atha ekonaviṃśo 'dhyāyaḥ |
AS.Ci.19.1 athātaḥ śvayathucikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Ci.19.2 śvayathuṣu doṣajeṣu sarveṣu sarvasareṣvāmānubaddheṣu laṅghana pācanaśodhanānyādau yojayet |
snehajeṣu virūkṣaṇānyauṣadhāni virūkṣaṇottheṣu snehanāni |
tatrāmajeṣu laṅghitavato laghvannamaśitasya bhadradārunāgaramaricaprativiṣāviḍaṅgendrayavānuṣṇāmbunā |
nāgaradevadārupathyāvarṣābhvo vā |
pañcakolakājājīnidigdhikāmustapāṭhārajanīrvā |
mūtravartiṃ vā navāyasaṃ vā |
gurubhinnapurīṣastu takraṃ savyoṣasauvarcalakṣaudram |
guḍaharītakīṃ vā śīlayet ||
AS.Ci.19.3 itarastrivṛttryūṣaṇakaṭurohiṇyayaścūrṇāni triphalākvāthena |
vyoṣayavakṣārāyorajāṃsi vā |
bibhītakakalkaṃ vā taṇḍulāmbunā |
gugguluṃ vā gomūtreṇa |
harītakīṃ vā |
tulyaguḍāṃ vā śuṇṭhīṃ punarnavakaṣāyānupānām |
ārdrakaṃ vā tulyaguḍamardhapalābhivṛddhaṃ pañcapalaprakarṣaṃ prayuñjīta |
māsamayaṃ prayogaḥ śophaśoṣārśaḥ śvāsakāsaprasekapīnasālasakāgnisādagulmodarapramehapāṇḍukāmalāmanovikārānapaharati |
ārdrakarasaṃ vā śālikṣīrāhāraḥ pibet ||
AS.Ci.19.4 nivṛttāmadoṣaḥ śṛtāni payāṃsi sarpīṃṣi ca |
trikaṭukairaṇḍaśyāmāmūlaiḥ siddhaṃ kṣīram |
mahauṣadhamuruṅgīmūlābhyāṃ vā |
varṣābhūmayūrakapañcakolairvā |
kumbhanikumbhavyoṣāgnikairvā karabhīkṣīravṛttirvā syāt gomūtraṃ mahaṣīmūtraṃ vā sakṣīraṃ kṣīrāśanaḥ pibet ||
AS.Ci.19.5 dāḍimayavānīyavānakadhanikāpāṭhāmlavetasamaricapañcakolabilvaphalayāvaśūkānakṣamātrān salilāḍhake vipācya tatkaṣāyeṇa ghṛtaprasthaṃ sādhayecchophārśogulmamehāgnisādaharam |
arśovihitavidhinā citrakadadhno navanītamādadīta |
taccitrakamūlagarbhaṃ sacitrakakalkatakrasiddhaṃ samānaṃ pūrveṇa ||
AS.Ci.19.6 yathādoṣocchrayaṃ ca dhānvantaraṃ kalyāṇakaṃ pañcagavyaṃ tiktaṃ mahātiktamudaroktāni vā tilvakacaturthāni ghṛtāni pāyayet ||
AS.Ci.19.7 daśamūlakvāthakaṃse pathyāśataṃ guḍatulonmiśramādhiśrayet |
lehībhūte tatra trikaṭukatrijātakayavakṣāracūrṇaṃ prakṣipet kṣaudrārdhaprasthaṃ ca |
etā daśamūlaharītakyo 'tipravṛddhamapi śvayathumudarārocakāvipākapāṇḍurogagulmamehaśvāsakāsakārśyāmavātāmlapittamūtraśukradoṣāṃśca nighnanti ||
AS.Ci.19.8 śaṭhīpuṣkaramūlakāravīcitrakājājījīvantībilvamadhyayavakṣāravṛkṣāmlairdaśamūlena ca parigṛhītāni ghṛtatailabhṛṣṭāni peyādīnyannānyalpasnehalavaṇānyupakalpayet |
sparśasukhāṃścābhyaṅgapradehasekān ||
AS.Ci.19.9 śaileyasthauṇeyakaśrīveṣṭakāgarudevadāruhareṇukākuṣṭhadhyāmakapadmakamāṃsīmāgadhikāvanyadhānyatālīsapatrakacaturjātakapalāśāmbudāmbupriyaṅguspṛkkānakhaiḥ ślakṣṇapiṣṭaistailamabhyaṅgaṃ pacet |
