atha aṣṭacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ |
AS.Utt.48.1 athāto viṣopayogīyaṃ nāmādhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ |
viṣe prativiṣaṃ yojyaṃ mantratantrairasidhyati |
atīte pañcame vege saptamasyānatikrame |
prabhonirvadye prayato naiva vākhyāya kasyacit ||
AS.Utt.48.2 siddhamantradharaḥ kṛtvā dharaṇībandhamāditaḥ |
nahi mantrasahāyasya viṣaṃ yātyavidheyatām ||
AS.Utt.48.3 śleṣmatulyaguṇaṃ prāyaḥ sthiramūrdhvagamaṃ viṣam |
prāyaḥ pittaguṇairyuktamadhogāmi ca jaṅgamam ||
AS.Utt.48.4 guṇairiti viparyastairnihataste parasparam |
yuñjyānmūlaviṣaṃ tasmāddaṣṭānāṃ pānalepayoḥ ||
AS.Utt.48.5 viṣapītaṃ ca kuśalo daṃśayet pavanāśibhiḥ |
na viṣapratimaṃ kiñcinnirviṣīkaraṇaṃ viṣe ||
AS.Utt.48.6 caturbhiḥ ṣaḍbhiraṣṭābhirhīnamadhyottamāṃ yavaiḥ |
mātrāṃ viṣasya maulasya prayuñjīta yathāyatham ||
AS.Utt.48.7 daṣṭasya dvau yavau kīṭaistilamātraṃ tu vṛścikaiḥ |
naiva svasṛksthe pāne tu lūtādaṣṭasya neṣyate ||
AS.Utt.48.8 saviṣe yuktamamṛtaṃ viṣamevāviṣe viṣam |
abale cātibalavadvyāpannaṃ ca prayogataḥ ||
AS.Utt.48.9 saviṣāviṣaśaṅkāyāmagadānupayojayet |
aviruddhān prayukto hi nirviṣasyāgado gadaḥ ||
AS.Utt.48.10 tadvacca saviṣatyāpi kriyākālātipātataḥ |
jānīyādviṣasadbhāvaṃ bhiṣaktasmāt prayatnataḥ ||
AS.Utt.48.11 sāktukaṃ mustakaṃ śṛṅgī vālakaṃ sarṣapāhvayam |
vatssnābhaṃ ca karmaṇyaṃ viṣaṃ snigdhaṃ ghanaṃ guru |
najātvanyat prayoktavyaṃ kālakūṭaṃ viśeṣataḥ ||
AS.Utt.48.12 viṣe 'vacārite tīkṣṇe peyaṃ ghṛtamanantaram |
sabhārṅgīdadhidhūmotthasārivātaṇḍulīyakam ||
AS.Utt.48.13 agāradhūmamañjiṣṭhāyaṣṭyāhvairvā samanvitam |
lihyādvā madhusarpirbhyāṃ cūrṇitāmarjunatvacam ||
AS.Utt.48.14 kṣīrakṣaudraghṛtairyuktaṃ pītaṃ hanti viṣaṃ viṣam |
AS.Utt.48.15 sasinduvāratagaraṃ mṛtasañjīvanaṃ viṣam ||
AS.Utt.48.16 śirīṣakusumaṃ vakraṃ viṣamākhuviṣāpaham ||
devadārunataṃmāṃsī drāmilībākucīviṣam |
kuṣṭhaṃ ca pānalepābhyāṃ samastaviṣaśāśanam ||
AS.Utt.48.17 manaśśilājjanālailā sinduvārāmarāhvayam |
saraktākuṃkumaviṣaṃ dhmānaṃ nissaṃjñabodhanam ||
AS.Utt.48.18 dāhe viṣodbhave lepaḥ saktukṣīraghṛtairhitaḥ ||
AS.Utt.48.19 yastu saṃroṣito bhogī dhūmaṃ vaktrādvimuñjcati |
daṇḍāgre piśitaṃ badhvā bahuśastena daṃśayet ||
AS.Utt.48.20 aśakyamagadairanyairviṣapītaṃ cikitsakaḥ |
pāyayenmāṃsacūrṇaṃ taṃ jñātvā viṣabalābalam ||
AS.Utt.48.21 anyeṣvapi ca rogeṣu śeṣopāyaparikṣaye |
viṣaṃ yuñjīta nityaṃ ca rasāyanagaveṣiṇaḥ ||
AS.Utt.48.22 ghṛtopaskṛtadehasya viśuddhasya hitāśinaḥ |
sātvikasyodite bhānau yojyaṃ śītavasantayoḥ ||
AS.Utt.48.23 grīṣmepyātyayike vyādhau na ca varṣāsu durdine ||
AS.Utt.48.24 na krodhane na pittārte na klībe rājani dvije |
kṣuttṛṣṇāśramagharmādhvavyādhyantaranipīḍite |
garbhiṇībālavṛddheṣu na rūkṣeṣu na marmasu ||
