atha daśamo 'dhyāyaḥ |
AS.Ci.10.1 athāto 'rśasa cikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ |
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ ||
AS.Ci.10.2 atha khalu balavantamarśobhirupadrutaṃ yathārhasnehopasnigdhasvinnamanilavedanāvṛddhiśamanārthaṃ snigdhamuṣṇamalpamannaṃ dravaprāyaṃ bhuktavantaṃ śuciṃ kṛtasvastyayanaṃ bhuktaviṇmūtramavyathaṃ same śucau vivikte deśe sādhāraṇe vyabhre kāle śayyāyāṃ same phalake vā pratyādityagudamanyasyotsaṅge niṣaṇṇapūrvakāyaṃ uttānamunnatakaṭīdeśaṃ yantraṇaśāṭakena parikṣiptagrīvāsakthisandhimalajjārhairāptaparicārakaiḥ suparigṛhītaṃ kṛtvā tato 'sma ghṛtābhyaktagudāya ghṛtābhyaktaṃ yantramṛjvanusukhaṃ śanaiḥ pāyau praṇidadhyāt |
pravāhaṇapraviṣṭaṃ cārśo 'bhivīkṣyapicuplotakayoranyatareṇāvaguṇṭhitayā śalākayotpīḍya yathoktavidhināgnikṣārābhyāmupācaret samyaṅnirvāpayecca ||
AS.Ci.10.3 mahānti prāṇavataśchitvā dahet |
chatrākārāṇyūrdhvavisṛtāni kṣārasūtreṇa badhvā ||
AS.Ci.10.4 tato yantramapanīyotthāpyāturaṃ svabhyaktagudajaghanavaṅkṣaṇaṃ yathākālamuṣṇodakakoṣṭhe 'vagāhayet |
tato nivātamagāraṃ praveśyācārikamupadiśet ||
AS.Ci.10.5 sāvaśeṣaṃ punardāhayet |
evaṃ saptarātrātsaptarātrādekaikamupakramet |
bahuṣu tu prāgdakṣiṇaṃ tato vāmaṃ vāmāt pṛṣṭhāgrajam |
ekāhāttu sarvāṇi dahato 'tiyogokto deṣaḥ |
tatra śuṣkāṇyagninā kṣāreṇa vā sādhayet |
kṣāreṇaiva mṛdunārdrāṇi |
eṣa sarvapradeśeṣvarśasāṃ dahanavikalpaḥ |
tṛtīye tu gudavalau pratyākhyāyopacarenna vetyeke ||
AS.Ci.10.6 atha samyagdagdhe vātānulomyamannābhiruciragnerdīptirlāghavamindriyaprasādo yathoktopadravanivṛttirbalavarṇopapattiśca |
asamyagdāhe tu kṣārāgnikarmaṇorvidhimīkṣet ||
AS.Ci.10.7 bastivedanāyāṃ kuṣṭhaśatapuṣpādevadārusurabhipunarnavāgarukalkena nābheradhaḥ sarvamālimpet |
mūtrapurīṣapratīghāte varaṇālambusairaṇḍapunarnavāśvadaṃṣṭrāsurabhīsuṣavīkaṣāyaṃ sukhoṣṇaṃ svabhyaktapṛṣṭhakaṭīvaṅkṣaṇagudasya pariṣeke 'vāahe vā yojayet |
kṣīraṃ sasnehaṃ tailameva vā |
dagdheṣu cārśaḥsu śakṛcchaithilyārthaṃ trivṛdvāstukopodakācuñjcuparṇīśākayuktamannamaśnīyāt ||
AS.Ci.10.8 anilānalarakṣaṇottejanārthaṃ dehapuṣṭaye ca snehādīn samyagāsevet |
saṃśodhanāḥ pralepādyāḥ kaṣāyāstailayuktayaḥ |
vraṇādhikāramālocya yoktavyā hatnāmasu ||
AS.Ci.10.9 athānavacāraṇīyaśastrakṣārāgnervātakapholbaṇāni doṣasampūrṇatvānnirgatāni sastambhakaṇḍūśophaśūlāni kṣāracitrakakuṣṭhabilvamūlakasiddhena tailena vā kṛṣṇāhibiḍālauṣṭrajalaukaḥsūkaravasābhirvābhyajya |
