraṇapūtipūyajuṣṭaṃ nakhavivaraṃ maṅkṣu ropayatyabhayā /
nānāvidhaiḥ kimetairāsphotāravikuraṇṭakakṣīraiḥ // VRs_25.7 //
atha kunakhe kuṣṭhādipralepaḥ /--
sakuṣṭhaṃ jīrakaṃ toyaiḥ piṣṭvā lepena nāśayet // VRs_25.8 //
atha kunakhe puttrajīvaprayogaḥ /--
puttrajīvasya vā majjāṃ toyaiḥ piṣṭvā pralepayet // VRs_25.9 //
atha kakṣāgranthau śigruprayogaḥ /--
śigrumūlaṃ niśātoyaiḥ kakṣāgranthiharaṃ lipet // VRs_25.10 //
atha kakṣāgranthau viṣādilepaḥ /--
viṣaṃ punarnavāmūlaṃ jalalepena taṃ jayet // VRs_25.11 //
atha stanavidradhau kriyākramaḥ /--
sarveṣāṃ stanarogāṇāṃ raktamokṣaḥ praśasyate /
pūyapakvaḥ stano yaḥ syāllepastasyāvapāṭane // VRs_25.12 //
atha stanavidradhisphoṭane ekavīraprayogaḥ /--
ekavīrasya mūlantu ajāmūtreṇa lepayet /
tatkṣaṇāt sphuṭate pakvaṃ śastrairvā sphoṭayedbhiṣak // VRs_25.13 //
atha stanavidradhiropaṇe yaṣṭyādicūrṇam /--
yaṣṭīnimbaharidrā ca nirguṇḍīdhātakīsamam /
cūrṇaṃ stanavraṇe deyaṃ ropaṇaṃ kurute hitam // VRs_25.14 //
atha stanavidradhiropaṇe dāruvarttiḥ /--
madhvājyairdevadāruñca piṣṭvā varttiṃ pralepayet /
pūyapakve stane kṣiptvā ropaṇaṃ kurute kṣaṇāt // VRs_25.15 //
atha liṅgaroge bolaprayogaḥ /--
liṅgavyādhau lohitaṃ srāvayitvā
paścādbolaṃ bhakṣayettasya nuttyai // VRs_25.16 //
atha liṅgapāke u.ḍumbarādikṣālanam /--
u.ḍumbaravaṭāśvattha-sāmrajambūtvacaḥ śṛtam /
jalaiḥ kvāthañca tenaiva kṣālayelliṅgapākanut // VRs_25.17 //
atha liṅgapāke jīrakaprayogaḥ /--
kumārīrasasampiṣṭaṃ jīrakaṃ lepayedbhiṣak /
tena dāhaśca pākaśca śamamāpnoti niścitam // VRs_25.18 //
atha liṅgapāke mahāśaṅkhaprayogaḥ /--
mahāśaṅkhaṃ jalairghṛṣṭvā tena liṅgaṃ pralepayet // VRs_25.19 //
atha liṅgaroge ghoṇṭādilepaḥ /--
ghoṇṭā pūgañca vā toyaiḥ sāraṃ vā khadirotthitam /
jalaiḥ piṣṭaṃ pralepo'yaṃ liṅgarogaharaḥ pṛthak // VRs_25.20 //
atha liṅgapāke gandhakaprayogaḥ /--
sugandhakaghṛtairlepaḥ pakvaliṅge sukhāvahaḥ // VRs_25.21 //
atha liṅgapāke nimbādicūrṇam /--
nimbakhādiramañjiṣṭhā-cūrṇañca patanaṃ jayet // VRs_25.22 //
atha liṅgavraṇaropaṇe saindhavaprayogaḥ /--
yavaciñcārasairghṛṣṭaṃ saindhavaṃ ropayet vraṇam /
granthiḥ kaṭyāñca jaghane śamamāpnoti nānyathā // VRs_25.23 //
atha liṅgavraṇādau śigruprayogaḥ /--
śigrumūlaṃ tvacastoyaiḥ piṣṭvā lepena taṃ jayet // VRs_25.24 //
atha liṅgādigatagranthau kuṣṭhādilepaḥ /--
