163
फलवैचित्र्यदृष्टेश्च शक्तिभेदोऽनुमीयते ।
कर्म्मणां तापसंक्लेशात् नैकरूपात्ततः (क्षय:) ।। २७६ ।।

अनेकफलदान578 सामर्थ्यमभिमुखमादधाने कर्म्मण्यात्मनि कथमेकाकारफलोपभोग
मात्रतः परिणहनः (ा) परिक्षयः579 । एकाकारञ्च तापसंक्लेशलक्षणफलं ततो न परिक्षयो
युक्तः । यतः ।

फलं कथञ्चित्तज्जन्याल्पं स्यात् न विजातिमत् ।

येन हि कर्म्मणा तज्जातीयमेवफलमुपजनयितव्यं । तस्य फललेशानुभवात् तत्कर्म्म
जमेव । फलमवहीयते फलानुभवेन । न तद्विलक्षणफलापचयः ।

अथापि तपसः शक्त्या शक्तिसंकरसंक्षयैः ।। २७७ ।।
क्लेशात् कुतश्चिद्धीयेताशेषमक्लेशलेशतः ।

यदि तपसः शक्तिरस्ति तदाऽशेषमे580 वाक्लेशात् लेशनः चैकलोमोत्पाटात्581 परिहीयते
फलं । तत्राप्युच्यते ।

यदीष्टमपरं क्लेशात् तत्तपः क्लेश एव चेत् ।
तत् कर्म्मफलमित्यस्मात् न शक्तेः संकरादिकं ।।

यदि क्लेशादपलं तत्तपस्तदा582 तत एव कर्म्मक्षयः किं पञ्चतप आदि583 क्लेशेन ।
तत एव परिहीयतामशेषं कर्म्म । न खल्वन्येन कृते नान्यस्य सामर्थ्यावगतिः । न च क्लेश एव
तपस्तस्य कर्म्मफलत्वात् । न च कर्म्मफलमेव तपः । शीतातपसेविनां पश्वादीनामपि
तापसत्वप्रसङ्गात् । अथ नैतत् कर्म्मफलमिच्छया प्रवर्तनात् । कर्म्मफलन्तु तदिच्छाविर
हितस्यापि । तदप्ययुक्तं ।

इच्छया राज्यलाभादि भवेत् कर्म्मफलं न किम् ।

कर्म्म तादृशमप्यस्ति बुद्धिः कर्म्मानुसारिणी ।। ८७२ ।।

यदि च तत्कर्मफलं न स्यात् कथं तर्हि फलोपभोगतः कर्म्मक्षय इति भवतोच्यते ।
तस्मात् कर्म्म फलमेवैतत् । ततश्च पापस्यैव क्षयः स्यान्न राज्यादिकर्म्मणः । ततो राज्या
दिकमप्यनुभवनीयमेव । अथ राज्यादिकं निःस्पृहत्वादेव परित्यज्यते । नरकादिदुःखन्तु
बलादापतदनुभवितव्यमेव । तेन सन्ताप एवेष्यते । एवं तहि नारकदुःखमप्यनुभवितव्यं ।
अथ दुःखत्वात्तयोर्दुःखत एवापाक्रियते ।584 नारकादिकेशोल्लुञ्चनतः ।585 तदप्यसत् । इदमपि
यतः प्रमाणमस्ति ।

दुःखत्वात् न क्षये हेतुः कर्म्मणां पशुदुःखवत् । अनैकान्तिकमेतच्चेत् त्वदुक्तावपि किन्नतत् ।। ८७३ ।।

अपि च ।


  1. १ T. अनेकफलसाधन॰

  2. २ T. मात्रतः परिक्षयः

  3. ३ T. तदाऽशेषमेव

  4. ४ T. चैकललोमोत्पाटमात्रात्

  5. ५ T. तत्तपस्तदा

  6. ६ T. ग्‌दुङ्-व-ल्ङ-ल-सोग्‌स्

  7. ७ T. अथ दुःखत्वात्तयोर्दुःखमात्रत एवापाक्रियते

  8. ८ T. नारकादिकेशोल्लञ्चनतः