piṇḍena svedayeddravasvedena vā |
dhūpayecca saghṛtaśamīpatrārkamūlamānuṣakeśāhinirmokabiḍālacarmabhiḥ |
kuñjaravarāhavṛṣaśakṛtsaktusarjarasairvā |
surasābṛhatīpippalyaśvagandhābhirvā saghṛtābhiḥ |
ariṣṭaśigrupatrakulatthavacābhirvā |
pradihyācca snuhīkṣīrayuktena haridrācūrṇena |
gomūtrapiṣṭairvā kukkuṭaśakṛnniśāpippalīguñjāmūlaiḥ |
gopittapiṣṭābhirvā dantīcitrakasuvarcikābhiḥ |
sudhākṣīrapiṣṭairvā guḍakṛṣṇāsaindhavakuṣṭhaśirīṣabījaiḥ |
tadvacca gajāsthitutthabhallātakalāṅgalīkulīraśṛṅgīvacābhayāhiṃgukuṣṭhabilvaśigrumūlakabījanimbāśvamārapatrapīlumūlaiḥ bastamūtrapiṣṭairvā sudhākāṇḍārkakṣīratumbaprasavakarañjaiḥ |
pippalyādibhirvānuvāsanadravyaiḥ |
ebhirhi pradigdhānya śārṃsi duṣṭamasṛksañcitaṃ picchāṃ ca vimucya praśāmyanti |
ebhiśca tailānyabhyaṅgārthamupakalpayet ||
AS.Ci.10.10 tathā kāsīsasaindhavālapippalīkuṣṭhaśuṇṭhīviḍaṅgavidārīlāṅgalīkaravīrārdrakasvarṇakṣīrīdantīcitrakālarkasūdhāpayobhistailaṃ caturguṇamūtravipakvamapradūṣayat gudamabhyaṅgāt kṣāravadarśāṃsi śātayati |
tailābhyaktaṃ vā pāyupradeśaṃ pakveṣṭakāśakalaistīkṣṇakoṭibhiragnivarṇairmahiṣīmūtranirvāpitairniṣpīḍayan dvikālaṃ saptadināni svedayet |
anantāṃ ca yathoktenāvagāharena |
tato gate saptarātre pūtīkarañjapallavakalkena sasaindhavena snuhī payasā vartiṃ kṛtvā nātiśuṣkāṃ gude vidadhyāt |
kṛtaviṇmūtraṃ cāvagāhe sthāpayet |
prātaḥ sāyaṃ caiṣa vidhiḥ pratyahamekāntaraṃ vā yāvattrirātram |
tato devadālīkṣāraharītakīḥ śīlayet |
evamarśāṃsi śīryante ||
AS.Ci.10.11 atha harītakīpākavidhiḥ |
sajālamūlaṃ jīmūtakamantardhūmaṃ dahet tasyabhasmanorddhāḍhakaṃ gomūtrapātradvayenaikaviṃśatikṛtvo gālayet |
tatastena kṣāramūtreṇa kuṭajacitrakavyādhighātacūrṇaprasṛtatrayānvitena pathyāśatadvayamāghanībhāvāt pacet |
avatīrṇaṃ ca tamavalehaṃ vyoṣarajaḥprasṛtayuktaṃ ghṛtabhāvite bhājane nidadhyāt |
sa lehaḥ sāvalehavijayādvayopayogamabhyasyamāno gudajajaṭharajaghanavaṅkṣaṇaśūlagarānāhagulmapāṇḍurogāśmarīśarkarāśvāsakāsān niyacchati |
sadā ca patrabhaṅgodakena koṣṇenāmbunā vā śaucamācaret |
apravartamānaṃ ca rudhiramucchūnakaṭhineṣvarśaḥsu jalaukābhiḥ sūcīkūrcena vā pravartayet ||
AS.Ci.10.12 agnisāde gudaśophaśūlārtau ca hiṅgvardhakarṣaṃ sauvarcalayavakṣārendrayavapippalīnāṃ pṛthak karṣaṃ mūrvārdhapalaṃ pāṭhāpalaṃ śuṇṭhīdvipalaṃ caikatra cūrṇitamuṣṇāmbusarpirmadyādyairupayojyam |
trilavaṇādicūrṇaṃ vā |
hiṅgvativiṣākuṣṭhasvarjikākṣārabiḍalavaṇāni vā dviguṇottarāṇi prathojayet |
prāṇadāṃ vā takrānupānaṃ saguḍām |