kuṣṭhajīrakayorlepastoyairgranthipraśāntaye // VRs_25.25 //
atha guhyādigatapi.ḍakāyām aśvatthādipralepaḥ /--
aśvatthasya tvaco bhasma cūrṇena saha miśritam /
navanītaṃ dvayostulyaṃ mardyaṃ tena vilepanāt //
āsane gudapārśve ca kaṭyāñca piṭikāṃ jayet // VRs_25.26 //
atha liṅgādipi.ḍakāyāṃ vākucī-citrakaprayogau /--
gomūtraiḥ kṣālayettāñca lepo vākucīvījakaiḥ /
kṛtvā kaṇḍūṃ nihantyāśu citrakaṃ vā gavāṃ jalaiḥ // VRs_25.27 //
atha liṅgādipiḍakāyāṃ sarpākṣīprayogaḥ /--
naramūtreṇa sarpākṣīṃ piṣṭvā lepena tāṃ jayet // VRs_25.28 //
atha liṅgaroge lavaṅgādidhūmaḥ /--
lavaṅgajānāṃ lavakaṃ karpūraṃ caṇasammitam /
daradaṃ tolamānañca sarvaṃ khalle vicūrṇayet // VRs_25.29 //
brahmavṛkṣaṃ kokilākṣaiḥ sarvaṃ yatnena mardayet /
yāvat kajjalasaṅkāśaṃ śyāmatāñca tathaiva ca // VRs_25.30 //
caturdaśasamā kāryyā pū.ḍikā bandhayedbhiṣak /
ravivāre samādeyā hyaṅgāre chagaṇodbhave // VRs_25.31 //
tāṃ nikṣipyātha saṅgopya nāsikāṃ vivṛtāṃ nayet /
mukhamācchādya śvāsena yātāyātena grāhayet // VRs_25.32 //
vīṭikāpūrṇavadano dvivāraṃ kārayet sadā /
evaṃ saptadinaṃ kṛtvā paścāt snānādikaṃ caret // VRs_25.33 //
pathyaṃ nirlavaṇaṃ deyaṃ jalaṃ śītaṃ niṣevayet /
anena yogarājena liṅgavyādhiḥ praśāmyati // VRs_25.34 //
atha kaṇḍvādau kāñcanīprayogaḥ /--
lepayet kāñcanīmūlaṃ naramūtreṇa peṣitam /
kaṇḍūpāmā śamaṃ yāti sarvāṅgīṇā na saṃśayaḥ // VRs_25.35 //
atha pāmāyāṃ śākhoṭakakvāthaḥ /--
śākhoṭasya tvacastoyaiḥ paktvā kvāthaṃ samāharet /
pibedgomūtrasantulyaṃ pāmārttaḥ sukhamāpnuyāt // VRs_25.36 //
atha pādakaṇḍūharayogaḥ /--
pādakaṇḍūharaṃ kuryyānnavanītena mṛṅkṣaṇam /
hayāripatradhūpena svedanaṃ tadanantaram // VRs_25.37 //
atha pādadāhe tilādicūrṇam /--
pādadāhaharakvāthe tilāddviguṇavākucī /
cūrṇitā madhusarpirbhyāṃ dvikarṣaṃ tatpraśāntaye // VRs_25.38 //
atha pādakaṇḍūharayogāntaram /--
pādakaṇḍūvinodārthaṃ navanītena mṛkṣaṇam // VRs_25.39 //
atha pādasphuṭane pathyāmardanam /--
pathyā ghṛtena sañcūrṇya mardanaṃ karapādayoḥ /
sphuṭitatvanivṛttyarthaṃ--" // VRs_25.40 //
atha kadare yavaciñcādikaṣāyaḥ /--
"--yavaciñcārddhapakvayā /
śilādinā kṛte bhede ṣa.ḍguṇañca dravaṃ kṣipet // VRs_25.41 //
atha vipādikāyāṃ gu.ḍādipralepaḥ /--
gu.ḍaguggulusindūramuśīraṃ gairikaṃ madhu /
madanaṃ ghṛtasaṃyuktaṃ pādasphoṭe pralepayet //
saptāhāt sphuṭitau pādau syātāṃ paṅkajasannibhau // VRs_25.42 //
