c. ननु कर्मापि जन्मकारणमिष्टं तत्कथमज्ञानतृष्णे एवोक्ते इत्याह (।)
ते चेतने मिथ्याज्ञानतदुद्भूतर्षसंचेतने स्वयमात्मना पूर्व्वशुभाशुभकर्मसँस्कार
सहाये कर्म कर्मस्वभावे इत्यखण्डमन्यूनं जन्मकारणमुक्तमिति न विरोधः । स्यादे
तद्(।) गतिप्रतीत्योरभिमतदेशगमनस्य ज्ञानस्य च करणानीन्द्रियाणि । आश्रयः कारणं
इन्द्रियेभ्य उत्पन्नेन ज्ञानेन विषयं परिच्छिद्य प्रवृत्तेः । तानीन्द्रियाणि
चादृष्टतः शुभादिलक्षणाद् (२६४) । दीक्षया चादृष्टनाशात्तत्कार्याणां कारणा
नामनुत्पत्तेर्व्विषयस्य परिच्छेदतृष्णयोरभावात् अगतिर्जन्मस्थान इति नास्ति
पुनर्भवो दीक्षितस्य (।) तददृ508ष्टञ्चात्मसंस्कारो न चे509तना स्यात् दीक्षितस्यापि
सास्तीति जन्मापि510 स्यात ।
b. अत्रा511ह (।)
बुद्धे512र्भावाभावानुवृत्तितोऽन्वयव्यतिरेकानुवृत्त्या करणानामेक
स्माद्देशाद
प513रदेशसम्बद्धानामुत्पत्तेः कारणात्सामार्थ्यं बुद्धेरिन्द्रियजननं प्रति(२६५)दृष्टं नान्यस्य संस्काररूपस्यादृष्टस्य तदन्वयव्यतिरेकानुविधानानुपलम्भात् । सा बुद्धि
श्चास्ति देशान्तरसम्बद्धकरणजनिका दीक्षितस्या तत्किन्तानि करणानि गर्भस्थानन्न
यन्ति गच्छन्ति हेत्ववैकल्याद् भवितव्यं (२६६) ।
c. गमनेनावश्यं दीक्षयोपहता बुद्धिर्देशान्तरं नेतुमिन्द्रियाण्यशक्ता चेत् ।
नन्वेवन्तस्य मुमुक्षोर्दी
क्षानन्तरं बुद्धेरसामर्थ्ये तेषामिन्द्रियाणां स्वविषये
व्यवस्थापनं धारणं । तत्रा514योजनं प्रेरणं । क्षोभो515 विकारः । स्वविषयान्निवर्तनं
101
निरोधः । ते बुद्धिनिबन्धनवृत्तयो न स्युः ॥ अथ बुद्धेस्तदा मरणकालेऽभावान्न स्युः धारणप्रेरणादयः ।
अत्राह । सन्धीयते जन्यते मलैर्मिथ्याज्ञानैर्मिथ्याज्ञानात्मस्नेहादिभिर्बुद्धिर्मरण
समयेपीति कुतो बुद्ध्यभावः । (२६७)
अथ मला अपि दीक्षयोपहतसामर्थ्या न बुद्धि सन्द
धति । तदा तेषां मला
नामसामर्थ्ये स्वीक्रियमाणे जीवतोपि दीक्षितस्य मला बुद्धिसन्धानं प्रत्यक्षमाः स्युः ।
दीक्षा मलानां बाधिकेत्यपि मिथ्या । तथा प्रतिपक्षस्य नैरात्म्यभावनायाः स्वपक्षस्या
योनिशोमनस्कारस्याभ्यासात् पुष्टौ सत्यां दोषाणां यथाक्रमं नर्ह्रासादपचयात् ।
अतिशयादभिवृद्धे (२६८) र्दोषाः स्वकीयाद् बीजात्तुल्यजातीयकारणात् सन्तानो येषां ते दीक्षितेपि दोषबीजे
परिपोषवत्यनिवारिताः ।
II. आत्मनो नित्यत्वे न पुनर्जन्म
स्यादेतद् (।) आत्मनोपि गर्भगतकरणादिजनने व्यापारः स एव दीक्षया निरुद्ध
इति न पुनर्जन्मेत्याह (।)
नित्यस्यानुपकार्यतया निरपेक्षत्वात् करणादीनां क्रमे516णोत्पत्तिर्व्विरुध्यते
समत्वहेतुसद्भावात् सकृदुत्पादप्रसक्तेः । (२६९) इन्द्रियादेः क्रियायामक्रियायाञ्च
सदृशात्मनस्तुल्यरूपस्यात्मनस्तयोः कालयोस्ते ते विरुध्येते ।
यद्यसौ कार्यकरणस्वभावः
तदा कार्यादेव क्रियाविरामोस्य विरुध्यते ।
एवमक्रियायामपि वाच्यं । किञ्च (।) आत्मनः कर्मकर्तृता हेतुत्वं भोक्तृत्वञ्च फलं ते
चात्मन एकरूपस्य रूपे इति हेतुफलाभेदप्रसङ्गः । व्यतिरेको भेदस्तत आत्मनस्तयोः कर्तृ त्वभोक्तृत्वयोर्धर्मयोस्ततो नैक्यप्रसङ्ग इति चेत् । (२७० ।)