prātaḥ prāgbhaktaṃ vā niranno vā takramaharahastasmin jīrṇe takre sāyaṃ takrapeyāṃ sasaindhavāṃ pibet |
takreṇaiva vā lājasaktūnavalihyāt |
pīlūni vā takrānupānāni prātaḥ pakṣaṃ pakṣārdhaṃ vā prayojayet |
kaṭukikāmūlakalkaṃ vā prātastakreṇa ||
AS.Ci.10.13 śuṇṭhīcitrakapunarnavākvāthasiddhaṃ vā kṣīram |
gomūtraparisrute vā bahukṛtvo jīmūtakakṣāra uṣitā harītakīḥ |
gomūtrārdhadroṇasiddhaṃ vā kṣaudravadabhayāśatam |
vāsiṣṭhaharītajīrvā |
bhallātakāni vā rasāyanopadeśena punarnavāmalaṃbusāṃ vā śophoktavidhinā guḍārdrakaṃ vā ||
AS.Ci.10.14 sakutumanthaṃ vā bhallātakacūrṇayuktaṃ nātilavaṇaṃ takreṇa |
takreṇa vāṣāḍhakārtikamārgaśīrṣāṇāṃ māsānāmanyatamasmin puṣyayoge samuddhṛtaṃ citrakamathavā mastuyūṣakṣīraghṛtatailādyanyatamena ||
AS.Ci.10.15 citrakamūlakvāthaṃ vā lehatāṃ gataṃ samadhuguḍaṃ takrāśī śīlayet |
kalaśe vāntaścitrakamūlatvakkalkaliptaśuṣke jātaṃ dadhi kālaśeyaṃ vā pānabhojaneṣu |
evaṃ bhārṅgyāsphotaguḍūcīpañcakoleṣu takrakalpaḥ ||
AS.Ci.10.16 ghṛtaghaṭe vā hapuṣopakuñcikādhānakājamodājājīśaṭhīkāravīyavānīcitrakapippalīdvayapippalīmūlacūrṇāsutaṃ jātaṃ takram |
takrameva vātimandavahniḥ saptāhasasnehamamlamanamlaṃ vā sānnamanannaṃ vā śīlayet ||
AS.Ci.10.17 tatastakrasiddhāni kramaśo 'rśoghnalaghudīpanīyadravyadhānyapiśitaśākopakalpitāni peyāayūṣarasavyañjanāni |
takraṃ hi paramauṣadhamanilakaphārtīnāṃ viśeṣājjaṭharāśritānām |
tatrāpi viśeṣeṇa durnāmrām |
na hi tadvihatānyarśāṃsi punaḥ prarohanti |
bhūmāvapi tanniṣicyamānamaharahaḥ samūlamucchinatti tṛṇajālamapsvapi ca śaivālam |
tadviśodhiteṣu punardehasrotaḥsūpacīyamāno 'nnarasaḥ puṣṭibalavarṇaujasāmāśu vṛddhaye sampadyate ||
AS.Ci.10.18 madyapaśca seveta cavyacitrakājājīcūrṇānuviddhaṃ śīdhuṃ gauḍaṃ vā |
sauvarcalahapuṣānvitāṃ vā surām ||
AS.Ci.10.19 abhayāpalāṣṭakaṃ dviguṇāmalakamindravāruṇīpalapañcakaṃ ca dviguṇakapitthamadhyaṃ loddhraviḍaṅgailavālukapippalīmaricāni dvipalāṃśāni jarjaritānyudakabhāre vipācya pādaśeṣaṃ rasaṃ pūtaśītaṃ guḍatulādvayena dhātakīpalāṣṭakena saṃyojya ghṛtabhājane 'rdhamāsasthaṃ prātarannakāle vopayuñjīta |
ayamabhayāriṣṭo 'rśograhaṇīpāṇḍuhṛdrogakāmalāyakṣmaviṣamajvaraplīhagulmodaraśvayathukuṣṭhakṛmigranthyarbudaghno 'gnirucivarṇakaraśca ||
AS.Ci.10.20 dantīcitrakatriphalādaśamūlāni pālikānyudakadroṇe sādhayitvā pādaśeṣe pūtaśīte tasmin guḍatulārdhaṃ dhātakīkuḍavaṃ ca prakṣipya ghṛtabhājane māsamuṣito dantyariṣṭaḥ samānaḥ pūrveṇa |
