saptadaśo+adhyāyaḥ/
Ca.1.17.1 athātaḥ kiyantaḥśirasīyamadhyāyaṃ
vyākhyāsyāmaḥ //
Ca.1.17.2 iti ha smāha bhagavānātreyaḥ //
Ca.1.17.3ab kiyantaḥ śirasi proktā
rogā hṛdi ca dehinām /
Ca.1.17.3cd kati cāpyanilādīnāṃ rogā
mānavikalpajāḥ //
Ca.1.17.4ab kṣayāḥ kati samākhyātāḥ
piḍakāḥ kati cānaga /
Ca.1.17.4cd gatiḥ katividhā coktā
doṣāṇāṃ doṣasūdana //
Ca.1.17.5ab hutāśaveśasya
vacastacchrutvā gururabravīt /
Ca.1.17.5cd pṛṣṭavānasi yat saumya
tanme śṛṇu savistaram //
Ca.1.17.6ab ḍrṣṭāḥ pañca śirorogāḥ
pañcaiva hṛdayāmayāḥ /
Ca.1.17.6cd vyādhīnāṃ dvyadhikā
ṣaṣṭirdoṣamānavikalpajā //
Ca.1.17.7ab daśāṣṭau ca kṣayāḥ sapta
piḍakā mādhumehikāḥ /
Ca.1.17.7cd doṣāṇāṃ trividhā coktā
gatirvistarataḥ śṛṇu //
Ca.1.17.8ab
saṃdhāraṇāddivāsvapnādrātrau jāgaraṇānmadāt /
Ca.1.17.8cd uccairbhāṣyādavaśyāyāt
prāgvātādatimaithunāt //
Ca.1.17.9ab
gandhādasātmyādāghrātādrajodhūmahimātapāt /
Ca.1.17.9cd gurvamlaharitādānādati
śītāmbusevanāt //
Ca.1.17.10ab
śiro+abhighātādduṣṭāmādrodanādvāṣpanigrahāt /
Ca.1.17.10cd
meghāgamānmanastāpāddeśakālaviparyayāt //
Ca.1.17.11ab vātādayaḥ prakupyanti
śirasyasraṃ ca duṣyati /
Ca.1.17.11cd tataḥ śirasi jāyante
rogā vividhalakṣaṇāḥ //
Ca.1.17.12ab prāṇāḥ prāṇabhṛtāṃ
yatra śritāḥ sarvendriyāṇi ca /
Ca.1.17.12cd yaduttamāṅgamaṅgānāṃ
śirastadabhidhīyate //
Ca.1.17.13ab ardhāvabhedako vā syāt
sarvaṃ vā rujyate śiraḥ /
Ca.1.17.13cd
pratiśyāmukhanāsākṣikarṇarogaśirobhramāḥ //
Ca.1.17.14ab arditaṃ śirasaḥ kampo
galamanyāhanugrahaḥ /
Ca.1.17.14cd vividhāścāpare rogā
vātādikrimisaṃbhavāḥ //
Ca.1.17.15ab pṛthagdiṣṭāstu ye pañca
saṃgrahe paramarṣibhiḥ /
Ca.1.17.15cd śirogadāṃstāṅchṛṇu me
yathāsvairhetulakṣaṇaiḥ //
Ca.1.17.16ab
uccairbhāṣyātibhāṣyābhyāṃ tīkṣṇapānāt prajāgarāt /
Ca.1.17.16cd
śītamārutasaṃsparśādvyavāyādveganigrahāt //
Ca.1.17.17ab
upavāsādabhīghātādvirekādvamanādati /
Ca.1.17.17cd
bāṣpaśokabhayatrāsādbhāramārgātikarśanāt //
Ca.1.17.18ab śirogatāḥ sirā vṛddho
vāyurāviśya kupyati /
Ca.1.17.18cd tataḥ śūlaṃ mahattasya
vātāt samupajāyate //
Ca.1.17.19ab nistudyete bhṛśaṃ
śaṅkhau ghāṭā saṃbhidyate tathā /
Ca.1.17.19cd sabhrūmadhyaṃ lalāṭaṃ
ca tapatīvātivedanam //
Ca.1.17.20ab vadhyete svanataḥ
śrotre niṣkṛṣyete ivākṣiṇī /