AS.Utt.48.25 abhyastepi viṣe yatnādvarjanīyān vivarjayet |
kaṭvamlatailalavaṇadivāsvapnātapānalān |
rūkṣamannaṃ viśeṣeṇa bhayaṃ vājīrṇataḥ sadā ||
AS.Utt.48.26 dṛgvibhramaṃ karṇarujāmanyāṃścānilajān gadān |
viṣaṃ rūkṣāśinaḥ kuryānmṛtyumeva tvajīrṇataḥ ||
AS.Utt.48.27 alaṃ gomūtrasaṃyuktamātape śoṣayet tryaham |
viṣaṃ bṛṃhaṇametaddhi viṣasyādau praśasyate ||
AS.Utt.48.28 tat pibenmastunā vātajvare kṣīreṇa paittike |
yuktaṃ mūtreṇa kaphaje sarvaje triphalāmbhasā ||
AS.Utt.48.29 lodhracandanaṣaḍgranthāśarkarāghṛtamākṣikaiḥ |
kṣīreṇa ca viṣaṃ yuktaṃ jīrṇajvaraharaṃ param ||
AS.Utt.48.30 nikumbhakumbhatriphalāsarpirmadhuviṣaiḥkṛtaḥ |
nihanti modako jīrṇajvaramehatvagāmayān |
śikhikarkirasopetaṃ viṣamajvarajidviṣam ||
AS.Utt.48.31 viṣaṃ yaṣṭyāhvayaṃ rāsnāsevyamutpalakandakam |
taṇḍulodakapītāni raktapittasya bheṣajam ||
AS.Utt.48.32 viṣaṃ rasāñjanaṃ bhārṅgī vṛścikālī mahāsahā |
savedane sapāke ca vraṇe duṣṭe pralepanam ||
AS.Utt.48.33 sitāviṣakṣīratarupravālā madhunā drutāḥ |
śvāsahidhmāpahā līḍhāśchardidhnyastu viṣānvitāḥ |
kṣaudrośīramadhukṣārarajanīkuṭajatvacaḥ ||
AS.Utt.48.34 vijayāpippalīmūlapippalīdvayacitrakaiḥ |
puṣkarāhvaśaṭhīdrākṣāyavānīkṣāradīpyakaiḥ ||
AS.Utt.48.35 sitāyaṣṭīdvibṛhatīsaindhavaiḥ pālikaiḥ pacet |
saviṣārddhapalaiḥ prasthaṃ ghṛtāttajjīrṇabhukpibet ||
AS.Utt.48.36 durnāmamehagulmārmatimirakrimipāṇḍutāḥ |
galagrahagrahonmādakuṣṭhāni ca niyacchati ||
AS.Utt.48.37 kṛcchraghnā viṣapathyāgnidantīdrākṣāniśāviṣāḥ |
śilājatu viṣaṃ mūtramudāvartāśmarīharam ||
AS.Utt.48.38 gomūtrakṣārasindhūtthaṃ viṣaṃ pāṣāṇabhedakam |
vajravaddārayatyetadekataḥ pītamaśmarīm ||
AS.Utt.48.39 samūlā pippalī mūtraṃ viṣaṃ śūlaharaṃ tathā |
viṣadravantīmadhukadrākṣārāsnāśaṭhī kaṇāḥ ||
AS.Utt.48.40 eraṇḍatailaṃ triphalā gomūtraṃ citrako viṣam |
sarpiṣā sahitaṃ pītaṃ vātāṇḍatvamapohati ||
AS.Utt.48.41 triphalā svarjikākṣāro viṣaṃ gulmaprabhedanam |
viṣavellamisikṣīraṃ gulmaplīhanibarhaṇam ||
AS.Utt.48.42 plīhodaraghnaṃ payasā śatāhvā krimijidviṣam ||
AS.Utt.48.43 vāyasīmūlaniṣkkāthapītaṃ kuṣṭhaharaṃ viṣam ||
AS.Utt.48.44 vāyasyārājavṛkṣatvaktrāyantībākucīphalāt |
plīhaghnebhakaṇābhyāṃ ca viṣaṃ kvāthena kuṣṭhajit ||
AS.Utt.48.45 avalgujaiḍagajayorbījaṃ kṣāradvayaṃ viṣam |
lepaḥ sasaindhavaḥ piṣṭo vāriṇā kuṣṭhanāśanaḥ ||
AS.Utt.48.46 citrakārkajaṭāhastipippalībākucīviṣaiḥ |
gomūtrapiṣṭairanyonyomanohvāsnukpayoviṣaiḥ ||
AS.Utt.48.47 sacandralekhaiḍagajakarañjaphalasaindhavaiḥ |
savyoṣasvarjikākṣārayavakṣāraniśādvayaiḥ |
agāradhūmasahitairbastamūtreṇa kalkitaiḥ |
bhallātakāgniśamyākaviṣairgomūtrapeṣitaiḥ |
lepo vicarcikādaduśatāruḥkiṭibhāpahaḥ |
śamyākapatratvaṅmūlaṃ viṣaṃ takraṃ ca tadguṇam ||
AS.Utt.48.48 viṣabhallātakadvīpiguñjānimbaphalairjayet |