durālabhāyāḥ prasthamabhayāmalakavṛṣapāṭhācitrakadantīmahauṣadhīnāṃ pratyekaṃ dvipalamambhasāṃ droṇe pūrvavat siddhaṃ pūtaśītaṃ śarkarātulayonmiśraṃ madhughṛtapriyaṅgupippalīcavikākalkalipteghṛtakumbhe pakṣaṃ nidhāpayet |
ayaṃ durālabhāriṣṭaḥ samānaḥ pūrveṇa ||
AS.Ci.10.21 navāmalakapalaśataṃ pippalīnāgapuṣpakuḍavadvayaṃ pālikāni cavyacitrakakramukalodhrapāṭhāmaricaviḍaṅgamañjiṣṭhailavālukapippalīmūlānyardhapalāṃśikāni dārvīśatāhvendrāhvāsārivādvayamustakuṣṭhānyaikadhyaṃ ca jaladroṇadvaye 'rdhāvaśeṣaṃ sādhayet |
sa rasaḥ pūtaśītaḥ samadrākṣāsvarasaḥ sitāpalaśatadvayena kṣaudrārdhaprasthena pṛthak kārṣikeṇa ca tvagelālodhrakuṭannaṭāmbusevyakramukakesaracūrṇena yukto guḍaśarkarādhūpite ghṛtabhāṇḍe prakṣipya pakṣamupekṣito 'yamāmalakāriṣṭaḥ samānaḥ pūrveṇa |
akālavalīpalitakhalatiśamanaśca ||
AS.Ci.10.22 guggulupalacatuṣṭayamāmalakaprasthaṃ dhātakīprasthamabhayāśatamakṣaśatañca guḍapalaśatadvayaṃ pālikāni pañcakolājamojacaturjātakakaṭphalamustamaricāni daśapalikāni ca khaṇḍadrākṣādāḍimāni sarvamaikadhyamambhasāplāvyāloḍya ca purāṇe jatusṛte droṇakṣame bhājane nikṣipya sthāpayet |
gandhavarṇarasopapannaṃ cāsavamabhisamīkṣya taṃ kumbhamikṣurasasya pūrayet |
eṣa ṣaṇmāsasthito guggulvāsavaḥ samānaḥ pūrveṇa ||
AS.Ci.10.23 amadyapo vā pibecca śṛtaśītamalpamudakaṃ śṛtaṃ dhānyanāgarābhyām |
laghunā pañcamūlena vā |
pañcakolakājājīkāravīgajaśauṇḍībilvaśalāṭupāṭhātumburudhānyakairvā ||
AS.Ci.10.24 ebhiśca phalāmlān yamakasnigdhān peyāyūṣarasādīn kuryāt |
ebhireva ghṛtaṃ sādhayet |
pibedvā mastu dhānyāmlaṃ madhuśuktodakaṃ vā ||
AS.Ci.10.25 pūtīkarañjatvakpalaśatadvayaṃ śuṣkamudakadroṇe kvāthayet |
pādaśeṣe ca tasmin pūtaśīte guḍapalānyaśītiṃ vyoṣārdhapasthacūrṇaṃ ca datvā yavapalle ghṛtakumbhasthaṃ māsaṃ nidhāpayet |
etat karañjaśukramabhyasyamānamalamanalajananamarśogulmānāhaplīhagarodaraghnaṃ ca |
pīlutulāṃ tulyaguḍāṃ mastunastakrasya vā droṇe 'bhiṣuṇuyāt |
tatra pālikānāmabhayātiviṣāpāṭhāmustakaṭukādevadāruhiṃsrājīrakāruṣkaracavyājamodailācitrakagajapippalīvyoṣaviḍaṅgaśatāhvāhareṇucirabilvatvakkuṣṭhakuṭajabījatrivṛtpippalīmūlopakuñcikānāṃ cūrṇaṃ kṣiptvā pūrvavannidhāpayet tadadhikaguṇaṃ pūrvasmāt ||
AS.Ci.10.26 sutakṣitānāmikṣugaṇḍikānāṃ droṇamudakadroṇena ghṛtabhāvite bhājane 'bhiṣuṇuyāt |
āvapeccātra jarjarīkṛtā yavānīyavānakakustumbarīpṛthavīkāḥ pṛthak kuḍavāṃśāstathā dvipalonmitāstejovatīpañcakolakājājījīrakadvayakāravīḥ kṣaudrakuḍavaṃ ca prakṣipya tato daśarātreṇa sañjātāt tasmānmātrāṃ sauvarcalārdrakabhūstṛṇaiḥ surabhīkṛtāṃ bhuñjānaḥ pibet |
