यदि नाम दीक्षितस्य सतः प्राग् गुरोर्ल्लाघवं भवतु । न तावता पापापहारः । लाघवं
हि गौरवविरोध्युपलभ्यमानं गुरुत्वाभावमेव गमयति न पापाभावं । पापस्य गौरवा
भावात् । पापेनैवासौ गुरुरिति चेत् । कुत एतद्(ा)आगमादिति चेत्(ा)उक्तमत्र । अपि च ।
ननु भवत्पक्षेपितृष्णाच्छेदो यदि नाम नैरात्म्यभावनातः, मुक्तिस्तु कथमिति चिन्त्यमेव ।
तदपि न यथावत् । तथाहि ।
यतः ।
तृष्णावशादेव देशादिसंप्राप्तिरुपलभ्यते ।
ननु जन्मनः कर्म्मापि कारणं ततः कथं तन्मात्रभावः । तदप्यसत् । ते एव चेतने स्वयं
कर्म्म । यत्पूर्वकं चेतनालक्षणं । दानादिकर्म्मतत्संस्कारादन्त्ये जन्मान्तरभाविनी चेतने ।
मिथ्याज्ञानतद्भूततर्षसंचेतने । त एव साक्षात्कर्म्म तदनन्तरभावित्वात् जन्मनः । पूर्वकन्तु
तत्कारणत्वात् उपचारात्कर्म्म न साक्षात् स्वतः संपूर्ण्णजन्मकारणं(ा) दीक्षितस्यापि तदस्तीति
न मुक्तिः ।
अथापि स्यात् ।
दशविधं कुशलमकुशलमपि दशविधमेव न चेतनालक्षणं । तस्य च दीक्षादिना विधानेन
नाश इति । तदप्यसद्(ा) अर्थस्यासिद्धत्वात् । अपि च ।
बुद्धेरन्वयव्यतिरेकावनुविधीयमा(ना)नि करणानि चक्षुरादीनि तानि बुद्ध्या विधी
160
यमानानि सन्ति परम्परयोत्पद्यन्ते । ततः कस्मान्न जन्म । अथ दीक्षयोपघातान्न जन्मनि
सामर्थ्यमेवं सति ।
बुद्ध्यादयो ह्यात्मगुणा यदि दीक्षयोपहताऽनलं जन्मनि सामर्थ्यभाजः । तदा दीक्षानन्तरमेव
बुद्धिरुपहता सती धारणं स्वेच्छावृत्तिर्विषयेषु निवर्त्तनं प्रेरणमभिमते क्षोभो विसंस्ठुलत्वं । निरोधो
विनाशः । एते न स्युः । अथ मरणानन्तरमसामर्थ्यं परिणतिविशेषापेक्षत्वात्कारणानां ।
तदप्ययुक्तं ।
इदानीमेव यदि सामर्थ्यं लेशतः प्रतीयते तत उत्कर्षलाभादपरमपि स्यादिति
स्याद्(ा) यदा त्वनुगम एव तारतम्यभागी नोपलब्धः । तदा निर्निंबन्धनमेव मुक्तिपरि
कल्पनं । अथेदानीं बुद्धिसद्भवात् रागादयोस्य समानस्वभावा भवन्ति । मरणानन्तरन्तु
बुद्धेरभावादेव संसारधर्माभावः ।
तदप्यसत् । बुद्धिरेव जन्मान्तरे नास्तीति कुतः । मरणादिति चेत् । व्यर्थता दीक्षा
विधेः सर्वस्य मरणे बुद्ध्यभावे सति मुक्तेः ।
रागादयो हि मला बुद्धेः सन्तो न हेतवः सन्तीति न बुद्धेरभावः । अथोपहतारागादयो
दीक्षया न समर्थास्तदा जीवतो बुद्धेः प्रतिसन्धिहेतवो न स्युः । ततो दीक्षानन्तरमेव मुक्तिः
स्यात् । अस्त्येवेति चेत् । तन्न ।
दोषा हि स्वबीजभाविनः कुत एतत् । निर्ह्रासादतिशयाच्च प्रतिपक्षस्य नैरात्म्यस्य पुष्टौ
निर्ह्रासात् । स्वपक्षस्यायोनिशोमनस्कारस्यातिशयात् । एवंभूताश्च दोषा दीक्षितेपि अनि
वारिताः । इह जन्मनि अन्यत्र च तत् कथमसौ मुक्तः ।
-
१ T. इदानीमेव
↩