lepomlapiṣṭaiḥ śvitrāṇi puṇḍarīkaṃ ca dāruṇam ||
AS.Utt.48.49 vakrakuṣṭharasadvīpispṛkkāpatrailavālukam |
piṣṭaṃ khadiratoyena trirātramuṣitaṃ pibet ||
AS.Utt.48.50 śvitrī viṣeṇa saṃsṛṣṭaṃ tataḥ sphoṭān kilāsajān |
kaṇṭakena vibhidyānu lepairlimpeta kauṣṭhikaiḥ ||
AS.Utt.48.51 athavā karavīrārkamūlabākucikāviṣaiḥ |
batāmbupiṣṭaiḥ sadvīpidvipapippalyaruṣkaraiḥ ||
AS.Utt.48.52 lākṣāsurāhvāmañjiṣṭhākuṣṭhapadmakasārivāḥ |
guñjāphalaṃ kurabako lāṅgalī vajrakandakaḥ ||
AS.Utt.48.53 vārāhīkandakāsphotā saptāhvagirikarṇikāḥ |
arkāśvamārayormūlaṃ nāgapuṣpaṃ nataṃ niśe ||
AS.Utt.48.54 dantī viṣaṃ sātiviṣaṃ pippalī maricāni ca |
taistailṃ kaṭutailaṃ vā śvitrasyābhyañjanaṃ pacet |
savarṇīkaraṇaṃ śreṣṭhamāstikasya vaco yathā ||
AS.Utt.48.55 vīrā lāṅgalikī dantī viṣapāṣāṇabhedakaiḥ |
prayojyo mūḍhagarbhāṇāṃ pralepo garbhamocanaḥ ||
AS.Utt.48.56 svarasaṃ bījapūrasya vacāṃ brāhmīrasaṃ ghṛtam |
bandhyā pibantī saviṣaṃ suputraiḥ parivāryate ||
AS.Utt.48.57 naṣṭaśukraḥ payo drākṣākapikacchu vacā viṣam ||
AS.Utt.48.58 viṣaṃ sarpiḥ sitā kṣaudraṃ timirāpahamañjanam |
viṣaṃ caikamajākṣīrakalkitaṃ ghṛtadhūpitam ||
AS.Utt.48.59 viṣaṃ dhātrīphalarasairasakṛt paribhāvitam |
añjanaṃ śaṅkhasahitaṃ pragāḍhatimirapraṇut ||
AS.Utt.48.60 viṣamindrāyudhaṃ stanye ghṛṣṭaṃ kācajidañjanam |
bījapūrarase ghṛṣṭaṃ viṣaṃ tadvatsitāyutam |
viṣaṃ māgadhikā dve ca niśe kācaghramañjanam ||
AS.Utt.48.61 śuklārmajidviṣaṃ kṛṣṇāyuktaṃ gomūtrabhāvitam ||
AS.Utt.48.62 samudraphenasphaṭikakuruvindasudhāñjanam |
kūrmapṛṣṭhaṃ ca tulyāni tebhyorddhāṃśā manaśśilā ||
AS.Utt.48.63 arddhahīnāni maricasaindhavāyorajāṃsi ca |
ato yathottaraṃ dadyādayasā ca samaṃ viṣam |
rasakriyeyaṃ madhunā śuklapillārmakācahṛt ||
AS.Utt.48.64 abhīkṣṇaṃ śītatoyena siñjcennetre viṣāñjite ||
AS.Utt.48.65 rasonakandamaricaviṣasarṣapasaindhavaiḥ |
pillekṣi likhitaṃ pūrvaṃ surasārasapeṣitaiḥ ||
AS.Utt.48.66 pūrayet sarpiṣā cānu sarpireva ca pāyayet |
madhūkasāramadhukaviṣakṣīrajalairghṛtam |
pakvaṃ santarpaṇaṃ śreṣṭhaṃ rātryandhatve cirotthite ||
AS.Utt.48.67 nasyaṃ śirorukśamanaṃ pratyakpuṣpī sitā viṣam |
athavā ghṛtayaṣṭyāhvaśarkarā viṣasaṃyutāḥ ||
AS.Utt.48.68 śuṇṭhī pathyā viṣaṃ pāṭhā dravantī pūtināsajit ||
AS.Utt.48.69 kaṭutailaṃ viṣaṃ nasyaṃ palitārūṃṣikāpaham ||
AS.Utt.48.70 svarjikākṣārasindhūtthaśuktayuktaṃ viṣaṃ param |
karṇayoḥ pūraṇaṃ tīvrakarṇaśūlanibarhaṇam ||
AS.Utt.48.71 prapauṇḍarīkamañjiṣṭhāviṣasindhusamudbhavaiḥ |
nihanti sādhitaṃ tailaṃ gaṇḍūṣeṇa mukhāmayān ||
AS.Utt.48.72 devadāru viṣaṃ sarpirgomūtraṃ kaṇṭakārikā |
vācaḥskhalanatāṃ hanti pītamityāha kāśyapaḥ ||
AS.Utt.48.73 śatruprayuktādviṣato garādvā |
lūtābhujaṅgākhugaṇājjarāyāḥ |
akālamṛtyorgrahapāpmato vā |
viṣāśino nāsti bhayaṃ narasya ||