150
त्यागविषयः इन्द्रियादिः । ननु तादृशं दुःखसम्मिश्रं दुःखमेव । एवं तर्हि सुखसङ्गतं सुखमेव
इति प्राप्तं । किञ्च (ा) ।
विशिष्टसुखसङ्गात् स्यात् तद्विरुद्धे विरागिता ।
किञ्चित् परित्यजेत् सौख्यं विशिष्टसुखतृष्णया ।। २३३ ।।
नैरात्म्ये तु यथालाभमात्मस्नेहात् प्रवर्तते ।
अलाभे मत्तकाशिन्या दृष्टा तिर्यत्क्षु/?/ कामिता ।। २३४ ।।
यदि विशिष्टं सुखं लभ्येत स्यादन्यथा वैराग्यं । न चाविवेकिनो विशिष्टसुखतृष्णा
विवेकाभावादेव । विवेको भविष्यतीति चेत् । विवेक एव तर्हि दुःखहेतुरिति विवेक एव
वैराग्यं स्यात् । अथ विवेकोऽवश्यमेव हेतुबलादेवं तर्हि नैरात्म्यावबोधतोपि विवेकवतोऽनि
वार्य्य एवेति नात्मदर्शनान्मोक्षः । आत्मभावना त्वसम्भविनी ।
यादृशः खल्वसावात्मा सुखादीनां समाश्रयः । तादृशे भावनाभावात् तादृशोसौ कुतोऽन्यथा ।। ७९५ ।।
बुद्धिसुखदुःखेत्यादिसमाश्रयो ह्यसावात्मा । भाव्यमानोप्यसौ तादृश एव भवेत् । अथ
पुरुषकाराश्रयाद् दोषरहितोऽसौ क्रियेत । तदसत् ।
घृष्यमाणोहि नाङ्गारः शुक्लतामेति जातुचित । निजः स्वभावसम्पर्क्कः केनचिन्न निवार्यते ।। ७९६ ।।
न च दुष्टः स्वयंस्वस्य दोषव्यावर्तनक्षमः । दुष्टोऽदुष्टः कथं भावी न सोऽन्यो भवति क्वचित् ।। ७९७ ।।
अत एवाह ।
यस्यात्मा वल्लभः तस्य स नाशं कथमिच्छति ।
दुष्टो रागादिना नात्मा तेन योगे पृथक् स्वयं । न दण्डयोगे दण्डत्वं दण्डिनो भाविकं भवेत् ।। ७९८ ।।
असंविदितरागादे र्नरागित्वादिसम्भवः । सम्वेदना द्रागिता चेत् स्त्रीमान् स्यात् तन्निरुपणात् ।। ७९९ ।।
सम्बन्धाद्रागिता तस्य न तु रागादिवेदनात् । रागादिवेदने योगी रागी स्यात् पररागतः ।। ८०० ।।
व्यतिरेके विशेषः कः संयोगसमवाययोः । भेदस्याप्रतिपत्तिश्चेत् भेदस्तर्हि कुतो मतः ।। ८०१ ।।
भिन्नमात्मस्वरूपञ्चेत् न वेत्यात्मा स्ववित् कथं ।
नहि स्वरूपसम्वित्तौ भ्रान्तिरस्तीति साधितं ।। ८०२ ।।
अथासम्वेदनस्यास्य वेदनं घटरूपवत् ।
ग्राह्यत्वात् ग्राहकं तत् स्यात् नेति नास्यास्ति भोक्तृता ।। ८०३ ।।
रसादीनां हि भोग्यत्वे भोक्तृता नोपलभ्यते ।
भोक्ता ततोऽन्य एव स्यात् एवञ्चेत्यनवस्थितिः ।। ८०४ ।।
भोगस्तत्समवेतश्चेत् तेन भोक्ता स कथ्यते । न भोगोनुभवादन्यः स च भोग्येप्यवस्थितः ।। ८०५ ।।
मयि बुद्धिर्ममात्रेति प्रबोधो लोक ईदृशः (ा) तेनाधार्याधारभाव उभयत्रापि विद्यते ।। ८०६ ।।
अथानुमीयमानोऽसौ भोक्तेति व्यपदिश्यते । प्रत्यक्षासम्भवे तत्र नानुमानमिति स्थितिः ।। ८०७ ।।
अथासौ योगिनामेव गम्य इत्युपदिश्यते । अतिसूक्ष्मतया तस्य वेदनं नास्मदादिभिः ।। ८०८ ।।
इदानीं तावदस्माभिर्वेदनं नास्य संभवि । तामवस्थागतानान्तु न विद्मः किं भविष्यति ।। ८०९ ।।
योगिभावमुपक्षिप्य वस्तूनां यदि निर्ण्णयः । अस्माकं ते योगिभिस्तस्य नाभावस्य न वेदनं ।। ८१० ।।