atha vipādikāyāṃ madanādipralepaḥ /--
madanaṃ sikthakaṃ tulyaṃ sāmudraṃ lavaṇaṃ tathā /
mahiṣīnavanītena sutaptālepanādbhavet //
saptāhāt sphuṭitau pādau jāyete kamalopamau // VRs_25.43 //
atha kaṇḍvādau rasādipralepaḥ /--
rasaṃ gandhaṃ samaṃ mardyaṃ dvābhyāṃ tulyañca kāñcanam /
dinaikaṃ citrakadrāvaiḥ piṣṭvā lepaṃ prakārayet //
kaṇḍūgaṇḍaṃ khu.ḍaṃ hanti gulphayorantarutthitam // VRs_25.44 //
atha svarabhaṅge rasādivaṭikā /--
dhātrīphalarasakṣīraiḥ pānaṃ syāt svarabhaṅganut // VRs_25.45 //
atha svarabhaṅge devadārvādicūrṇam /--
devadārukaṇāvyoṣa-śatāhvāpatrakaṃ śilā /
vacāsaindhavaśigrūttha-mūlaṃ peṣyaṃ samaṃ samam // VRs_25.46 //
karṣaikaṃ madhusarpirbhyāṃ māsamātraṃ sadā lihet /
māsaikaṃ karṣakarṣañca kinnaraiḥ saha gīyate // VRs_25.47 //
atha galadāhe maindhavādicūrṇam /--
saindhavendrayavaṃ rātrau maricañcoṣṇavāriṇā /
pāyayet karṣamātrantu galadāhapaśāntaye // VRs_25.48 //
atha galadāhe karañjamajjā-pathyāprayogau /--
karañjavījamajjāntu dviniṣkāñcoṣṇavāriṇā /
galadāhaharaṃ khādet pathyā vā kṣaudrasaṃyutā // VRs_25.49 //
atha stanavarddhane balādipralepaḥ /--
balānāgabalākuṣṭha-tvacāṃ cūrṇañca lepayet /
mahiṣīnavanītena stanau pīnau sthirau bhavet // VRs_25.50 //
atha stanavarddhane snehanasyama /--
śyāmāniśābalārājī-lavaṇaṃ kvāthayet samam /
toyairaṣṭaguṇaireva pādaśeṣaṃ samāharet // VRs_25.51 //
tilatailaṃ kvāthapādaṃ tailārddhaṃ māhiṣaṃ ghṛtam /
snehaśeṣaṃ pacettena nasyena māsamātrake //
bālādivṛddhanārīṇāṃ yauvanaṃ kurute'dbhutam // VRs_25.52 //
atha stanavidradhau kuruvakatailam /--
kuruvatvakkaṣāyeṇa tatkalakena ca sādhitam /
tailantu vanitānāñca kucakumbhavraṇāpaham // VRs_25.53 //
atha stanavidradhau śulvaprayogaḥ /--
śulvacūrṇaṃ rase jīrṇaṃ madayantī punarnavā /
meṣaśṛṅgīrasaścaitā vraṇaśoṣaṇaropaṇam // VRs_25.54 //
atha snāyuke kumbhīprayogaḥ /--
kumbhīpuṣpāṇi cā''dāya gilayedravivāsare /
yā vatsaṅkhyāni puṣpāṇi tāvadvarṣāṇi snāyukaḥ //
na niryāti na sandehaḥ siddhayoga udāhṛtaḥ // VRs_25.55 //
atha bhasmakalakṣaṇam /--
yena bhasmībhavantyāśu bhakṣitānyakhilānyapi /
vastūni sa kṣudhārūpo vyādhirbhasmaka ucyate // VRs_25.56 //
atha ślopadasya samprāptilakṣaṇe /--
kaphottarā raktacalāśritā malāḥ
pādeṣvadhaḥkāyamupāśritāḥ śanaiḥ /
kurvanti śophaṃ ghanamāha ślīpadaṃ
tat karṇanāsādiṣu pādavadbhavet // VRs_25.57 //
atha ślīpade cakreśvaro rasaḥ /--