punaḥ punaścātra pānīyaṃ prakṣipedikṣugaṇḍikādikañca sambhāram |
tat gaṇḍīrākhyaṃ kāñjikaṃ paraṃ rucikaramagnidīpanamarśograhaṇīvikārodaragarakṛmigulmamadātyayapāṇḍurogaghnam ||
AS.Ci.10.27 rūkṣakoṣṭhaścārśaso nāgarakṣārakṛṣṇājājīdhānyakāravīgarbhaṃ phalāmlaṃ saphāṇitaṃ sarpiḥ pibet |
gulmoktāni vā ghṛtāni |
kiṃśukakṣārodakena vā vipakvaṃ vyoṣagarbham |
pāṭhāmaricapañcakolakakṣārayavānīkustumbaruharītakībilvaviḍaṅgasaindhavagarbhaṃ caturguṇena dadhnā vipakvaṃ sarpiḥ pravāhikāgudabhraṃśapicchāsrāvānāhagulmapāyupārśvavaṅkṣaṇavedanāgrahaṇīdoṣahṛdrogamūtrakṛcchraghnam ||
AS.Ci.10.28 pippalīpāṭhānāgaragokṣurakāṇāṃ tripalikānāṃ niryūhe gaṇḍīramaricapañcakolakānyardhapalikāni kalkīkṛtya ṣaḍguṇena dadhnā catvāriṃśat ghṛtapalāni tulyacāṅgerīrasāni pācayet | tat sarpiḥ samānaṃ pūrveṇa |
śophodaravāsakāsahidhmāghnaṃ ca ||
AS.Ci.10.29 baddhavarcāṃsi cārśāṃsyudāvartavadupācaret |
bhinnavarcāṃsi cārśāṃsyatīsāravat |
atipravṛttaraktāni raktapittātisāravat ||
AS.Ci.10.30 aśuddhaṃ ca kālabalāpekṣī sravadrudhiramupekṣeta |
ubhau ca tatrānubadhyete śleṣmānilo vā |
tatra pittaśleṣmolbaṇaṃ pācanadīpanadravyairupekṣayā ca saṃśodhya śamayet |
pittānilolbaṇamantarbahirūrdhvamadhaśca yathāgnisnehaiḥ |
kevalapittolbaṇamuṣṇakāle viśeṣataśca durbalasya stambhanaiḥ ||
AS.Ci.10.31 atha śleṣmolbaṇe kuṭajatvagviśvabheṣajakvāthaṃ pibet |
taṇḍulodakena vā kuṭajatvakphalātiviṣārasāñjanāni sakṣaudrāṇi |
kuṭajatvakpalaśatamārdraṃ divyāmbunā kvāthayet |
muktarase ca pūte tasmin pālikān suślakṣṇapiṣṭān priyaṅgusamaṅgāmocarasān kuṭajabījatripalaṃ ca prakṣipya mṛdvagninā punaḥ sādhayedādarvīlepāt |
ayamavalehaśchāgalīkṣīreṇa peyāmaṇḍena vā sahājakṣīrabhujaḥ prayukto raktajānyarśāṃsyatīsāraṃ kaphapittañcordhvamadho vā pravṛttamapaharati |
kuṭajatvakpalaśatamudakadroṇe 'ṣṭabhāgaśeṣaṃ sādhayet |
parisrāvya tadudakaṃ kalkīkṛtairvyoṣarasāñjanamocarasamustādhātakīphalabilvaśalāṭudāḍimaśalāṭutvaksamaṅgālodhradvayaiḥ palāṃśaiḥ palaiśca kuṭajatvaco daśabhistathā viṃśatyā ghṛtasya guḍasya ca triṃśatā saṃsṛṣṭamadhiśrayet |
athāvalehatāṃ gatamavatāritaṃ saptāhamardhamāsaṃ māsaṃ vā dhānyamadhye suguptaṃ nihitamupayuktamāśu sarvārśograhaṇīdoṣaśvāsakāsānapohati ||
AS.Ci.10.32 mocarasasamaṅgātilalodhracandananīlotpalāni vā chāgapayasā pibet |
śūle tu bilvayavānīnāgararasāñjanadurālabhāvatsakabījānāmanyatamenāpi yuktaṃ pāṭhācūrṇaṃ śṛtena koṣṇenāṃbhasā takreṇa vā |
