151

तस्मात् स्वसम्वेदनरूप एवात्मा उपशान्तो556 ऽन्यथा तस्याभावप्रसङ्गात् । स च सुखादि
सम्वेदनस्वभावो यद्यन्यथा भवेत् नाश एवास्य स्यात् (ा) यस्य चात्मा वल्लाभः स तस्य नाशं
कथमिच्छेत् ।

दुःखे च तेनात्मैष्टव्यो यदि दुःखी सुखी नतु । दुःख्यवस्थाविनाशे हि नष्ट एव स्वयं भवेत् ।। ८११ ।।

अवस्थास्तस्य नाशिन्यो नावस्थातेति557 चेन्मतं । तद्रूपव्यतिरेकेण नावस्थातोपलभ्यते ।। ८१२ ।।

अथापि स्यात् (ा) सम्विद्रूपता न विनश्यत्येव । सुखादीनामेव विनाशः । नैतदस्ति ।

सुखादिभेदात्सम्वित्तेरपि भेदः प्रसज्यते । सुखादिव्यतिरेकेण सम्वित्त्यनुपलम्भनात् ।। ८१३ ।।
आत्मभूतेन भिन्नेन नाभिन्न उपलक्ष्यते । यथा तस्यैव भेदस्य नाभेद उपलक्ष्यते ।। ८१४ ।।
सम्वित्सम्विदितिज्ञानाद्भेदो यदि विभेद्यते । अतएव परात्मापि परस्यात्मा स्वयं भवेत् ।। ८१५ ।।
नैव सम्वेदनं तस्येत्येतदप्यतिदुर्घटं । असंवेदनभावो हि सर्वोन्यः स्यादनात्मकः ।। ८१६ ।।
पृथक् संवेदनं तच्चेत् एकता न क्वचिद् भवेत् । ततो न पूर्वापरयोरकतेति विनाशिता ।। ८१७ ।।

तथा च ।

यस्यात्मावल्लभस्तस्य विनाशं कथमिच्छति । कूटस्थनित्यतायां हि तत्रैवास्थितिरिष्यतां ।। ८१८ ।।
प्रत्यभिज्ञाप्रभावाच्चेत् नात्रातीव प्रसज्यते । तद्रूपसम्भवे सैव प्रत्यभिज्ञा न किम्मता ।। ८१९ ।।
विषयासम्भवेनादिवासनामात्रभाविनी । प्रत्यभिज्ञा पदार्थानां भवेन्नस्थितिकारणं ।। ८२० ।।
ननु कूटस्थनित्यत्वे नोत्तरोत्तरवेदनं । तथापि तस्य नित्यत्वं प्रसिध्यतु मते तव ।। ८२१ ।।
समानतोपलम्भे वा स्यादेकत्वमिदं मतं । असमानोपलम्भेतु स्पष्टे भेदे विनाशिता ।। ८२२ ।।

यद्यपि नाम कूटस्थनित्यतया नोत्तरोत्तरोपलम्भस्तथापि तस्य नित्यताऽविकारितैव ।

तथा क्रमाभावेन चोपलम्भस्य ।558 तस्माद्यदि क्रमभाव्युपलम्भस्तस्य त्रुट्यत्तयो559
पलम्भनाश एव प्रसक्तः । एवं च क्रमोपलम्भेच्छायां नाशेच्छैव प्रसक्ता । ततश्च ।

यस्यात्मा वल्लभस्तस्य स नाशं कथमिच्छति ।

अनुपलम्भं कथमिच्छतीति चेत् । मृताद्वरं दुर्बलता । वल्लभत्वेस्य जीवितं वरमस्तु
न मृद्दृष्टिः560 जीवितस्योपरोधिनी । नन्वदृष्टेन तेन किं कर्तव्यमिति । पुनर्दर्शनमेषि
तव्यं । तथा च सति क्रमभावित्वे स एव विनाशः । अयमपरोऽस्त्येवात्मवादिनो दोषः ।
अथवा समानरूपोपलम्भाद् एकता पूर्वापरयोर्युक्ता । भिन्नरूपोपलम्भे तु भिन्नतैव स्पष्टा(ा)तथा
च सति पूर्वकस्य विनाशः । एवं च यस्यात्मा वल्लभस्तस्य विनाशं कथमिच्छति ।

अथवा बोधरूपतया आत्मा सर्व एक एव । सतु पुनरुपाधिभेदाद् भेदमाश्रयते । यथाकाशस्य
एकत्वे घटाकाशं पटाकाशमिति भेदावभासः । तस्मादात्मनामविद्याकृत एव भेदः । यद्येवं ।

मुक्तस्य भ्रान्त्यभावेन यद्यन्यात्मतया स्थितिः । न स्यादात्मा स एवैकः तदवस्था भवस्थितिः ।। ८२३ ।।

यदि घटाकाशं घटाभावे न भवति यथा तथाऽविद्याभावे न भवेत् प्राणी (ा)
तथा सति घटाकाशाभावे सत्यन्येन सहैकमाकाशं जातमिति । आकाशविभागाभाववदात्म

  1. १ T. अभ्युपगन्तव्यो

  2. २ T. न अवस्थाता इति

  3. ३ T. नित्यता क्रम॰

  4. ४ दे-खोल्-बु-ञिद्-दु

  5. ५ न मृत्युदृष्टिः