तस्माच्चतुःसत्योपदेशलक्षणात् कार्यभूतात् ।
तायाद्धि भगवान् सुगत ताभिज्ञायते588 । तच्च सुगतत्वं । तत्त्वस्थिराशेषविशेषज्ञानं ।
तत्त्वज्ञानं । प्रशस्तज्ञानं । स्थिरज्ञानं । अपुनरावृत्तिज्ञानं । स्थिरं हि न पुनरावर्तते ।
अशेषविशेषज्ञानं । सर्वाकारज्ञानं । निःशेषज्ञानं । बोधार्थो हि गमिरत्र । तदस्ति भगवत इति
तायादेव ज्ञायते । न खल्वनुमानादेव तायित्वं । न ह्यन्येषामेवम्भूतं तायित्वं स्म्भवति । अनुमाने
प्रवर्त्तनेऽन्येषामपि स्यात् । अथानुमाने परम्परयागतमे589 तदिति प्रतिवचनं । तथा सत्यन्येषामपि
165
स्यात् । नानुमानं क्वचिद्भवति क्वचिन्नेति विभागोस्ति । न चैकस्यापि भगवदुपदेशात्ये
वेप्यस्ति590 । तेन सर्वपदार्थानां सर्वाकारदर्शनं भगवत इति ज्ञायते । नहि सर्वपदार्थानां
सर्वाकारदर्शनमन्तरेणेदं सम्भवति । सर्वपदार्थाः क्षणक्षयिण इत्यादि यदेव न दृष्टं तेनैवाने
कान्तसम्भवात् । अथ यथास्माकं तथा भविष्यति तस्यापि । नास्माकं तदुपदेशंविना । तस्माद्यः
साक्षाद्दर्क्षी यस्य च परोपदेशस्तस्यायं निश्चयो नान्यस्य । न च निश्चयं विनोपदेशः ।
अथ भ्रान्त्यापि सम्भवति । तदसत् । यतः ।
नित्यत्वे भवति भ्रान्तिः सदृशापरसम्भवात् ।
सदेहोपि नैव भवति । उभयदर्शनाभावादुभयांशावलम्बितत्वात् । तस्मादयं निश्चया
देवोपदेशः । स च निश्चयो न साक्षात्करणं विनानुमानस्यास्माकमुपदेशमन्तरेणाभावात् ।
न च सन्देहेन भगवतेदमुक्तं । उभयस्यापि निर्देशप्रसङ्गात् । तस्मात्तत्वस्थिराशेषज्ञान
योगाद्भगवान् सुगतः तत एव बाह्यशौक्षाशैक्षाधिकत्वं भगवतः । ततः सुगतत्वात् ।
सत्यमस्ति सुगतत्वं भगवतः तत्तु कुतो591 हेतोरिति । परिहारः ।
परार्थज्ञानघटनं शास्तृत्वसंज्ञकं कारणमनुमीयते । अन्यथा सुगतत्वस्यासम्भवः ।
ततोपि दया नान्यथा परार्थज्ञानघटनं ।
नन्वनेनैव किं साधितेन सुगतत्वमात्रेणैवासौ प्रमाणं । नैतदस्ति यतः ।
तदाह ।
ततः परार्थतन्त्रत्वं सिद्धार्थस्याविरामतः ।
दयया हि परार्थज्ञानघटने सर्वदा परार्थमेव करोति । दयातो न परिनिर्वाति । यथोक्तं
प्राक् । किञ्च ।