taiśca pradehaṃ kuryāt |
sarṣapasauvarcalasaindhavaśārṅgeṣṭābhiśca |
kevalairvākṣamajjābhiḥ ||
AS.Ci.19.10 viśeṣataścaikāṅgajeṣu punarnavahiṃsrākośātakīkaravīrakiṃśukātiviṣardhivṛddhimūṣikaparṇīhastikarṇanalikānākulīsthūlakākādanīsālatriphalādevadārulodhratālaparṇīdaśapatrikājayantībhiḥ pralepaḥ ||
AS.Ci.19.11 mūlakatoyena kavoṣṇena vṛkṣakārkanaktamālanimbavarṣābhūkvāthena vā snānam ||
AS.Ci.19.12 athānilaje śvayathau trivṛtameraṇḍatailaṃ vārdhamāsaṃ māsaṃ vā pibet |
eraṇḍatailameva ca viḍvātasaṅge prāgbhaktaṃ payasā rasairvā |
vātaharābhyaṅgasvedopanāhāṃśca kuryāt |
viśeṣeṇa caikāṅgage mātuluṅgāgnimanthaśuṇṭhī devadāruhiṃsrāpralepaḥ ||
AS.Ci.19.13 pittaje nyagrodhādisiddhaṃ sarpiḥ pibet |
tiktakaṃ vā |
mūrchāratitṛḍdāheṣu kṣīram |
tadeva tu sraṃsanārthī mūtrayuktam |
abhayāmaradārumadhukakaṭukādantīcandananiculapaṭolamūrvādārvītrāyamāṇopakulyāviśālākvāthaḥ sasarpirupayuktaḥ śvayathuviṣavīsarpajvaradāhapipāsāntaḥsantāpasannipātānupaśamayati |
ghṛtakṣīrakṣīrivṛkṣavetasamañjiṣṭhāmṛṇālacandanādibhiḥ śītavīryaiḥ kalpayedabhyaṅgādīn ||
AS.Ci.19.14 kaphotthe tvāragvadhādisādhitaṃ tailaṃ pibet |
kṣāramūtratakrāsavāriṣṭāṃśca |
bhallātakacitrakavyoṣaviḍaṅgabṛhatīphalāni pṛthak prasthāṃśānyacchadhānyāmladroṇe gomayāgninā tribhāgaśeṣamavatārayet |
tatpūtaśītaṃ mastukalaśena sitopalātulayā ca yuktamagnikamāgadhikākalkalipte dṛḍhe bhāṇḍe samāvāpya vaihāyase suguptaṃ sthāpayet |
tato daśāhasthito 'yamupayukto bhallātakāriṣṭaḥ śophodarārśobhagandaragrahaṇīkṛmikuṣṭhamehakārśyakikkasān satvaramapanayati ||
AS.Ci.19.15 triphalāmaricadrākṣāpippalīkāśmaryaphalānāṃ pratyekaṃ śataṃ guḍatulāmudakadroṇaṃ ca madhuliptabhājanasthaṃ saptāhamuṣṇe kāle dvisaptāhaṃ śīte dhārayet |
ayamaṣṭaśatariṣṭaḥ samānaḥ pūrveṇa |
purāṇapiṇyākakṛṣṇāśigrutvagatasīsikatā mūtrapiṣṭāḥ sukhoṣṇāḥ pralepe dadyāt |
ekrāṅgage tu kālāsaralājaśṛṅgyajagandhāśvagandhaikaiṣikāḥ |
śuṇṭhīkulatthatarkārīkuṣṭhārjakacitrakajalamūtrāṇi snāne |
caṇḍāgaruṇī vilepane ||
AS.Ci.19.16 saṃsargasannipātayoryathādoṣodayamidameva sādhanam |
ekadeśāśraye ca śvayathau yathāsannaṃ vamanādīni raktāvasecanaṃ ca kurvīteti |
bhavati cātra ||
AS.Ci.19.17 prāyo 'bhighātādanilaḥ saraktaḥ śophaṃ sarāgaṃ prakaroti tatra |
visarpanunmārutaraktanucca kāryaṃ viṣaghnaṃ viṣaje ca karma ||
AS.Ci.19.18 grāmyābjānūpaṃ piśitamabalaṃ śuṣkaśākaṃ tilānnaṃ |
gauḍaṃ piṣṭānnaṃ dadhisalavaṇaṃ picchilaṃ madyamamlam |
dhānā vallūraṃ samaśanamatho gurvasātmyaṃ vidāhi |
svapnaṃ cārātrau śvayathugadavān varjayenmaithunaṃ ca ||