tāmracūrṇasamaṃ sūtaṃ śuddhaṃ mardyaṃ dinatrayam /
nāgavallīmeghanāda-pāṭhāpaunarnavadravaiḥ // VRs_25.58 //
gomūtre mardayedgā.ḍhaṃ cakrayantre dinaṃ pacet /
māsaikaṃ bhakṣayet kṣaudraiḥ ślīpadī ca pibedanu // VRs_25.59 //
khādiraṃ śallakīkāṣṭhaṃ kṣaudrañcāśanakāṣṭhakam /
gavāṃ mūtraiḥ samaṃ piṣṭvā pibet ślīpadanāśanam // VRs_25.60 //
atha ślīpade gu.ḍūcyādilepaḥ /--
gu.ḍūcīkaṭukāśuṇṭhī-devadāruvi.ḍaṅgakam /
piṣṭvā gomūtrasaṃyukto lepaḥ ślīpadanāśanaḥ // VRs_25.61 //
atha valmīke bahubhāvitapittalaprayogaḥ /--
brāhmīpalāśayoḥ kvāthe rītipatraṃ vinikṣipet /
dinadvayaṃ tatastāni punastenaiva gharṣayet // VRs_25.62 //
laghubhāṇḍe samādāya cūrṇaṃ kuṣmāṇḍavāriṇā /
mahattrivāraṃ kurvīta puṭaṃ karabhavāriṇā // VRs_25.63 //
mardayitvā puṭaṃ dadyādajāmūtreṇa bhāvayet /
tato'pyekaṃ puṭaṃ dattvā tisrastrikaṭubhāvanāḥ // VRs_25.64 //
amaryyajāvi.ḍaṅgāgni-gojalairatha bhāvitaḥ /
pratimeṣaḥ susaṃsiddho raso valmīkamṛdrasaiḥ // VRs_25.65 //
vallatrayamito deyo valmīke tasya mṛtsnayā /
valmīkaṃ samvilipyaitat kṛmisaṅghapraśāntaye // VRs_25.66 //
rasairuttaravāruṇyāḥ sabhramaṃ hanti mārutam /
vāsānīrānupānena jayet kaphasamīraṇam // VRs_25.67 //
atha sthaulye vi.ḍaṅgādicūrṇam /--
vi.ḍaṅgaṃ nāgaraṃ kṣāraṃ kālaloharajo madhu /
yavāmalakacūrṇañca yogo'tisthaulyadoṣajit // VRs_25.68 //
atha sthaulye triphalādi-patrādikaṣāyau /--
varāsanāmnayaḥ patra-niśākvāthaṃ madhuplutam /
dviradasthūladeho'pi pibenmāsāt kṛśo bhavet // VRs_25.69 //
atha viparītaratijavyādhilakṣaṇam /--
viparīte rate prāpte liṅge dāhaḥ prajāyate /
kārśyañca sarvagātreṣu--" // VRs_25.70 //
atha viparītaratijavyādhipratīkāraḥ /--
"--tatpratīkāra ucyate /
gratyagrastannibadhyaiva liṅge coṣaṇamācaret // VRs_25.71 //
kṣaṇe tvetasya sañjāte kṣālayecchītalāmbunā /
kolaniryyāsamādāya pāyayettaṃ saśarkaram //
śālmalīdūrvayormūlī-rasapāyasamāśayet // VRs_25.72 //
atha upadaṃśādipratīkāraḥ /--
puruṣavyādhinuttyarthaṃ raktasrāvo hi pṛṣṭhake /
bhakṣaṇaṃ bolabaddhasya matsyākṣīmūlalepanam // VRs_25.73 //
jānuruggranthinuttyarthaṃ yavaciñcāḥ pralepayet /
sāmudrakāñjikābhyāṃ hi lepaṃ vidhehi satvaram // VRs_25.74 //
atha raktavikṛtau bolabaddharasaprayogopadeśaḥ /--
sarvaraktavikāreṣu bolabaddhasya sevanam // VRs_25.75 //
atha asthibhagne lākṣādipralepaḥ /--
meṣīkṣīraṃ dravaṃ cūrṇaṃ kaṭutumbe vinikṣipet /
