152
विभागोपि न स्यादिति न स्वपरविभाग इति विनष्ट एवात्मा स्यादहमिति । परव्यवच्छेदेना
त्मत्वात् । आकाशतामुपगतस्य न क्रियाभोगादय इति नाकाशाद्विशेषः । ततो यद्यात्मा
वल्लभस्तस्य स नाशं कथमिच्छति । वस्तुबलादिदमायातमिति चेत् । नैरात्म्यमेव तर्हि
प्रसक्तं ।
अथापरघटादिरूपेणासौ व्यवस्थितः तथा सति सुतरामेव संसारी देवदत्तादिरूपेणापि
व्यवस्थानात् तस्मान्मुक्तत्वे सत्यभाव एव तस्याकाशवदिति । न च तादृशां मोक्षेण किञ्चित्
प्रयोजनमित्यहो महत्प्रेक्षापूर्वकारित्वं योगिनां ।
अथ परमार्थतो नात्मा क्रियाभोगाद्याश्रयस्तत्वं । तस्याविद्यावशादेव तथा स्नेहा
दयः । अत्र परिहार उच्यते ।
सर्वव्यवहारातीताद्यात्मोपलम्भतूलावलम्बि561
गगनात्मैवाऽतो यस्य यत्र प्रेमासौ न तं
तादृशमिच्छति । प्रेम्णः प्रकृतिरेवैतादृशी न भवति । भवन्ती वाऽप्रेक्षापूर्वकारितां परिदी
पयेत् । तद्वरं संसार एव प्रार्थितः । संसारसुखस्यापरितोषजनकत्वादिति चेत् । उच्यते ।
नहि सुखमप्रार्थनीयं नाम किञ्िचदस्ति । ततः सकलसुखसम्पदासीनस्यापि ततः परं
सुखातिशयवाञ्छा विद्यत एव । तदेव सुखं पुनः पुनः प्रार्थयत इति नाप्रार्थनं562 चित्तमस्यास्ति ।
प्रार्थना च नाम तृष्णा३ऽपरव्यपदेशा । महदेतन्महतां दुःखं, ततः सर्वं सुखमपरितोषजनक
मेव । ततः सुखी न कश्चिदपि परिनिर्वृतः । यतः पर्यायेण सकलसुखाकांक्षैवास्य भवति ।
ततः दृष्ट्वा वानुपादानं ततः सुखस्य कर्मोपचिनोतीति संसार एवानेन स्थातव्यं(ा) ।
ननु वैराग्यमपि दृश्यत एव न नाम न दृश्यते । तत्तु सुखाशयैव यतः परिखिन्नः । तदु
पायान्वेषणप्रयासेन दुःखमेव मन्यमानः सुखाभिमुखः प्रकारान्तराभिलाषी वैराग्यमभिमुखी
करोति नत्वात्मनि निस्नेहः । अत एवाह ।
अयमत्र परमार्थः ।
नन्वात्मग्रहमेवायं परित्यज्य दोषपरिहाराय वर्त्तिष्यते । ततः कथमात्मीय
स्नेहादयः । उच्यते । यद्यात्मग्रह एवास्य नास्ति दोषनिराक्रिया किमर्थं । नह्यनर्थित्वे
किञ्चित् कर्तुं प्रवर्तते ।