Ca.1.17.20cd ghūrṇatīva śiraḥ sarvaṃ
saṃdhibhya iva mucyate //
Ca.1.17.21ab sphuratyati sirājālaṃ
stabhyate ca śirodharā /
Ca.1.17.21cd snigdhoṣṇamupaśete ca
śiroroge+anilātmake //
Ca.1.17.22ab
kaṭvamlalavaṇakṣāramadyakrodhātapānalaiḥ /
Ca.1.17.22cd pittaṃ śirasi saṃduṣṭaṃ
śirorogāya kalpate //
Ca.1.17.23ab dahyate rujyate tena
śiraḥ śītaṃ suṣūyate /
Ca.1.17.23cd dahyate cakṣuṣī tṛṣṇā
bhramaḥ svedaśca jāyate //
Ca.1.17.24ab āsyāsukhaiḥ
svapnasukhairgurusnigdhātibhojanaiḥ /
Ca.1.17.24cd ślṣmā śirasi saṃduṣṭaḥ
śirorogāya kalpate //
Ca.1.17.25ab śiro mandarūjaṃ tena
suptaṃ stimitabhārikam /
Ca.1.17.25cd bhavatyutpadyate tandrā
tathā+ālasyamarocakaḥ //
Ca.1.17.26ab vātācchūlaṃ bhramaḥ
kampaḥ pittāddāho madastṛṣā /
Ca.1.17.26cd kaphādgurutvaṃ tandrā
ca śiroroge tridoṣaje //
Ca.1.17.27ab
tilakṣīraguḍājīrṇapūtisaṅkīrṇabhojanāt /
Ca.1.17.27cd kledo+asṛkkaphamāṃsānāṃ
doṣalasyopajāyate //
Ca.1.17.28ab tataḥ śirasi saṃkledāt
krimayaḥ pāpakarmaṇaḥ /
Ca.1.17.28cd janayanti śirorogaṃ
jāta bībhatsalakṣaṇam //
Ca.1.17.29ab
vyadhacchedarujākaṇḍūśophadaurgatyaduḥkhitam /
Ca.1.17.29cd krimirogāturaṃ vidyāt
krimīṇāṃ darśanena ca //
Ca.1.17.30ab
śokopavāsavyāyāmarūkṣaśuṣkālpabhojanaiḥ /
Ca.1.17.30cd vāyurāviśya hṛdayaṃ
janayatyuttamāṃ rujam //
Ca.1.17.31ab vepathurveṣṭanaṃ
stambhaḥ pramohaḥ śūnyatā daraḥ /
Ca.1.17.31cd hṛdi vātāture rūpaṃ
jīrṇe cātyarthavedanā //
Ca.1.17.32ab
uṣṇāmlalavaṇakṣārakaṭukājīrṇabhojanaiḥ /
Ca.1.17.32cd madyakrodhātapaiścāśu
hṛdi pittaṃ prakupyati //
Ca.1.17.33ab hṛddāhastiktatā vaktre
tiktāmlodgiraṇaṃ klamaḥ /
Ca.1.17.33cd tṛṣṇā mūrcchā bhramaḥ
svedaḥ pittahṛdrogakāraṇam //
Ca.1.17.34ab atyādānaṃ
gurusnigdhamacintanamaceṣṭanam /
Ca.1.17.34cd nidrāsukhaṃ
cābhyadhikaṃ kaphahṛdrogakāraṇam //
Ca.1.17.35ab hṛdayaṃ kaphahdroge
suptaṃ stimitabhārikam /
Ca.1.17.35cd tandrāruciparītasya
bhavatyaśmāvṛtaṃ yathā //
Ca.1.17.36ab
hetulakṣaṇasaṃsargāducyate sānnipātikaḥ /
Ca.1.17.36 (hṛdrogaḥ
kaṣṭadaḥkaṣṭasādhya ukto maharṣibhiḥ //)
Ca.1.17.36cd tridoṣaje tu hṛdroge yo
durātmā niṣevate //
Ca.1.17.37ab tilakṣīraguḍādīni
granthistasyopajāyate /
Ca.1.17.37cd marmaikadeśe saṃkledaṃ
rasaścāsyopagacchati //
Ca.1.17.38ab saṃkledāt krimayaścāsya