pralepanena sātatyādasthibhagnaḥ praśāmyati // VRs_25.76 //
atha snāyuke asparśāriprayogopadeśaḥ /--
snāyukasyāpanuttyarthamasparśāripraveśanam // VRs_25.77 //
atha yonivyāpannidānam /--
daivenātirate strīṇāṃ viṣamotkaṭakāsanāt /
jāyante vyāpado yonau duṣṭavījārttavānmataḥ // VRs_25.78 //
atha yonivyāpatsu piṣṭīyogaḥ /--
piṣṭī tārārkayorekā taile gandhasya pācitā /
sevitā madhusarpirbhyāṃ guhmarogānniyacchati // VRs_25.79 //
atha yoniśūle nimbādigolakam /--
nimbudrāvaiḥ susampiṣṭaṃ nimbairaṇḍasya vījakam /
yoniśūlaharaṃ kṣiptvā golakaṃ yonimadhyagam // VRs_25.80 //
atha yoniroge somarājyādipralepaḥ /--
somarājī devadāru nimbadāruniśāsanam /
takrapiṣṭaṃ pralepo'yaṃ yonyāmayaharo bhavet // VRs_25.81 //
atha yonikṛmiśūle rasonādipralepaḥ /--
rasonaṃ gṛhadhūmantu viśālā saviḍaṅgakam /
kaṇṭakārīphalaṃ toyaiḥ piṣṭvā yonau pralepayet //
kṛmiśūlaharaṃ khyātaṃ saptāhānnātra saṃśayaḥ // VRs_25.82 //
atha phalaghṛtam /--
mañjiṣṭhā tagaraṃ kuṣṭhaṃ triphalā śarkarā vacā /
medā yaṣṭī haridre dve dīpyakaṃ kaṭurohiṇī // VRs_25.83 //
payasyā hiṅgu kākolī vājigandhā śatāvarī /
pratyekaṃ cūrṇayet karṣaṃ dvātriṃśatpalakaṃ ghṛtam // VRs_25.84 //
ghṛtāccaturguṇaṃ kṣīraṃ ghṛtaśeṣaṃ vipācayet /
yoniśūle śukradoṣe garbhiṇīnāñca pāyayet // VRs_25.85 //
atha rajonāśe triyonirasaprayogavidhiḥ /--
triyonirasaguñjekaṃ triniṣkamabhayāgu.ḍam /
puṣparodhaharaṃ khādet palaikaṃ tilajīvanam //
tataḥ śītodakaṃ kṣiptvā puṣpaṃ sravati tatkṣaṇāt // VRs_25.86 //
atha puṣparodhaharayogatrayam /--
lāṅgalīkandacūrṇaṃ vā mūlaṃ vā'pyāpamārgajam /
indravāruṇīmūlaṃ vā yonisthaṃ puṣparodhanut // VRs_25.87 //
atha puṣparodha-raktagulmaharayogadvayam /--
tilamūlakaṣāyantu brahmadaṇḍīyamūlakam /
yaṣṭītrikaṭukaṃ cūrṇaṃ kvāthayuktañca pāyayet //
puṣparodhe raktagulme strīṇāṃ sadyaḥ praśasyate // VRs_25.88 //
atha puṣparodhe caṇakaprayogaḥ /--
caṇakānāṃ rasañcaiva śṛtaṃ kṣīraṃ ghṛtena vā /
śarkarāmadhusaṃyuktaṃ raktadoṣaharaṃ pibet // VRs_25.89 //
atha puṣparodhe gu.ḍavyoṣādicūrṇam /--
tilakvātho gu.ḍaṃ vyoṣaṃ tilabhārgīyutaṃ pibet /
kvāthaṃ raktabhave gulme naṣṭapuṣpe'tha pāyayet // VRs_25.90 //
atha garbhājanane dhustūraprayogaḥ /--
grāhyaṃ kṛṣṇacaturdaśyāṃ dhustūrasya tu mūlakam /
kaṭyāṃ baddhvā ramet svecchaṃ na garbhaḥ sambhavet kvacit // VRs_25.91 //
muktena labhate garbhaṃ purā nāgārjunoditam /