śūle raktātipravṛttau ca lodhradhātakīkuṭajatvagindrayava kesaranīlotpalakalkasiddhaṃ sarpirdugdhikānidigdhikākalkasiddhaṃ vā ||
AS.Ci.10.33 vātolbaṇe tu rakte balātibalābilvatriphalāhastipippalīnyagrodhakarañjapatramadhukatindukotpalaiḥ kārṣikairghṛtaprasthamajākṣīre daśaguṇe pacet |
tat paraṃ raktārśoghnam |
pāṭhālodhrahrīberotpalacavyacandanasamaṅgātiviṣābilvadhātakīmadhukadevadārudārvītvaṅmustāmāṃsīnāgarayavakṣāracitrakakalkena cāṅgerīsvarasena ca sādhitaṃ sarpirdroṣatrayaghnamarśo 'tisārapravāhikābastyānāhagudabhraṃśapicchāsrutigrahaṇīpāṇḍvāmayajvaramūtrakṛcchrārocakadurnāmaśūleṣu yojyam |
balādārvyavākpuṣpīgokṣurakapṛśniparśīnāmaśvatthodumbaranyagrodhaplakṣabadarīvetasapravālānāṃ ca dvipalonmitānāṃ kaṣāyeṇa jīvantīkaṭukāpañcakolendrayavadevadāruśālmalīpuṣpavīrācandanāñjanakaṭphalamustaśyāmāsthirātiviṣāsamaṅgāvyāghnīmocarasabilvakamalotpalakiñjalkānāṃ cārdhakarṣonmitānāṃ kalkena cāṅgerīsuniṣaṇṇakasvarasaprasthābhyāṃ ca ghṛtaprasthaṃ pācayet |
tat samānaṃ pūrveṇa ||
AS.Ci.10.34 raktastambhanāya ca śītābhyaṅgapradehasekāvagāhādīn prayuñjīta |
tadaśāntau yathoditāni ghṛtāni kavoṣṇānyavapīḍakayojanayā pāyayet |
kavoṣṇāneva ca ghṛtaitalakṣīrarasakānathavā snigdhoṣṇairmāṃsarasairbhojayitvā ghṛtamaṇḍena koṣṇenānuvāsayet |
śītavīryadravyasiddhena vā yathāsvaṃ snehena |
śālmalīpuṣpayavāsakuśakāśamūlanyagrodhodumbarāśvatthaśṛṅgān dvipalāśān kṣīraprasthena triguṇodakena sādhayitvā kṣīrāvaśeṣamavatārayet |
sa niryūhaḥ śālmalīniryāsasamaṅgācandanotpalendrayavapriyaṅgupadmakesarakalkagarbho ghṛtakṣaudraśarkaropetaḥ picchābastirgudabhraṃśapravāhikāraktasrutijvaraghnaḥ ||
AS.Ci.10.35 apica
lājaiḥ peyā pītā cukrīkākesarotpalaiḥ siddhā |
hantyāśu raktarogaṃ tathā balāpṛśniparṇībhyām ||
AS.Ci.10.36 hrīberabilvanāgaraniryūhe sādhitāṃ sanavanītām |
vṛkṣāmladāḍimāmlāmamlīkāmlāṃ sakolāmlām ||
AS.Ci.10.37 gṛñjanakasurasasiddhāṃ dadyādyamakena bharjitāṃ peyām |
raktātisāragrahaṇīpravāhikāśophanigrahaṇīm ||
AS.Ci.10.38 kāśmaryāmalakānāṃ sakacchurāṇāṃ khalān phalāmlāṃśca |
gṛñjanakaśālmalīnāṃ dugdhīkācukrikāṇāṃ ca ||
AS.Ci.10.39 nyagrodhaśṛṅgikānāṃ khalāṃstathā kocidārapuṣpāṇām |
dadhnaḥ sareṇa siddhān dadyādrakte pravṛtte 'ti ||
AS.Ci.10.40 siddhaṃ palāṇḍuśākaṃ takreṇopodakāṃ sabadarāṃ ca |
rudhirasrutau pradadyānmasūrasūpaṃ satakrāmlam ||
AS.Ci.10.41 payasā śṛtena yūṣaiḥ satīnamudgāḍhakīmasūrāṇām |
bhojanamadyādamlaiḥ śāliśyāmākakodravajam ||