bhavantyupahatātmanaḥ /
Ca.1.17.38cd marmaikadeśe te jātāḥ
sarpanto bhakṣayanti ca //
Ca.1.17.39ab tudyamānaṃ sa hṛdayaṃ
sūcībhiriva manyate /
Ca.1.17.39cd chidyamānaṃ yathā
śastrairjātakaṇḍūṃ mahārujam //
Ca.1.17.40ab hṛdrogaṃ krimijaṃ
tvetairliṅgairbuddhvā sudāruṇam /
Ca.1.17.40cd tvareta jetuṃ taṃ
vidvān vikāraṃ śīghrakāriṇam //
Ca.1.17.41ab dvyulbaṇaikolbaṇaiḥ ṣaṭ
syurhīnamadhyādhikaiśca ṣaṭ /
Ca.1.17.41cd samaiścaiko vikārāste
sannipātāstrayodaśa //
Ca.1.17.42ab saṃsarge nava ṣaṭ
tebhya ekavṛddhyā samaistrayaḥ /
Ca.1.17.42cd pṛthak trayaśca
tairvṛddhairvyādhayaḥ pañcaviṃśatiḥ //
Ca.1.17.43ab yathā vṛddhaistathā
kṣīṇairdoṣaiḥ syuḥ pañcaviṃśatiḥ /
Ca.1.17.43cd vṛddhikṣayakṛtaścānyo
vikalpa upadekṣyate //
Ca.1.17.44ab vṛddhirekasya samatā
caikasyaikasya saṃkṣayaḥ /
Ca.1.17.44cd dvandvavṛddhiḥ
kṣayaścaikasyaikavṛddhirdvayoḥ kṣayaḥ //
Ca.1.17.45ab prakṛtisthaṃ yadā
pittaṃ mārutaḥ śleṣmaṇaḥ kṣaye /
Ca.1.17.45cd sthānādādāya gātreṣu
yatra yatra visarpati //
Ca.1.17.46ab tadā bhedaśca dāhaśca
tatra tatrānavasthitaḥ /
Ca.1.17.46cd gātradeśe bhavatyasya
śramo daurbalyameva ca //
Ca.1.17.47ab prakṛtisthaṃ kaphaṃ
vāyuḥ kṣīṇe pitte yadā balī /
Ca.1.17.47cd karṣet kuryāttadā śūlaṃ
saśaityastambhagauravam //
Ca.1.17.48ab yada+anilaṃ prakṛtigaṃ
pittaṃ kaphaparikṣaye /
Ca.1.17.48cd saṃruṇaddhi tadā dāhā
śūlaṃ cāsyopajāyate //
Ca.1.17.49ab śleṣmāṇaṃ hi samaṃ
pittaṃ yadā vātaparikṣaye /
Ca.1.17.49cd sannirundhyāttadā
kuryāt satandrāgauravaṃ jvaram //
Ca.1.17.50ab pravṛddho hi yadā
śleṣmā pitte kṣīṇe samīraṇam /
Ca.1.17.50cd rundhyāttadā prakurvīta
śītakaṃ gauravaṃ rujam //
Ca.1.17.51ab samīraṇe parikṣīṇe
kaphaḥ pittaṃ samatvagam /
Ca.1.17.51cd kurvīta sannirundhāno
mṛdvagnitvaṃ śirograham //
Ca.1.17.52ab nidrāṃ tandrām pralāpaṃ
ca hṛdrogaṃ gātragauravam /
Ca.1.17.52cd nakhādīnāṃ ca pītatvaṃ
ṣṭhīvanaṃ kaphapittayoḥ //
Ca.1.17.53ab hīnavātasya tu śleṣmā
pittena sahitaścaran /
Ca.1.17.53cd karotyarocakāpākau
sadanaṃ gauravaṃ tathā //
Ca.1.17.54ab hṛllāsamāsyasravaṇaṃ
pāṇḍutāṃ dūyanaṃ madam /
Ca.1.17.54cd virekasya ca vaiṣamyaṃ
vaiṣamyamanalasya ca //
Ca.1.17.55ab hīnapittasya tu śleṣmā
mārutenopasaṃhitaḥ /