tanmūlacūrṇaṃ yonisthaṃ na garbhaḥ sambhavet kvacit // VRs_25.92 //
atha garbhājanane saindhavaprayogaḥ /--
ṛtau jāte kṣipedyonau tilatailāktasaindhavam /
dravate tatkṣaṇādeva tacchukraṃ puṣpitāmapi // VRs_25.93 //
atha garbhasrāvaṇe cūrṇaprayogaḥ /--
devālaye tu yaccūrṇaṃ karṣekaṃ toyapeṣitam /
pibedgarbhavatī nārī garbhaḥ sravati tatkṣaṇāt // VRs_25.94 //
atha garbhasrāvaṇe eraṇḍaprayogaḥ /--
kāṇḍameraṇḍapatrasya yonāvaṣṭāṅgulaṃ kṣipet /
caturmāsodbhavo garbhaḥ sravatyeva hi tatkṣaṇāt // VRs_25.95 //
atha garbhasrāvaṇe citrakaprayogaḥ /--
nirguṇḍīdravasampiṣṭaṃ citramūlaṃ madhuplutam /
karṣaṃ bhuktvā patatyāśu garbhā raṇḍākulodbhavaḥ // VRs_25.96 //
athātiraktasrāve śarapaṅkhāprayogaḥ /--
mūlantu śarapuṅkhāyāstaṇḍulāmbuprapeṣitam /
pāyayet karṣamātraṃ tadatiraktapraśāntaye // VRs_25.97 //
athātiraktasrāve arkamūrttiramaprayogavidhiḥ /--
strīṇāṃ rakte pūyake vā pravṛtte saimaṃ cūrṇaṃ peṭakārībhavañca /
dadyāt pātarmallakhaṇḍena sārddhaṃ dattvā sūtaṃ tvarkamūrttiṃ ghṛtena // VRs_25.98 //
atha yoniśūlaharayogadvayam /--
yonau śūle nimbavātāripiṣṭiṃ kuryyādyadvā nāgakarṇotthamūlaiḥ // VRs_25.99 //
atha rajodoṣe vyoṣāditailam /--
tailaṃ kvā vyoṣavaṣṭiprayuktaṃ dadyāt strīṇāṃ raktadoṣāpanuttyai // VRs_25.100 //
atha puṣyānugaṃ cūrṇam /--
pāṭhā jambāmrayorasthi śilodbhedaṃ rasāñjanam /
ambaṣṭhāśālmalīṃ piṣṭvā samaṅgāvatsakatvacam // VRs_25.101 //
vāhlīkavilvātiviṣā-lodhratoyadagairikam /
śuṇṭhīmadhūkamārdvīkaṃ raktacandanakaṭphalam // VRs_25.102 //
kaṭvaṅgavatsakānantā-dhātakīmadhukāñjanam /
puṣye gṛhītvā sañcūrṇya sakṣaudraṃ taṇḍulāmbunā // VRs_25.103 //
pibedarśaḥsvatīsāre raktaṃ yaścopaveśyate /
doṣāgantukṛtā ye ca bālānāṃ tāṃśca nāśayet // VRs_25.104 //
yonidoṣaṃ rajodoṣaṃ śyāvaṃ śvetāruṇatviṣam /
cūrṇaṃ puṣyānugaṃ nāma hitamātreyapūjitam // VRs_25.105 //
atha trividhaviṣanirdeśaḥ /--
yat kandamūlādiṣu jāyate tato viṣādviṣaṃ sthāvaramugravīryyam /
sarpādikaṃ jaṅgamamucyate taddravyairanekaiḥ kṛtakañca yattat // VRs_25.106 //
atha viṣacikitsā /--
atha meghanādaprayogaḥ /--
ghananādajaṭā hanti viṣaṃ sthāvarajaṅgamam // VRs_25.107 //
atha sūta-śatāvarīyogaḥ /--
jyeṣṭhāmbusūtarājena pītā'bhīruśiphā tathā // VRs_25.108 //
atha sūta-somarājīyogaḥ /--
surabhiśakṛdrasabhāvita-śaśirājīcūrṇasaṃyutaḥ sūtaḥ /