AS.Ci.10.42 śaśahariṇalāvamāṃsaiḥ sakapiñjalaiṇeyakaiḥ susiddhaiśca |
śālīnadyānmadhurairamlairīṣatsamaricairvā ||
AS.Ci.10.43 dakṣaśikhitittirirasaurdvikakullopākajaiśca madhurāmlaiḥ |
adyādrasairativaheṣvarśaḥsvanilolbaṇaśarīraḥ ||
AS.Ci.10.44 chagalīpayaḥ prayuktaṃ nihantiraktaṃ savāstukarasaśca |
dhanvavihagamṛgāṇāṃ raso niramlaḥ kadamlo vā ||
AS.Ci.10.45 rasakhalaśākayavāgūghṛtayuktaḥ kevalo 'thavā jayati |
raktamativartamānaṃ vātaṃ ca palāṇḍurupayuktaḥ |
chāgāntarādhitaruṇaṃ sarudhiramupasādhitaṃ bahupalāṇḍu ||
AS.Ci.10.46 vyatyāsānmadhurāmaṃ viṭśoṇitasaṅkṣaye yojyam |
navanītatilābhyāsāt kesaranavanītaśarkarābhyāsāt |
dadhisaramathitābhyāsāt gudajāḥ śāmyanti raktavahāḥ ||
AS.Ci.10.47 navanītaghṛtaṃ chāgaṃ sapayomāṃsaṃ saṣaṣṭikaḥ śāliḥ |
taruṇaśca surāmaṇḍastaruṇīva surā jayatyasram ||
AS.Ci.10.48 prāyeṇa vātabahulānyarśāṃsi bhavantyatisrute rakte |
dṛṣṭe 'pi hi kaphapitte tasmādanilo 'dhikaṃ jeyaḥ ||
AS.Ci.10.49 dṛṣṭvā śoṇitapittaṃ prabalaṃ kaphavātarūpamalpaṃ ca |
śītāḥ kriyāḥ prayojyā yatheritāḥ pittarogeṣu ||
AS.Ci.10.50 udāvarte tu doṣavilayanāya śītajvaraghnatailābhyaktasvinnasya śyāmātrivṛtpippalīnikumbhanīlinīcūrṇaṃ gomūtraparipītaṃ dviguṇalavaṇaguḍena karāṅguṣṭhākārāṃ vartiṃ kṛtvā ghṛtābhyaktagudasya gude vātaviṇmūtrānulomanārthaṃ nidadhyāt |
pippalīmadanaphalasarṣapāgāradhūmairvā samūtraguḍaiḥ |
tumbīkaraghāṭakaṇāsiddhārthakasaindhavajīmūtakairvā |
eteṣāmeva vā cūrṇaṃ nāḍyā pradhamet |
tadvighāte tvānulomikauṣadhatailamūtrāmlalavaṇakṣārayuktaṃ sutīkṣṇamāsthāpanaṃ dadyāt ||
AS.Ci.10.51 triphalātrikaṭutrilavaṇadantīcitrakabhallātakāni jarjaritāni sasnehamūtrāṇi śarāvadvayakoṣṭhe mṛtpralipte gomayāgninā vipacet |
sa kalyāṇakākhyaḥ kṣāraḥ kṣīramāṃsarasāśinā ghṛtena pīto 'nnapāne vā praṇīto 'rśogulmapāṇḍuhṛdrogodāvartagrahaṇīmūtravibandhāśmarīkṛmiśvayathuhidhmāśvāsakāsaśūlānāhaplīhamehāpahaḥ |
vairecanikamūlaphalāni sahiṃsrārkamūladaśamūlaguḍādvīpidvipunarnavāni sarvaiśca tulyāni pañcalavaṇāni kṣāraḥ pūrvavat kṛtaḥ kāṅkāyanokto 'dhikaguṇaḥ pūrvasmāt |
hiṅgupāṭhātryūṣaṇatriphalākaṭabhībilvamadhyāyorajaḥ kaṭukāpañcakolakamustakuṣṭhakṣāradvayamuṣkakamadhukogragandhāviḍaṅgamūrvājamodendrayavaguḍūcīdevadārūṇi kārṣikāṇipṛthak palāṃśāni pañcalavaṇānyaikadhyamāpothya ghṛtatailakuḍavena dadhikuḍavena ca saṃyojya kalyāṇakavidhinā dagdho mahākṣārastattulyaḥ |
sarvagaraviṣanibarhaṇaśca |
prāgbhaktaṃ vā vitaret ghṛtaguḍayavakṣārān ||
AS.Ci.10.52 dāḍimarasaṃ vā sayavānīpāṭhāmahauṣadhalavaṇaguḍatakram |