Ca.1.17.55cd stambhaṃ śaityaṃ ca
todaṃ ca janayatyanavasthitam //
Ca.1.17.56ab gauravaṃ
mṛdutāmagnerbhaktāśraddhāṃ pravepanam /
Ca.1.17.56cd nakhādīnāṃ ca śuklatvaṃ
gātrapāruṣyameva ca //
Ca.1.17.57ab mārutastu kaphe hīne
pittaṃ ca kupitaṃ dvayam /
Ca.1.17.57cd karoti yāni liṅgāni
śṛṇu tāni samāsataḥ //
Ca.1.17.58ab bhramamudveṣṭanaṃ todaṃ
dāhaṃ sphuṭanavepane /
Ca.1.17.58cd aṅgamardaṃ parīśoṣaṃ
dūyanaṃ dhūpanaṃ tathā //
Ca.1.17.59ab vātapittakṣaye śleṣmā
srotāṃsyapidadhadbhṛśam /
Ca.1.17.59cd ceṣṭāpraṇāśaṃ mūrcchāṃ
ca vāksaṅgaṃ ca karoti hi //
Ca.1.17.60ab vātaśleṣmakṣaye pittaṃ
dehaujaḥ sraṃsayaccaret /
Ca.1.17.60cd glānimindriyadaurbalyaṃ
tṛṣṇāṃ mūrcchāṃ kriyākṣayam //
Ca.1.17.61ab pittaśelṣmakṣaye
vāyurmarmāṇyatinipīḍayan /
Ca.1.17.61cd praṇāśayati saṃjñāṃ ca
vepayatyathavā naram //
Ca.1.17.62ab doṣāḥ pravṛddhāḥ svaṃ
liṅgaṃ darśayanti yathābalam /
Ca.1.17.62cd kṣīṇā jahati liṅgaṃ
svaṃ samāḥ svaṃ karma kurvate //
Ca.1.17.63ab vātādīnāṃ rasādīnāṃ
malānāmojasastathā /
Ca.1.17.63cd
kṣayāstatrānilādīnāmuktaṃ saṃkṣīṇalakṣaṇam //
Ca.1.17.64ab ghaṭṭate sahate śabdaṃ
noccairdravati śūlyate /
Ca.1.17.64cd hṛdayaṃ tāmyati
svalpaceṣṭasyāpi rasakṣaye //
Ca.1.17.65ab puruṣā sphuṭitā mlānā
tvagrūkṣā raktasaṃkṣaye /
Ca.1.17.65cd māṃsakṣaye viśeṣeṇa
sphiggrīvodaraśuṣkatā //
Ca.1.17.66ab sandhīnāṃ sphuṭanaṃ
glānirakṣṇorāyāsa eva ca /
Ca.1.17.66cd lakṣaṇaṃ medasi kṣīṇe
tanutvaṃ codarasya ca //
Ca.1.17.67ab
keśalomanakhaśmaśrudvijaprapatanaṃ śramaḥ /
Ca.1.17.67cd jñeyamasthikṣaye liṅgaṃ
sandhiśaithilyameva ca //
Ca.1.17.68ab śīryanta iva cāsthīni
durbalāni laghūni ca /
Ca.1.17.68cd pratataṃ vātarogīṇi
kṣīṇe majjani dehinām //
Ca.1.17.69ab daurbalyaṃ mukhaśoṣaśca
pāṇḍutvaṃ sadanaṃ śramaḥ /
Ca.1.17.69cd klaibyaṃ
śukrāvisargaśca kṣīṇaśukrasya lakṣaṇam //
Ca.1.17.70ab kṣīṇe śakṛti cāntrāṇi
pīḍayanniva mārutah /
Ca.1.17.70cd rūkṣasyonnamayan kukṣīṃ
tiryagūrdhvaṃ ca gacchati //
Ca.1.17.71ab mūtrakṣaye mūtrakṛchraṃ
mūtravaivarṇyameva ca /
Ca.1.17.71cd pīāsā bādhate cāsya
mukhaṃ ca pariśuṣyati //
Ca.1.17.72ab malāyanāni cānyāni
śūnyāni ca laghūni ca /
Ca.1.17.72cd viśuṣkāṇi ca lakṣyante
yathāsvaṃ malasaṃkṣaye //
Ca.1.17.73ab bibheti
durbalo+abhīkṣṇaṃ dhyāyati vyathitendriyaḥ /