sthāvarajaṅgamakṛtrimaviṣajit guñjāmito'bhyastaḥ // VRs_25.109 //
atha abhrakādipralepaḥ /--
abhrakaṃ tālakaṃ tāpyaṃ śilājit kunaṭī rasaḥ /
devadālīraso vyoṣaṃ lepanādviṣanāśanam // VRs_25.110 //
atha lūtāviṣe sūtabhasmaprayogaḥ /--
rasena cakramardasya puṭitaḥ puṭapācitaḥ /
eraṇḍasnehasaṃyuktaḥ sūto lūtāvikārajit // VRs_25.111 //
atha mahāsarpaviṣe nāgadamanīprayogaḥ /--
jalena nāgadamanī-mūlaṃ nasye prayojitam /
mahāsarpasya viṣamaṃ viṣaṃ naśyati tatkṣaṇāt // VRs_25.112 //
atha pañcāṅgaśirīṣaprayogaḥ /--
jalapiṣṭaṃ śirīṣasya pañcāṅgaṃ yaḥ pibennaraḥ /
sa nāgarājadaṣṭo'pi mānuṣo nirviṣo bhavet // VRs_25.113 //
atha aśvagandhā-vandhyāprayogau /--
aśvagandhābhavaṃ kandaṃ bandhyāyā vā'tha yaḥ pibet /
tasya dehāntaraṃ yāti viṣaṃ sthāvarajaṅgamam // VRs_25.114 //
atha vṛścikaviṣe vyoṣāditailam /--
vyoṣairaṇḍasrāvapakvantu tailaṃ lepāyoktaṃ vṛścikānāṃ sadaiva // VRs_25.115 //
atha tārkṣyasūtaḥ /--
sūtaṃ gandhaṃ ṭaṅkaṇaṃ hemayuktaṃ gharṣedyāmaṃ meghanādīrasena /
golaṃ kṛtvā kāntapāṣāṇamūṣā-madhye kṣiptvā bhūdhare taṃ puṭeta //
paścādgharṣenmeghanādīrasena sūtaḥ siddhastveṣa tārkṣyo viṣāriḥ // VRs_25.116 //
atha viṣahararasaḥ /--
tārkṣyaṃ bandhyāṃ bhakṣayedraktimānaṃ sūtaṃ tasmāt yānti nāśaṃ viṣāṇi // VRs_25.117 //
atha mṛtasañjīvanam /--
sasinduvāratagaraṃ mṛtasañjīvanaṃ viṣam // VRs_25.118 //
atha ākhuviṣe śirīṣaprayogaḥ /--
śirīṣakusumaṃ patraṃ viṣamākhuviṣāpaham // VRs_25.119 //
atha sarvaviṣe devadārvādiyogaḥ /--
devadāru nataṃ māṃsī lavalī vākucī viṣam /
kuṣṭhañca pānalepābhyāṃ samastaviṣanāśanam // VRs_25.120 //
atha sarvaviṣe ṭaṅgaṇaprayogaḥ /--
sarpādiviṣanāśāya ṭaṅkaṇasya rajo'mbhasā /
pānābhyañjananasyādyairatiguhyopadaṃśinā // VRs_25.121 //
atha vṛścikaviṣe manohvādigu.ḍikā /--
manohvā saindhavaṃ hiṅgu mālatīpallavāni ca /
gośakṛdrasapiṣṭāni gu.ḍikā vṛścikāpahā // VRs_25.122 //
atha vṛścikaviṣe palāśavījagu.ḍikā /--
arkapayasā divā brāhma-tarorbhāvitairmuhurvījaiḥ /
gu.ḍikā kṛtā prayatnāt vṛścikaviṣamāśu nāśayati // VRs_25.123 //
atha garaviṣe kanakādivaṭī /--
kanakasārasutīkṣṇanidigdhikā-hapuṣāsiddhakalāṃśaniṣevaṇāt /
jayati sādhu yuvā dhanakāṅkṣayā gaṇikayā paridattagarauṣadham // VRs_25.124 //
atha saviṣānne vṛkṣāmlādiyogaḥ /--
purāṇavṛkṣāmlayutaṃ kaṭutrayaṃ nareṇa bhuktaṃ tvaśanāvasāne /
asāravṛttābalayā'rthakāṅkṣayā sahānnadattaṃ viṣamāśu nāśayet // VRs_25.125 //