yamakasnehabhṛṣṭān vā saktuyuktān karañjaprasavān |
dadhidāḍimāmlabadaratintiṇīkamātuluṅgalavaṇasurāṃ yamakasaṃskṛtām |
trivṛddantīguḍacitrakacāṅgerībālamūlakaloṇīkāsuvarcalopodakācuñcuparṇīvīrāvāstukapallavāṃstathā dakṣaśikhiśvāviṅgodhāmārjāroṣṭralopākakūrmaśalyakamāṃsān māṃsarasān yavaprāyaṃ cānnaṃ bhojanārthe |
pānārthe tu sapippalīcūrṇaṃ gauḍamacchasurāṃ salavaṇānāsavāṃśca dīpanīyavātaharānāranālamastu vā saṃskṛtam ||
AS.Ci.10.53 anubandhe tu bhūyo madirāmastumūtrayuktaṃ virekam |
sapippalīṃ vā ghṛtabhṛṣṭāṃ saguḍāṃ harītakīṃ sakumbhanikumbhāṃ vā |
dvividhopakramaṇīyoditān vā tarpaṇaprayogān |
trivṛccūrṇaṃ vā triphalārasānuviddham |
abhayāmalakaviḍaṅgān vā samatrivṛtān saguḍān māṇibhadrakākhyān |
miśrakasnehaṃ sukumārakaṃ nīlinīghṛtaṃ vā kalpoditāni vā virecanānyavacārayet |
gudāśraye hi doṣe 'pahṛte vyādhayo 'pi tajjāḥ praśāmyanti ||
AS.Ci.10.54 rūkṣatayā ca viḍvātavibndhena śūlodāvartasambhavaḥ tasmāttatrāśutaraṃ snehanamanuvāsanaṃ vidadhyāt |
pippalīmadanabilvavacāmadhukaśatapuṣpāśaṭhīkuṣṭhapuṣkaramūladvīpidevadārubhiḥ ślakṣṇapiṣṭairdviguṇapayastailaṃ siddhamarśogudabhraṃśayoniśūlavaṅkṣaṇānāhagudaśophotthānapravāhikapicchāsrāvorukaṭīpṛṣṭhadaurbalyavaivarṇyamūtrakṛcchraniṣūdanaṃ vātamūtraśakṛtpittaśleṣmānulomakaraṃ ca |
vātānulomye hi sati dhruvamanalo yāti dīptimarśāṃsi cātaḥ saṅkocamiti |
bhavanti cātra ||
AS.Ci.10.55 arśāṃsi śastrakṣārāgnilepābhyaṅgairupācaret |
dṛśyānyadṛśyāni punaḥ sadāntaḥparimārjanaiḥ ||
AS.Ci.10.56 alpakālotthiteṣvalpaliṅgadoṣeṣu cauṣadham |
nātyucchriteṣu mṛduṣu kṣāro 'srasrutimatsu ca ||
AS.Ci.10.57 ucchriteṣvalpamūleṣu śastaṃ śastraṃ kunāmasu |
yukteṣu sthairyakāṭhinyakārkaśyaiḥ śastrapāvakau ||
AS.Ci.10.58 yojyau mahatsu vā kṣāraḥ pāṭayitvā vikuṭya vā |
sūcīkūrcena tadvacca baḍiśaṃ teṣu śastrakam ||
AS.Ci.10.59 atisthūlātidīrghe tu yantrake marmaghaṭṭanam |
aṇucchidre mahadrūpamekadeśe 'vaśiṣyate ||
AS.Ci.10.60 aticchidre 'dhikaṃ rūpādavatīrṇaṃ pravāhaṇāt |
sthūlāntramati hiṃsyācca yathoktaṃ yojayedataḥ ||
AS.Ci.10.61 śuṣkeṣu bhallātakamagryamuktaṃ bhaiṣajyamārdreṣu tu vatsakatvak |
sarveṣu sarvartuṣu kālaśeya marśaḥsu balyaṃ ca malāpahaṃ ca ||
AS.Ci.10.62 bhittvā vibandhānanulomanāya yanmārutasyāgnibalāya yacca |
tadannapānauṣadhamarśasena sevyaṃ vivarjyaṃ viparītamasmāt ||
AS.Ci.10.63 arśo 'tisāragrahaṇīvikārāḥ prāyeṇa cānyonyanidānabhūtāḥ |
sanne 'nale santi na santi dīpte rakṣedatasteṣu viśeṣato 'gnim ||