Ca.1.17.73cd duśchāyo durmanā rūkṣaḥ
kṣāmaścaivaujasaḥ kṣaye //
Ca.1.17.74ab hṛdi tiṣṭhati
yacchuddhaṃ raktamīṣatsapītakam /
Ca.1.17.74cd ojaḥ śarīre saṃkhyātaṃ
tannāśānnā vinaśyati //
Ca.1.17.75ab prathamaṃ jāyate hyojaḥ
śarīre+asmiñcharīriṇām /
Ca.1.17.75cd sarpirvarṇaṃ madhurasaṃ
lājagandhi prajāyate //
Ca.1.17.75.1ab (bhramaraiḥ
phalapuṣpebhyo yathā sdaṃbhiryate madhu /)
Ca.1.17.75.1cd (tadvadojaḥ
svakarmabhyo guṇaiḥ saṃbhriyate nṛṇām //)
Ca.1.17.76ab vyāyāmo+anaśanaṃ cintā
rūkṣālpapramitāśanam /
Ca.1.17.76cd vātātapau bhayaṃ śoko
rūkṣapānaṃ prajāgaraḥ //
Ca.1.17.77ab kaphaśoṇitaśukrāṇāṃ
malānāṃ cātivartanam /
Ca.1.17.77cd kālo bhūtopaghātaśca
jñātavyāḥ kṣayahetavaḥ //
Ca.1.17.78ab
gurusnigdhāmlalavaṇānyatimātraṃ samaśnatām /
Ca.1.17.78cd navamannaṃ ca pānaṃ ca
nidrāmāsyāsukhāni ca //
Ca.1.17.79ab tyaktavyāyāmacintānāṃ
saṃśodhanamakurvatām/
Ca.1.17.79cd śleṣmā pittaṃ ca
medaśca māṃsaṃ cātipravardhate//
Ca.1.17.80ab
&tairāvṛtagatirvāyuroja ādāya gacchati/
Ca.1.17.80cd yadā bastiṃ tadā
kṛcchro madhumehaḥ pravartate//
Ca.1.17.81ab sa mārutasya pittasya
kaphasya ca muhurmuhuḥ/
Ca.1.17.81cd darśayatyākṛtiṃ gatvā
kṣayamāpyāyate punaḥ/
Ca.1.17.82ab upekṣayā+asya
&jāyante piḍakāḥ sapta dāruṇāḥ/
Ca.1.17.82cd māṃsaleṣvavakāśeṣu
marmasvapi ca saṃdhiṣu//
Ca.1.17.83ab śarāvikā kacchapikā
jālinī sarṣapī tathā/
Ca.1.17.83cd alajī vinatākhyā ca
vidradhī ceti saptamī//
Ca.1.17.84ab antonnatā madhyanimnā
śyāvā kledaruganvitā/
Ca.1.17.84cd śarāvikā syāt piḍakā
śarāvākṛtisaṃsthitā//
Ca.1.17.85ab avagāḍhārtinistodā
mahāvāstuparigrahā/
Ca.1.17.85cd ślakṣṇā
kacchapapṛṣṭhābhā piḍakā kacchapī matā//
Ca.1.17.86ab stabdhā sirājālavatī
snigdhāsrāvā mahāśayā/
Ca.1.17.86cd rujānistodabahulā
sūkṣmacchidrā ca jālinī//
Ca.1.17.87ab piḍakā
nātimahatīkṣiprapākā mahārujā/
Ca.1.17.87cd sarṣapī sarṣapābhābhiḥ
piḍakābhiścitā bhavet//
Ca.1.17.88ab dahati tvacamutthāne
tṛṣṇāmohajvarapradā/
Ca.1.17.88cd visarpatyaniśaṃ
duḥkhāddahatyagnirivālajī//
Ca.1.17.89ab avagāḍharujākledā
pṛṣṭhe vā+apyudare+api vā/
Ca.1.17.89cd mahatī vinatā nīlā
piḍakā vinatā matā//
Ca.1.17.90ab vidradhiṃ
dvividhāmāhurbāhyāmābhyantarīṃ tathā/
Ca.1.17.90cd bāhyā
tvaksnāyumāṃsotthā kaṇḍarābhā mahārujā//
Ca.1.17.91ab
śītakānnavidāhyuṣṇarūkṣaśuṣkātibhojanāt/
Ca.1.17.91cd
viruddhājīrṇasaṃkliṣṭaviṣamāsātmyabhojanāt//
Ca.1.17.92ab
vyāpannabahumadyatvādvegasaṃdhāraṇācchramāt/
Ca.1.17.92cd
jihmavyāyāmaśayanādatibhārādhvamaithunāt//
Ca.1.17.93ab antaḥśarīre
māṃsāsṛgāviśanti& yadā malāḥ/
Ca.1.17.93cd tadā saṃjāyate
granthirgambhīrasthaḥ sudāruṇaḥ//
Ca.1.17.94ab hṛdaye klomni yakṛti
plīhni kukṣau ca vṛkkayoḥ/
Ca.1.17.94cd nābhyāṃ
vaṃkṣaṇayorvā+api bastau vā tīvravedanaḥ//
Ca.1.17.95ab duṣṭaraktātimātratvāt
sa vai śīghraṃ vidahyate/
Ca.1.17.95cd tataḥ
śīghravidāhitvādvidradhītyabhidhīyate//
Ca.1.17.96ab
vyadhacchedabhramānāhaśabdasphuraṇasarpaṇaiḥ/
Ca.1.17.96cd vātikīṃ, paittikīṃ
tṛṣṇādāhamohamadajvaraiḥ//
Ca.1.17.97ab
jṛmbhotkleśārucistambhaśītakaiḥ ślaiṣmikīṃ viduḥ/
Ca.1.17.97cd sarvāsu &ca
mahacchūlaṃ vidradhīṣūpajāyate//
Ca.1.17.98ab
&śastrāstrairbhidyata iva colmukairiva dahyate/
Ca.1.17.98cd vidradhī vyamlatā yātā
vṛścikairiva daśyate//
Ca.1.17.99ab tanu rūkṣāruṇaṃ śyāvaṃ
phenilaṃ vātavidradhī/
Ca.1.17.99cd
tilamāṣakulatthodasannibhaṃ pittavidradhī//
Ca.1.17.100ab ślaiṣmikī sravati
śvetaṃ picchilaṃ bahalaṃ bahu/
Ca.1.17.100cd lakṣaṇaṃ
sarvamevaitadbhajate sānnipātikī//
Ca.1.17.101 athāsāṃ vidradhīnāṃ
sādhyāsādhyatvaviśeṣajñānārthaṃ sthānakṛtaṃ liṅgaviśeṣamupadekṣyāmaḥ ---
tatra pradhānamarmajāyāṃ vidradhyāṃ hṛdghaṭṭanatamakapramohakāsaśvāsāḥ,
klomajāyāṃ pipāsāmukhaśoṣagalagrahāḥ, yakṛjjāyāṃ śvāsaḥ,
plīhajāyāmucchvāsoparodhaḥ, kukṣijāyāṃ kukṣipārśvāntarāṃsaśūlaṃ, vṛkkajāyāṃ
pṛṣṭhakaṭigrahaḥ, nābhijāyāṃ hikkā, vaṃkṣaṇajāyāṃ sakthisādaḥ, bastijāyāṃ
&kṛcchrapūtimūtravarcastvaṃ ceti//
Ca.1.17.102 pakvaprabhinnāsūrdhvajāsu
mukhāt srāvaḥ sravati, adhojāsu gudāt, ubhayatastu nābhijāsu//
Ca.1.17.103 āsāṃ hṛnnābhibastijāḥ
paripakvāḥ sānnipātikī ca maraṇāya; śeṣāḥ punaḥ kuśalamāśupratikāriṇaṃ
cikitsakamāsādyopaśāmyanti/
tasmādacirotthitāṃ vidradhīṃ śastrasarpavidyudagnitulyāṃ
snehavirecanairāśvevopakramet sarvaśo gulmavacceti//
Ca.1.17.104 bhavanti cātra
Ca.1.17.104ab vinā pramehamapyetā
jāyante duṣṭamedasaḥ /
Ca.1.17.104cd tāvaccaitā na
lakṣyante yāvadvāstuparigrahaḥ //
Ca.1.17.105ab śarāvikā kacchapikā
jālinī ceti duḥsahāḥ /
Ca.1.17.105cd jāyante tā hyatibalāḥ
prabhūtaśleṣmamedasaḥ //
Ca.1.17.106ab sarṣapī cālajī caiva
vinatā vidradhī ca yāḥ /
Ca.1.17.106cd sādhyāḥ
pittolbaṇāstāstu saṃbhavantyalpamedasaḥ //
Ca.1.17.107ab marmasvaṃse gude
pāṇyoḥ stane sandhiṣu pādayoḥ /
Ca.1.17.107cd jāyante yasya piḍakāḥ
a pramehī na jīvati //
Ca.1.17.108ab tathā+anyāḥ piḍakāḥ
santi raktapītāsitāruṇāḥ /
Ca.1.17.108cd pāṇḍurāḥ
pāṇḍuvarṇāśca bhasmābhā mecakaprabhāḥ //
Ca.1.17.109ab mṛdvyaśca
kaṭhināścānyāḥ sthūlāḥ sūkṣmāstathā+aparāḥ /
Ca.1.17.109cd mandavegā mahāvegāḥ
svalpaśūlā mahārujaḥ //
Ca.1.17.110ab tā buddhvā
mārutādīnāṃ yathāsvairhetulakṣaṇaiḥ /
Ca.1.17.110cd brūyādupacareccāśu
prāgupadravadarśanāt //
Ca.1.17.111ab
tṛṭśvāsamāṃsasaṃkothamohahikkāmadajvarāḥ /
Ca.1.17.111cd vīsarpamarmasaṃrodhāḥ
piḍakānāmupadravāḥ //
Ca.1.17.112ab kṣayaḥ sthānaṃ ca
vṛddhiśca doṣāṇāṃ trividhā gatiḥ /
Ca.1.17.112cd ūrdhvaṃ cādhaśca
tiryakca vijñeyā trividhā+aparā //
Ca.1.17.113ab trividhā cāparā
koṣṭhaśākhāmarmāsthisandhiṣu /
Ca.1.17.113cd ityuktā vidhibhedena
doṣāṇāṃ trividhā gatiḥ //
Ca.1.17.114ab cayaprakopapraśamāḥ
pittādīnāṃ yathākramam /
Ca.1.17.114cd
bhavantyekaikaśaḥṣaṭsu kāleṣvabhrāgamādiṣu //
Ca.1.17.115ab gatiḥ kālakṛtā caiṣā
cayādyā punarucyate /
Ca.1.17.115cd gatiśca dvividhā
dṛṣṭā prākṛtī vaikṛtī ca yā //
Ca.1.17.116ab pittādevoṣmaṇaḥ
paktirnarāṇāmupajāyate /
Ca.1.17.116cd tacca pittaṃ
prakupitaṃ vikārān kurute bahūn //
Ca.1.17.117ab prākṛtastu balaṃ
śleṣmā vikṛto mala ucyate /
Ca.1.17.117cd sa caivaujaḥ smṛtaḥ
kāye sa ca pāpmopadiśyate //
Ca.1.17.118ab sarvā hi ceṣṭā vātena
sa prāṇaḥ prāṇināṃ smṛtaḥ /
Ca.1.17.118cd tenaiva rogā jāyante
tena caivoparudhyate //
Ca.1.17.119ab nityaṃ
sannihitāmitraṃ samīkṣyātmānamātmavān /
Ca.1.17.119cd nityaṃ yuktaḥ
paricaredicchannāyuranitvaram //
Ca.1.17.120 tatra ślokau
Ca.1.17.120ab śirorogāḥ sahṛdrogā
rogā mānavikalpajāḥ /
Ca.1.17.120cd kṣayāḥ sapiḍakāścoktā
doṣāṇāṃ gatireva ca //
Ca.1.17.121ab
kiyantaḥśirasīye+asminnadhyāye tattvadarśinā /
Ca.1.17.121cd jñānārthaṃ bhiṣajā
prajānāṃ ca hitaiṣiṇā //
ityagniveśakṛte tantre carakapratisaṃskṛte ślokasthāne kiyantaḥśirasīyo
nāma saptadaśo+adhyāyaḥ //